Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1987, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 10. NÓVEMBER 1987.
13
Menning
Af konu í Barcelona
Mercé Rodoreda.
Demantstorgiö.
Forlagiö 1987, 153 bls.
Guöbergur Bergsson þýddi þessa
sögu úr katalónsku og get ég ekki
dæmt um það verk, nema hvaö
stíllinn á henni er margbreytilegur
eftir efni, mestanpart á eðlilegri
íslensku, en svolítið framandlegur
stundum, svo sem þýðandinn telur
æskilegt. Hann skrifar og eftir-
mála, sem er fróðlegt yfirlit um
katalónskar bókmenntir á tímum
Francos, einnig túlkar hann sög-
una sem frelsun sögukonu frá
aðstæðum sínum. Það er sannfær-
andi kenning, en hitt ekki, að þessi
aðferð sögu í fyrstu persónu „leyfi
í rauninni hvað sem er, bæði hvað
varðar málfar og stíl“ (bls. 151). En
vissulega er stílnum beitt af list,
ég nefni sem dæmi andstuttar end-
urtekningar þegar konan segir frá
fyrsta fundi sín og Químet, þetta
sýnir hrifninguna, sem þarf þá ekki
aö segja frá.
Þessi skáldsaga er öll sögð af
konu í Barcelona, þetta er æfisaga
hennar frá því að tilhugalíf hennar
hefst þangað til dóttir hennar gift-
ist. Það kemur óbeint fram að
sagan gerist frá því snemma á 4.
áratugnum og fram á þann 6. Þaö
voru viðburðarík ár í sögu Spánar,
eins og alkunna er, bylting, mjög
blóðugt borgarastríð, hefndir sig-
urvegaranna, síðan kom síðari
heimsstyrjöld, sem Spánn tók
reyndar ekki þátt í. En þessir at-
burðir sjást ekki í sögunni, því
konan er ekki vitni að þeim. Og
ekki held ég að það hefði bætt bók-
ina að setja í hana einhverjar
staðlaðar frásagnir af þessum at-
burðum. Við sjáum einungis líf
alþýðukonu og hvernig það mark-
ast af aðstæðum þessum og tíðind-
um, það er áhrifamikil saga.
Þjóðlífsmyndin
fer varla að birtast fyrr en konan
hefur átt tvö börn og maðurinn
verður atvinnulaus. Þá sjáum við
út fyrir fjölskyldu konunnar því
þá fer hún út fyrir heimilið, aö
vinna hjá fjölskyldu sem á mörg
hús og leigir út, enginn gerir þar
handtak, kaupið hennar er prúttað
niður. En þetta fólk lifir alls ekki
við ríkidæmi, sjálf býr hún mun
betur síðar. Um borgarastyrjöldina
segir bara: „Þá byijaði ballið“,
„þegar lætin voru“. Hins vegar
kemur það alveg eins og sjálfsagð-
ur hlutur að maður hennar og vinir
hans fara að berjast í röðum lýð-
veldissinna. Fram að því sjáum við
manninn aðallega sem óhóflega
drottnunargjarnan og sérgóðan,
hálfmóðursjúkan heimilisföður.
Hann tapar sér í draumórum um
væntanlegt ríkidæmi og leggur
heimilið undir dúfnarækt sem
bitnar mest á konunni. Vinir hans,
sem einnig eru húsgagnasmiðir,
virðast skárri að þessu leyti en
ekkert upplýstari pólitískt. Andúð
þeirra á kónginum birtist bara í
sögum af hjákvennahaldi hans.
Hvemig stendur nú á þeim um-
skiptum, að slíkir menn hætta að
hugsa um bifhjól og ríkidæmi en
kosta öllu til í skotgröfum að verja
lýðveldið? Það er engin tilraun gerð
til að skýra það, það verðum við
bara að skilja út frá lýsingu and-
stæðra stétta í bókinni. í þessari
baráttu hjálpa þeir prestinum til
að flýja lýðveldið, því hann er góð-
kunningi þeirra. Þetta sýnir enn
hvernig lesendum er haldið innan
ramma hugmyndaheims sögukonu
og einmitt þannig skilst líklega best
þetta spænska alþýðufólk og bar-
átta þess.
