Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.1988, Side 29

MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 1988.
29
Lífsstfll
Sumardagurinn fyrsti:
Sumargjafir og
skrúðgöngur
„Við gefum hvert öðru sumar-
gjafir. Við ólumst upp við þennan
sið og höfum haldið hann í heiðri.
Þær gjaflr sem við gefum eru ekki
stórar heldur reynum við að velja
einhveija litla skemmtilega gjöf.
Svo skreppum við eitthvaö í
göngutúr og förum út að borða. Það
er hðin tíð að við förum í skrúð-
göngur en þegar við vorum krakk-
ar fórum við alltaf í göngu,“ sögðu
þau Ame Wehmeier og Ásta Lárus-
dóttir, er þau voru spurð að því
hvað þau geröu sér til hátíðabrigöa
á sumardaginn fyrsta.
Forskot á sæluna
Sumardagurinn fyrsti er jafn-
framt fyrsti dagur hörpu, fyrsta
sumarmánaðarins. Hann er al-
mennur frídagur hér á landi. Það
á sér langa hefð að gefa frí þennan
merkisdag og í heimildum frá miðri
átjándu öld er sumardagurinn
fyrsti talinn mikill hátíðis- og veit-
ingadagur. Víðast hvar var hann
talinn ganga næst jólum og nýári
að fyrirferö. Þá var á borð borið
allt þaö besta, sem til var af mat
og drykk. Reyndar var oft orðið
þröngt í búi á vorin. Því var oft
reynt aö luma á einhverju góðgæti
til dagsins frá haustinu áður. Sums
staðar var hefð að setja mat í sérs-
takt kvartél á haustin, sem ekki
mátti snerta fyrr en á sumardaginn
fyrsta.
Hátíðahöld
Eins og áður sagði var öll vinna
felld niður á sumardaginn fyrsta
nema brýnustu nauðsynjastörf.
Alfons Hannesson ætlar að
skreppa i Bláa lónið með félögum
sínum á morgun.
Þar sem vertíð stóð yfir var róður-
inn haföur í stysta lagi. Fólk fór
þá yfirleitt í sparifótin að afloknum
morgunverkum. Sumargjafir voru
. viða tíðkaðar þennan dag og eru
elstu heimildir þar að lútandi frá
því rétt fyrir aldamótin 1600. Oftast
var um heimaunna hluti að ræða
en á stöku stað var farið í kaupstaö
til að kaupa gjafir.
Leikir og skemmtanir
Börnum var ekki haldið til verka
þennan dag, þvi var nokkuð um að
krakkar af nágrannabæjunum
kæmu saman til leikja. Tóku og
fullorðnir stundum þátt í þeim.
Einnig heimsótti þá eldra fólk
hvort annað, öðrum dögum frem-
ur, og skiptist stundum á gjöfum.
Samkomur fyrir heilar sveitir voru
fátíöar þar til kom fram yfir síð-
„Ég er alveg laus við alla hjátrú,”
segir Lára Ingólfsdóttir.
ustu aldamót. Þó var til siös sums
staðar á landinu að halda brúð-
kaupsveislur á þessum degi. í
byrjun aldarinnar tók ungmenna-
félagshreyfingin daginn upp á sína
arma og gerði hann að almennum
•samkomudegi með ræðum, kvæð-
um, íþróttum, söng, dansi og
jafnvel leikritum og hélst svó um
margra ára skeið.
í dag er margt gert til hátíða-
brigða á sumardaginn fyrsta en
fólk hefur orðið meira val um
hvemig það eyðir deginum en áður
var. Skátamessur eru í kirkjum
landsins. Fólk fjölmennir í skrúö-
Brynja Þórarinsdóttir og Vallý Haraldsdóttir ætla að fara i skátamessu
og kfkja svo i bæinn ásamt stöllu sinni Rögnu Haraldsdóttur til að at-
huga hvað er aö gerast þar.
„Maöur athugar alltaf hvort að
vetur og sumar frýs saman," segir
Sigríður Sigurðardóttir.
göngur og fjölskylduskemmtanir
em haldnar í félagsheimilum viða
um land.
Forskot á sæluna
Sumir taka nú raunar forskot á
sæluna og byija að fagna sumar-
komunni að kvöldi síðasta vetrar-
dags. Ýmsir frjálsir leikhópar og
leikhús nota þetta kvöld gjarnan til
sýninga og þess má geta til gamans
að í Reykjavík verða tvö verk frum-
sýnd í kvöld, hópurinn Pras Pro
Toto frumsýnir verkið ...en andinn
er veikur og í Þjóðleikhúsinu verð-
ur frumsýning á gamanleiknum
Lygaranum eftir Calro Goldini.
