Dagblaðið Vísir - DV - 29.08.1988, Page 15

MÁNUDAQUR 29. Á.GÚST 1988.
15
Hækkun husnæðisvaxta
misgengi lánskjara og
veldur
launa
„Ungt fólk, sem er aö kaupa sína fyrstu íbúð, styðst aðallega við lán
úr Byggingarsjóði rikisins. Vaxtahækkunin mun af þeim sökum lenda á
því af meiri þunga,“ segir i greininni.
Hækkun vaxta af lánum Bygging-
arsjóðs rikisins mun valda mis-
gengi lánskjara og launa. Hún mun
hvorki draga úr þenslu á bygging-
armarkaði né lækka vexti i þjóð-
félaginu. Til þess að minnka þensl-
una er vænlegra að draga úr opin-
berum framkvæmdum. Gf beita á
aðgerðum á húsnæðismarkaði til
að lækka vexti eru aðrar leiðir væn-
legri til árangurs en að hækka vexti
af húsnæðislánum.
Rangar hugmyndir
og ályktanir
Það er algengt að tillögur í efna-
hagsmálum byggist á röngum hug-
myndum um húsnæðismarkaðinn.
E&iahagssérfræðingar meta ís-
lenska húsnæðismarkaðinn eftir
erlendum forsendum. Samkvæmt
hugmyndum þeirra tekur fólk
ákvörðun um húsnæðiskaup á
svipaðan hátt og stjómendur fyrir-
tækja meta fjárfestingar. Kenning-
amar ganga út frá því að fólk kaupi
eða leigi húsnæði eftir því hvort sé
fjárhagslega hagkvæmara. Þessar
forsendur em ekki fyrir hendi hér
á landi. íslendingar kaupa húsnæði
af nauðsyn. Valið stendur sjaldan
á milii leigu og kaupa. Leiguhús-
næði er ilifáanlegt og leiga há. Eina
leiðin sem flestir hafa til að leysa
húsnæðisvanda sinn er að festa
kaup á íbúð. Til að sýna hversu
almennt þetta sjónarmið er má
neöia að í skoðanakönnun 1985
kváðust færri en 10% af húsnæðis-
kaupendum vera að festa sér íbúð
sem fjárfestingu.
Tillögur sem ekki taka tillit til
eðlis húsnæðismarkaðarins em
oftar en ekki misheppnaðar. Af
þeim sökum hefur sérfræðingum
ekki tekist vel upp með húsnæðis-
málin. Nýjustu hugmyndir um að
hækka vexti af lánum Byggingar-
sjóðs ríkisins byggjast á misskiln-
ingi. Markmiðið með vaxtahækk-
uninni er tvíþætt. Annars vegar á
að draga úr þenslu á.byggingar-
markaði. Hins vegar að stuðla að
almennri vaxtalækkun. Hækkun
vaxta af húsnæðislánum mun
hvorki slá á þenslu á byggingar-
KjaUarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
markaði né lækka vexti í þjóðfélag-
inu.
Minnkar þensla á
byggingarmarkaði? - Nei
Þensla í byggingariðnaði verður
ekki rakin til íbúðarhúsnæöis
nema aö óverulegu leyti. Þégar
framkvæmdir við byggingu íbúð-
arhúsnæðis era metnar verður aö
hafa í huga aö nauðsynlegt er að
reisa árlega 1500 til 2000 íbúðir. Þær
framkvæmdir, sem nú em i gangi,
leysa eðlilega þörf eftir samdráttar-
tímabil áranna 1984 til 1986. Þensl-
an á byggmgarmarkaönum skap-
ast af miklum opinbemm fram-
kvæmdum og byggingu atvinnu-
húsnæðis. Margt bendir til að
framkvæmdir við atvinnuhúsnæði
hafi þegar náð hámarki. Söluverð
á skrifstofu- og verslunarhúsnæði
hefur lækkað um 20% að raunvirði
á einu ári og framundan er sam-
dráttur. Byggingarframkvæmdir
opinberra aðila em aftur á móti
augljós þensluvaldur. Ráðhúsið í
Tjöminni, veitingahús á Öskjuhlíð
og fyrirhugað Alþingishús munu
til dæmis kosta á við 500 meðalstór-
ar íbúðir.
Lækka vextir? - Nei!
Með hækkun á vöxtum Bygging-
arsjóðs ríkisins á að stuðla að
lækkun vaxta í þjóðfélaginu. Hug-
myndin er sú að við vaxtahækkun-
ina dragi það mikið úr ásókn í hús-
næðislán aö kerfíð komist af með
minna fjármagn en það hefur til
ráðstöfunar. Það fé, sem sparast,
verði síðan lánað til atvinnurekstr-
ar. Við aukið framboð á lánsíjár-
magni muni vextir siðan lækka.
