Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1988, Page 15

Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1988, Page 15
FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 1988. 15 Niðuifærsluleiðin „Fyrst yrói að framkvæma allsherjar verökönnun og siðan að lækka allt verð um ákveðna prósentu með lögum," segir greinarhöfundur. Það hefur verið mjög í fjölmiðlum að undanfornu að nefnd sú, er for- sætisráðherra skipaði nú á dögun- um til þess að gera tillögur um aðgerðir í efnahagsmálum, athugi sérstaklega niðurfærsluleiðina. Forstjóri Þjóðhagsstofnunar gerði á fundi þingflokks Framsóknar- flokksins nú á dögunum grein fyrir þeim fjórum leiðum sem fræðilega eru í spilunum, uppfærsluleið, nið- urfærsluleið, millifærsluleið og framleiðnileið. Athygli nefndarmanna beinist mjög að niðurfærsluleiðinni eins og fjölmiðl^r hafa greint frá. Hin hefðbundna uppfærsluleið, þ.e. gengisfelhng með tilheyrandi hiiöarráðstöfunum, mun leiða til verulegrar verðbólguöldu. Milli- færsluleið er að flestra mati ekki fær og framleiðnileiðin er seinvirk og leysir ekki vandann nú. Því er eðlilegt að menn staldri við niður- færsluleiðina. Niöurfærslan 1959 Niðurfærslan byggist á lækkun launa, verðlags og fjármagnskostn- aðar með lögum og beinu valdboði. Gjarnan er bent á aðgerðimar 1959 þegar minnihlutastjórn Alþýðu- flokksins greip til niðurfærslu en niðurfærslan var undanfari efna- hagsaðgerða viðreisnarstjómar- innar sem tók við í árslok 1959. Aðstæðumar í þjóðfélaginu í árs- byrjun 1959 eru tæpast sambæri- legar við þær sem nú ríkja. Haustið 1958 reis verðbólgualdan hátt. Þá sem ævinlega ræddu menn nauðsynlegar aögerðir. Framsókn- arflokkur og ,Alþýðuflokkur voru sammála um að reyna niður- færsluleiðina. Hinn 1. des. 1958 var væntanleg talsverð vísitöluhækkun launa. Þáverandi forsætisráðherra, Her- mann Jónasson, fór þá fram á það á þingi ASÍ í nóvember að mánað- Kjallariim Guðmundur G. Þórarinsson alþingismaður arfrestur væri veittur á hækkun vísitölubóta, enda efnahagsaðgerð- ir í undirbúningi. Þingið hafnaði þessari málaleitan forsætisráöherra. Þetta varð til þess að Hermann Jónasson sagði af sér. Kom það mörgum á óvart og ekki síst fulltrúum ASÍ-þingsins. Forsætisráðherra hafði þó áður gert skýra greint fyrir afstöðu sinni. Við tók minnihlutastjórn Al- þýðuflokksins upp úr öldurótinu. Alþýðuflokkurinn hafði ekki ásamt Sjálfstæðisflokknum þing- styrk til aðgerðanna en Framsókn- arflokkurinn studdi þær með hjá- setu og tryggði þannig framgang þeirra. Aðstæður í þjóðfélaginu til niður- færslu voru jákvæðar. Mönnum stóð ógn af verðbólg- unni og verkalýðshreyfingin sýndi sanngirni eftir að hafa neitað for- sætisráðherra um mánaðarfrest og þannig oröið völd að afsögn hans. Samtök vinnuveitenda voru og hlynnt þessum aðgeröum. Aðrar aðstæður nú? Margar spurningar vakna þegar menn velta því fyrir sér hvort unnt sé aö endurtaka niðurfærslu nú. Framsóknarmenn vilja nálgast málið með jákvæðu hugarfari en sjá ýmsa erfiðleika við framkvæmd niöurfærsluleiðarinnar. í fyrsta lagi þarf að lækka öll laun í landinu um ákveðna prósentu. Ólíklegt þykir mér að launþega- samtök verði jafnsamvinnuþýð og 1959, enda ýmislegt búið að ganga á