Samkvæmt upplýsingum frá
veitingamönnum borgarinnar mun
það færast mjög í vöxt að aö fólk
fagni sumarkomunni með því að
fara út að borða og á þöll sem
standa fram til klukkan þrjú.
Skátar og sumardagurinn
fyrsti
„Við trúum ekki á neitt sérstakt
í sambandi við sumardaginn
fyrsta. Og við hvorki gefum né
fáum sumargjafir. Það er alveg nóg
að fá 'jóla- og afmælisgjafir. Það er
betri matur á borðum heima hjá
okkur en venjulega, yfirleitt er
einhver steik á borðum,“ sögðu
þær stöllur Brynja Þórarinsdóttir,
Ragna Haraldsdóttir og Vallý Ein-
arsdóttir.
„Þennan dag förum við í skrúð-
göngu með skátunum og í skáta-
messu í Hallgrímskirkju," sögðu
þær Brynja og Vallý. „En ég ætla
að skreppa í bæinn og athuga hvað
er aö gerast þar,“ sagði vinkona
þeirra Ragna Haraldsdóttir.
Skátar hafa haldið sumardaginn
.fyrsta hátíðlegan síðan árið 1913 en
það var einmitt á sumardaginn
fyrsta, það sama ár, sem séra Frið-
rik Friðriksson stofnaði skátafélag-
ið Væringja. Hátíðahöld fyrir
almenning voru til margra ára í
höndum Barnavinafélagsins Sum-
argjafar en síðan tóku skátar viö
umsjón þeirra og hefur svo verið
um árabil.
Bænastundir
Svo eru aörir sem nota daginn til
annarra hluta en skemmtana. Al-
fons Hannesson kvaðst til að
Sumardagurinn fyrsti er fyrst og fremst hátíðisdagur barnanna.
DV-myndir KAE.
mynda ætla að byija þennan dag
með samverustund og Biblíulestri
með trúsystkinum sínum í Trú og
líf. Síðan væri ætlun þeirra að
skjótast i Bláa lónið og eyða deginu
þar. Lára Ingólfsdóttir meölimur í
Vottum Jehóva sagði hins vegar
að þessi dagur yröi eins og hver
annar dagur hjá henni því það sam-
ræmdist ekki trú Votta Jehóva að
vera með neitt tilstand þennan dag.
Þjóðtrúin
„Maöur gáir alltaf aö því hvort
að vetur og sumar frýs saman en
það er líklega eina hjátrúin sem
maður hefur í sambandi við þenn-
an dag,“ segir Sigríður Sigurðar-
dóttir.
„Við förum út að borða,“ segja
þau Ámi Wehmeler og Ásta Lórus-
dóttir.
„Annars er þessi dagur að mínu
mati fyrst og fremst fyrir bömin,
og þegar krakkamir mínir voru
litlir gaf ég þeim alltaf sumargjafir
og fór svo með þá í skrúögöngu."
Líklega er það best þekkta hjátrú-
in í sambandi við sumardaginn
fyrsta aö það viti á gott sumar ef
að vetur og sumar frýs saman.
Áður fyrr var það talið að ijóminn
ofan á ijómatrogunum yrði jafn-
þykkur og ísskánin á vatninu.
Annað kennimerki um veðriö var
háttemi farfugla, einkum var tekið
mark á lóunni, spóanum og hrossa-
gauknum. Þegar spóinn heyrðist
langvella var talið að öll hret væm
úti. Þegar hrossagaukurinn heyrð-
ist hneggja í fyrsta sinn á vorinu
var athugað úr hvaöa átt hneggið
kæmi. Ef það kom úr austri eða
suðri vissi það á gott en ef það
heyrðist úr norðri eða vestri þótti
það verra. Á norður- og austurlandi
þótti þaö boða haröindi ef lóan kom
snemma en annars staöar þótti þaö
vita á gott kæmi hún með fyrra
fallinu.
Einnig var tekiö mark á háttemi
hrafnsins. Ef hann geröi sér hreið-
ur í skjóli fyrir noröanátt eöa
nálægt byggð mátti búast við hret-
um. En hreiðraði hann um sig á
skjóllitlum stöðum og fjarri bæjum
þótti það vita á gott.
Og svo er bara að vona að frost
veröi í nótt svo viö getum altént
lifað í voninni um sólríkt sumar.
-J.Mar
Heimildír: Árni Bjömsson, Saga
daganna, Reykjavík 1977 og fleiri.