Þetta em óraunhæfar hugleiöing-
ar. Engar líkur eru á aö fjármagn
losni úr húsnæðislánakerfmu til
annarra þarfa þó vextir hækki.
Allt of lítið íjármagn rennur inn í
húsnæðiskerfið til aö fullnægja
þörf húsnæðismarkaðarins. í ár
verða ekki veitt nema 2.500 hús-
næðislán en þörfin er aö minnsta
kosti 4.500. Um 12.000 umsækjend-
ur em á biðlistum Húsnæðisstofn-
unar. Ef vextir af húsnæðislánum
hækka munu einhverjir umsækj-
enda falla frá lántöku en aðrir
munu færast framar í biðröðinni
og taka sæti þeirra. Þörfin er það
mikil að margir umsækjendur em
um hvert lán.
Vextir af húsnæðislánum
eru of háir nú þegar
Vextir af húsneeðislánum hér á
landi era meö þeim hæstu í okkar
heimshluta. Fjármögnun hús-
næðiskaupa samanstendur af ólík-
um lánafiokkum. Opinber hús-
næðislán nema minna en helmingi
aflánsfjárþörfhúsnæðismarkaðar-
ins. Þau bera nú 3,5% raunvexti.
Önnur lán koma frá lífeyrissjóðum,
bönkum, seljendum notaðs hús-
næðis og em yfirtekin við hús-
næðiskaup. Þessi lán bera flest 8%
til 10% raunvexti. Til jafnaðar má
ætla að raunvextir af húsnæðislán-
um séu mn 6% þegar allt er talið.
i helstu grannlöndum okkar eru
húsnæöisvextir lægri. Til dæmis
voru um 2,5% raunvextir af öllum
fasteignalánum í Bandaríkjunum
árin 1970 til 1980.
Hækkun vaxta af lánum Bygging-
arsjóðs ríkisins úr 3,5% upp í 7,0%
mun valda misgengi lánskjara og
launa. Meðalvextirafhúsnæðislán-
um munu hækka úr 6% i 8%. Það
jafngildir 33% hækkun. Greiðslu-
byrði húsnæðiskaupenda mun við
það þyngjast um 15%. Ungt fólk,
sem er að kaupa sína fyrstu íbúð,
styðst aðallega við lán úr Bygging-
arsjóði ríkisins. Vaxtahækkunin
mun af þeim sökum lenda á því af
meirí þunga. Sama máli gegnir um
þá sem eiga litlar íbúðir og eru að
stækka við sig, til dæmis af fjöl-
skylduástæðum. Lauslega áætlað
munu um 60% af kaupendum og
húsbyggjendum vera að kaupa i
fyrsta sinn eða stækka hóflega við
sig. Greiðslubyrði þeirra mun
þyngjast um 25% til 30% við vaxta-
hækkunina. Vaxtahækkanirnar
munu skapa misgengi lánskjara og
launa. Þegar litið er á húsnæðis-
markaðinn í heild má vænta 15%
misgengis.
Opinber aðstoð er
lítil og ótrygg
Um þaö hefur verið rætt að bæta
húsnaeðiskaupendum upp vaxta-
hækkunina með skattalækkun. Sú
leið þekkist í mörgum löndum.
Skattakerfið hér á landi hefur verið
háð sífelldum breytingxun undan-
farinn hálfan annan áratug. Breyt-
ingarnar hafa sjaldan reynst var-
anlegar. Af þeirri ástæðu er ótryggt
að treysta á skattaákvæði sem
kunna að reynast skammvinn. Að-
stoð opinberra aðila við húsnæðis-
kaupendur hefur ekki verið minni
um áratuga skeið. Til dæmis má
nefna að skattaafsláttur dæmi-
gerðrar fjölskyldu vegna hús-
næðiskaupa er um helmingi minni
en gerðist fyrir einum áratug. Að-
stoö viö húsnæðiskaupendur er
minni en í helstu grannlöndum
okkar. Verkalýðshreyfingin hefur
lýst vantrú á þá leið að bæta vaxta-
hækkunina upp með skattalækk-
unum. Reynsla undanfarinna ára
bendir til að afstaða hennar sé á
rökum reist.
Stefán Ingólfsson
„Þenslan á byggingarmarkaönum
skapast af mildum opinberum fram-
kvæmdum og byggingu atvinnuhús-
næðis.“
Á meðal okkar era einn til tveir
aðilar smitaðir af banvænum,
bráðdrepandi sjúkdómi. Þeir
em mjög á faraldsfæti þannig
að bráð hætta vofir yfir öllum
almenningi forðist hann ekki
allt samneyti við viðkomandi
aðila. Sem trúnaðarmaður al-
mennings er það skylda min að
vara við þessari hættu. Það er
hins vegar ekki í mínum verka-
hring að gefa út heilbrigðisvott-
orð til heilbrigðra. Slíkt er í
verkahring viðkomandi yfir-
valda sem raunar virðast alls
ekki sinna lögbundnum skyld-
um sínum sem skyldi. Vari sig
því hver sem betur getur því
hættan vofir yfir. Ég veit hvar
hún leynist, ég veit í hveiju hún
felst, en ég ætla ekki að segja
ykkur það.