þá. Vandkvæðin við að færa niöur verðlag og fjármagnskostnað eru líka mikil. Þaö liggur við að það þurfi að breyta efnahagskerfi landsins. Aðstæður eru allt aðrar en 1959. Álagning er nú að mestu orðin frjáls. Við verðlagningu er meira treyst á frjálsa samkeppni. Verðlag er talsvert mismunandi eftir versl- unum. Fyrst yrði að framkvæma alls- heijar verðkönnun og síðan að lækka allt verð um ákveðna pró- sentu með lögum. Það þýðir að af- nema verður frjálsa álagningu og frjálsa samkeppni en innleiða á ný voldugt verðlagseftirlit. Eigi það verðlagseftirlit að ná tilgangi þarf að stórfjölga starfsliði og orkar þó mjög tvímælis aö árangur næðist að ekki sé meira sagt. Á íjármagnsmarkaði yrði að binda vexti, lækka þá með lögum og skerða eða afnema lánskjara- vísitölu. Allt tal um frjálsa vexti er þá auövitaö búið að minnsta kosti í bili. Hvort þessar aðgerðir næðu tilgangi sínum á „gráa markaðn- um“ er svo önnur spurning. Ríkissjóður mundi í kjölfar alls þessa vafalaust lenda í talsverðum halla. Með niðurfærsluleið yrði þannig stigið skref aftur á bak ef litið er til þróunar frjálsrar verslunar og frjálsra viðskipta og inngrip í kjarasamninga er óhjákvæmilegt. Verðbólguáhrif uppfærsluleiðar- innar eru reyndar uggvænleg. Um er því að ræða að velja milli nokk- urra erfiðra og vandfarinna leiða. Frá sjónarhóli framsóknar- manna er það frumskilyrði að væntanlegar efnahagsaðgerðir gangi yfir alla þætti, þ.e. vinnuveit- endur og íjármagnseigendur auk launþega og ríkissjóðs, þess þarf að gæta að þær komi síst viö þá sem minnst mega sín. Hvaða leið sem menn endanlega ná samstöðu um er meginmál að hún komi sem réttlátast niður. Guðmundur G. Þórarinsson „Niöurfærslan byggist á lækkun launa, verðlags og fj ármagnskostnaðar með lögum og beinu valdboði.“ Ráðsnjallir riddarar „Markmið allra þessara aðila er að framkvæma strax fyrir peninga sem aflað verður seinna," segir m.a. i greininni. Nú hafa verið birtar niöurstöður nefndar þeirrar er viðskiptaráð- herra skipaði til þess að kanna verðtryggingar lánsíjár. Það verð- ur nú að segjast að ekki er útlit fyrir að þessir menn (að undan- skildum Magnúsi veðurfræöingi) hafi lagt mikið á sig til þess að kanna áhrif lánskjaravísitölunnar á þjóðfélagiö. Það er næsta grát- legt, ef satt reynist, að aðeins einn maður í nefndinni skuli sjá hluta þeirra skaðlegu áhrifa sem þessi vísitala hefur á þjóðfélagið. í upphafi voru laun bundin vísi- tölu eins og flestir muna. Það tók reiknimeistara kerfisins ekki mörg ár að komast að því að ekki var forsenda fyrir því að láta laun vera tengd vísitölu sem mældi eyðslu. Með því var komin sjálfvirk hækk- un á launum eftir því sem eyðslan var aukin. Þetta er að vísu alveg rétt og það sem þessir reiknimeistarar voru að segja var, sagt með berum orðum á almennu máli, að vísitala sem mælieining mætti ekki fyrir nokk- urn mun eiga rætur að rekja til annarrar vísitölu sem mældi eyðslu. Ef þjóðfélag ætlar sér aö nota vísitölu til aíkomumælinga verða- þær að mæla eftir tekjum en vera algjörlega óháðar eyðslu. Framfærsluvísitalan Vísitala þessi mælir eingöngu eyðslu og má því ekki fyrir nokk- urn mun snerta aðrar vísitölur sjálfvirkt. Þessi vísitala er í ofanálag þvílík