Lýsingar
Konan lýsir nær aldrei tilfinning-
um sínum, hugsar varla um slíkt
heldur. Hún talar bara um um-
hverfi sitt, manninn, börnin, vini,
Bókmenntir
Örn Ólafsson
ættingja, vinnustað. Útliti eigin-
mannsins er fyrst lýst rækilega á
brúðkaupsnóttinni, þannig er les-
andinn látinn skynja sálarlíf
konunnar í gegnum lýsingar henn-
ar. Því birtist það best í lýsingu
barna hennar, þegar alþýðan fer
halloka. Vegna matarleysis neyðist
hún til að setja drenginn í búðir
fyrir flóttabörn og þegar hann kem-
ur heim segir:
„Hann var oröinn annað barn.
Alveg gerbreyttur. Hann var upp-
blásinn, vembdur, hnöttóttur í
kinnum, með bein í staðinn fyrir
fótleggi, sólbrenndur, krúnurakað-
ur, allur í hrúðri og kirtlaveikur í
hálsi. Hann leit ekki einu sinni við
mér.“ (bls. 99).
Þetta, hvernig hugsanir konunn-
ar birtast í því sem hún sér í
umhverfinu og lýsir, kemur einkar
skýrt fram eftir ósigurinn í borg-
arastríðinu. Þegar hún hefur farið
bónleið í atvinnuleit til fyrri hús-
bænda fer hún að lýsa nákvæmlega
leikfangabangsa í búðarglugga,
sem hún heillast af. Það skil ég svo
að hún sé að hugsa um börnin sín,
þarna birtist tilfmningar hennar til
þeirra. Þegar svo konan örvæntir
í hungrinu og ætlar aö sálga sér
og börnunum segir frá því að hún
fer alveg hugstola að elta einhverja
ókunna konu, að því er virðist
vegna þess að konan er feit, hefur
sem sagt meira en nóg að borða.
Hún eltir hana inn í kirkju og þar
sér hún sýn; á altarinu eru kúlur
sem lýst er mjög ítarlega, enda eru
þær tákn sálna hermannanna sem
dóu í stríðinu, reiðir englar sem
skömmuðu fólkið. Þetta er áhrifa-
mikil lýsing og mikilvægur staður
í sögunni því hér er sýnd örvænt-
ingin vegna ósigurs alþýðunnar. í
næsta kafla, þegar konan er á leið
til að kaupa vítissóda til að drepa
börnin sín, birtist hugarangur
hennar í nákvæmum lýsingum á
hversdagslegustu hlutum sem
verða á leið hennar; stiganum
heima hjá henni, „ég hugsaði um
varninginn til aö dreifa huganum.
til að hugsa ekki um flöskuna í
körfunni, skínandi og græna" (bls.
109).
Persónur
Sagan er svo þéttriðin. eins og
áður segir, að lýsingar persóna eiga
fyrst og fremst að falla inn í heild-
ina á hverjum stað og sýna hugar-
heim sögukonu. Þannig er vinkonu
hennar Gríseldu fyrst lvst svo (bls.
50):
„Hún var fólleit með nokkrar
freknur efst á kinnunum. Og augun
róleg, á litinn eins og mynta. Mjó
í mittið. Öll silkiklædd. Á sumrin
gekk hún í kirsuberjarauðum kjól.
Brúða. Hún talaði lítið.“
En síðar, þegar stríðið er tapað
og söguhetjan líður skort, sést
eymd hennar á því að þá verður
Gríselda, sem er orðin efnuð, helm-
ingi fegurri í augum hennar (bls.
99):
„Skórnir hennar voru úr slöngu-
skinni, veskið eins, og hún var í
röndóttum kjól. Hún var fallegri
en nokkurn tíma áður: fínlegri,
hvítari á hörund, með meira af
grænu vatni í augunum, miklu ró-
legri, miklu líkari blómunum sem
lokast á nóttunni undir svefninn."