Mörgum kann aö virðast upphaf
greinarinnar undarlegt í meira
lagi. Það sem er þó enn undarlegra
er að hver yfirlýsingin á fætur ann-
arri af þessu tagi hefur dunið á al-
menningi að undanfómu, frá form-
anni Alþýðubandalagsins, um
verðbréfasjóði og fjárfestingarfyr-
irtæki. Já, það er með ólíkindum
hvað menn geta lagst lágt í póli-
tísku sjónarspili og enn ótrúlegra
KjaJlarinn
Ingi Björn Albertsson
alþingismaður
hvað þeir komast upp með.
Vel má vera að formaður Al-
þýðubandalagsins fari að ein-
hveiju leyti meö rétt mál. Um það
er mér ekki kunnugt, enda hef ég
ekki þær upplýsingar sem hann
gefur í skyn að hann hafi undir
höndum. Látum vera þó formaður-
inn neiti að gefa upp heimildar-
menn sína. Slíkar upplýsingar
skipta minnstu eins og málum er
nú komiö. Það er hins vegar'ský-
laus krafa bæði fyrirtækjanna, sem
hér um ræðir, og einstaklinga, sem
lagt hafa fiármuni sína til þeirra til
ávöxtunar, að Ólafur Ragnar færi
rök fyrir fullyrðingum sínum og
tilgreini hvaða fyrirtæki gagnrýni
hans beinist að. Að öðrum kosti
verða yfirlýsingar af þessu tagi aö
teljast órökstuddar dylgjur, settar
„Er Alþýðubandalaginu - for-
manni þess, trúnaðarmanni al-
mennings - nákvæmlega sama
um hagsmuni þess hluta lands-
manna er sparað hefur fé og
ávaxtað til að njóta arös sparsemi
sinnar?" spyr greinarhöfundur.
fram til að koma höggi á fijálsan
og heiðarlegan verðbréfamarkað -
jafnvel þótt hagsmunum tugþús-
unda einstaklinga sé fómaö í leið-
inni. Og síðan segir Alþýðubanda-
lagið eftir á: „Sögðum við ekki!“
En helgar tilgangurinn meðalið?
Er Alþýðubandalaginu - formanni
þess, trúnaðarmanni almennings -
nákvæmlega sama um hagsmuni
þess hluta landsmanna er sparað
hefur fé og ávaxtað til að njóta arðs
sparsemi sinnar því að hér er um
aö ræöa aö stórum hluta uppspar-
aöa fiármuni almennings? Em því
öll meðul leyfíleg í örvæntingar-
fullum tilraunum til fylgisaukning-
ar og atlögum að fiármagnseigend-
um? Nei, flokkur, sem beitir slíkum
leikaðferðum getur ekki kallað sig
bandalag alþýðunnar, hann minnir
miklu fremur á bandalag skemmd-
arverkamanna. Þetta eru vissulega
stór orð en þó fyllilega viðeigandi
því að ef eitthvað getur komið af
stað hruni á verðbréfamarkaði þá
eru það órökstuddar fullyrðingar á
borð viö þær sem formaður Al-
þýðubandalagsins hefur látið frá
sér fara. Og fari svo skal Alþýðu-
bandalagið gera sér grein fyrir
ábyrgð sinni gagnvart fyrirtækjum
og ekki síst þúsundum einstaklinga
sem gætu orðið fyrir ómældu fiár-
hagstjóni.
Ólafur minn. Er nú ekki karl-
mannlegra og farsælla fyrir alla
aðila að þú gangir hreint til verks
og nefnir „sjúklingana" þína tvo?
Varla er ástæða til aö kalla alla
þegnana til athugunar, umfram
eðlilegt heilbrigðiseftirlit, ein-
göngu vegna tveggja sem hugsan-
lega séu sýktir. I framhaldi af því
kann viðameiri rannsókn að vera
nauðsynleg. En eitt skulum viö
hafa í huga. Hvorki einstaklingar
né fyrirtæki eiga að þurfa að sæta
ákúrum af þessu tagi án þess að
þær séu rökstuddar. Og þá er kom-
iö aö þeim sem bendir og ásakar.
Verði ekki talið nauðsynlegt að sá
aðili færi rök fyrir jafnalvarlegum
fullyrðingum veröur varla líft hér
á landi.
Ingi Björn Albertsson
„Það sem er þó enn undarlegra er að
hver yfirlýsingin á fætur annarri af
þessu tagi hefur dunið á almenningi
að undanfórnu, frá formanni Alþýðu-
bandalagsins, um verðbréfasjóði og
Q árfestingarfyrirtæki. ‘ ‘