endemis þvæla að þaö er þungur áfellisdómur yfir forystu launþega- samtakanna að henni skuli ekki vera mótmælt kröftuglega. Samkvæmt upplýsingum voru Kjallariim Guðbjörn Jónsson fulltrúi meðallaun á síðasta ári á landinu öllu rúmlega átta hundruð þúsund krónur og er ekki í þessari tölu tekin afstaða til mikillar yfirvinnu þeirra sem lægri launin hafa. Þrátt fyrir þessar staðreyndir er eðlileg eyðsla vísitölutjölskyldunn- ar nú á þessu ári talin vera, eftir greiðslu skatta, rúmlega tvær milljónir og átta hundruð þúsund krónur. Eru þetta trúverðug vinnubrögð manna sem segjast vilja draga úr umframeyöslu í þjóð- félaginu? Ef við lítum nú á þá staðreynd að rúmur helmingur launþega (að meðtöldum elli- og örorkulífeyris- þegum) hefur ekki náð framan- greindum árslaunum, nema því aðeins að vera í þeirri aðstöðu að geta unnið óhóflega mikla yfir- vinnu, er eölilegast að spyrja stjórnvöld. Hverjum á svona enda- leysisþvæla að þjóna? Ráðþrota stjórnmálamenn Loksins er nú komið að þvi, sem ég hef verið að segja í fyrri greinum mínum, að stjórnmálamenn virð- ast ekki hafa neitt vit á því sem þeir eru að gera. Þessir aumingja menn hafa nú loks viðurkennt að þeir séu patt í stööunni, viti ekkert hvað eigi að gera. Þeir hafa kallað til nokkra valinkunna forstjóra til þess að ráðleggja sér við stjórnun landsins. Ekki dettur mér í hug að vefengja hæfileika þessara manna á sviði stjórnunar. Það sem ég bíð eftir með nokkurri óþreyju eru ráðlegg- ingar þeirra. Verða ráð þeirra grundvölluð til viðreisnar þjóð- félaginu sem heildar eða verða þær bara sniðnar að endurreisn fyrir- tækjanna. Ég vona, álits þeirra vegna, að þeir velji fyrri kostinn. Það væri óneitanlega nokkuð sárt að komast að því að þetta snjallir stjórnendur opinberuðu sig sem snjalla hags- munapotara. Greiðsluþrot kerfisins Fyrir fáeinum árum fór að færast alvara í umræðu um að bankakerf- ið okkar væri of stórt miðað við veltu þjóðarbúsins. Vegna þessa fjölda banka væri vaxtamunur óhjákvæmilega hærri hér en í öðr- um löndum. Nokkuð var rætt um sameiningu banka. Framkvæmd þessa máls hefur verið á afskaplega furðulegan máta. í stað þess að fækka bönkum og leitast við að gera rekstur þeirra ódýrari hefur verið farin sú leið að stofna fjöld- ann allan af samkeppnisaðilum bankanna um peninga þá sem í lausagöngu eru í landinu. Smala- mennskan hefur vart farið fram hjá þeim sem heyra eða sjá auglýs- ingar og er ríkissjóður framarlega í þeim flokki. Markmið allra þess- ara aðila er að framkvæma strax fyrir peninga sem aflað Verður seinna. Höfuðgalli þessara fram- kvæmda er aö þær eru flestar á sviði þjónustunnar en ekki til tekjuaukningar fyrir þjóðfélagið. Á sama tíma og þetta er látið viðgang- ast eru gerðar kröfur til bankanna að þeir íjármagni rekstur fyrir- tækja og einstaklinga í landinu. Fjármagnið hefur verið dregið frá bönkunum á sama tíma og kröfur til þeirra hafa aukist verulega með stórlega auknum fjölda fyrirtækja. Getur einhver bent mér á skyn- semina í svona stjórnun? Guðbjörn Jónsson „Fyrir fáeinum árum fór að færast al- vara 1 umræðu um að bankakerfið okk- ar væri of stórt miðað við veltu þjóðar- búsins.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.