Þetta hlutverk lýsinganna er ekki
svo að skilja að persónurnar séu
yfirborðslegar eða einhliða. Fram-
an af sögunni er t.d. áberandi hve
hrifin Natalia er af manni sínum
og hann af henni. Samt kemur
skýrt fram hve tillitslaus hann er
við hana, í rauninni eins og kenjótt-
ur krakki, sem þarf stöðugt aö
beina athyglinni að sér. Þetta er
blæbrigöarík mynd. Alla ævi lifir
konan öðrum, dáist bara að sínum
freka eiginmanni, þangað til dúfna-
haldið er að verða henni um megn,
þá skemmir hún eggin, þ.e. gerir
uppreisn á laun. Það er eins og hún
viti ekki af sér framan af. En þegar
börnin eru uppkomin, dóttirin gift.
þá kemur áhrifamikill kafli. Konan
getur ekki sofið, fer út og leitar
uppi hverfið þar sem hún bjó ung.
Lýsingar þess eru spurn hennar.
Hún er að leita að skýringu á lífi
sínu. En hver finnur slikt? Þarna
rís sagan upp í klassíska hæð, fjall-
ar um líf lesenda, hvers og eins.
Uppnám konunnar birtist vel í
hugarflaumsstílnum. i löngum
málsgreinum sem flestar hefjast á
Og. einnig í öskri.
„sem hefur eflaust hreiðrað um
sig innra með mér árum saman og
með ópinu. sem var svo breitt að
það átti bágt með að komast upp
um hálsinn á mér. fór út um munn-
inn örlítiö brot af ekki-neinu sem
var eins og járnsmiður úr munn-
vatni. . . Og þetta örlitla brot af
ekki-neinu. sem hafði búið óratíma
lokað inni. var æska mín sem flúði
með ópinu sem var erfitt að vita
hvaö var. . . kannski hirðuleysi?
Hafi Guðbergur og Forlagið heila
þökk fyrir þennan happafeng.
Pró-
1988
Kæliskápar * frystiskápar * frystikistur.
/FQniX
gæði
á verði sem kemur þér notalega á óvart
Kæliskápar án frystis, 6 stærðir
Kæliskápar með frysti, 6 stærðir

V
SM
'W * V'Sní-P
K 130
130 ltr. kælir
K 180
173 ltr. kælir
K 285
277 ltr. kælir
KF120
103 ltr. kælir
17 ltr. frystir
KF 195 S
161 ltr. kælir
34 ltr. frystir
KF233
208 ltr. kælir
25 ltr. frystir
KF250
173 ltr. kælir
70 ltr. frystir
KF355
277 ltr. kælir
70 ltr. frystir
KF 344
198 ltr. kælir
146 ltr. frystir
Dönsku GRAM kæliskáparnir eru níðsterkir, vel einangraðir og því sérlega sparneytnir. Hurðin er alveg einstök, hún er massif (nær óbrjótanleg) og
afar rúmgóð með málmhillum og lausum boxum. Hægri eða vinstri opnun. Færanlegar hillur, sem einnig má skástilla fyrir stórar flöskur. 4-stjörnu
frystihólf, aðskilið frá kælihlutanum (minna hrím). Sjálfvirk þíðing. Stílhreint og sígilt útlit, mildir og mjúkir litir.
C:a»**J 4-stjörnu frystiskápar með útdraganlegum
skúffum, 5 stærðir
p
■i|( Hj
—j
■" " — «5SSi|
c:a*»»l 4-stjömu frystikistur,
fullinnréttaðar
FS100 FS175 ' FS146 FS240
100 ltr. frystir 175 ltr. frystir 146 ltr. frystir 240 ltr. frystir
FS330
330 ltr. frystir
na
HF234 HF348
234 ltr. frystir 348 ltr. frystir
VAREFAKTA, vottorð dönsku
neytendastofnunarinnar, um kælisvið,
frystigetu, einangrun, gangtíma vélar
og orkunotkun fylgir öllum GRAM tækjum.
GRAM frá FÖNIX =gæði á góðu verði.
Góðir skilmálar - Traust þjónusta.
HF 462
462 ltr. frystir
/FOnix
ábyrgð
Í3ár
/FQniX
Hátúni 6A SÍMI (91)24420