Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1988, Page 34

.miMTUDA'Gim 81 DESEMBER 19B8.
Menniiig
Að brúa bilið
Sögualdarstúlkan Jóra að dansa við piltinn sinn. Mynd Ingibjörg Hauks-
dóttir
í forspjalli að fyrsta bindi íslend-
inga sagna í útgáfu Svarts á hvítu
er vitnað í orð séra Jóns Bjarnason-
ar frá 1889 þar sem hann segist
geta borið um það af eigin reynslu
að menn lesi Islendinga sögumar
ekki lengur. Núna 100 árum síðar
hefur ástandið varla batnaö, eða
hvað? Það væri vissulega fróðlegt
að forvitnast um það á öld „mark-
tækra skoöanakannana". Mér vit-
anlega hefur ekki verið gerð athug-
un á því hvort nútíma Islendingar
lesa fombókmenntir sínar og ef svo
er þá hvaða? Um slíka könnun til
staðfestingar orðum áðurnefnds
séra Jóns þarf ekki að fjölyröa. Þá
var öldin önnur og engin félagsvís-
indadeild!
En hvort sem við lesum sögurnar
eða ekki eru þær menngararfur
okkar og stolt. í þær er vitnað á
hátíðlegum stundum og þá um leið
nauðsyn þess að rjúfa ekki tengshn
við uppruna og arfleifð. Líklega
verða þessi sannindi mönnum ljós-
ari eftir því sem árunum fjölgar og
kannski er það ekki fyrr en þá sem
áhugi vaknar á því að skyggnast í
fortíðina. Ýmislegt hefur þó veriö
gert hin síðari ár til þess að gera
fomsögumar aðgengilegri almenn-
ingi og koma þeim á framfæri við
unglinga. Söguskoðun beinist nú
meira að þvi en áður að gefa heild-
stæðari mynd af því lífi sem lifað
var í landinu þ.e. daglegu lífi.
Sömuleiðis hafa íslendinga sögurn-
ar verið gefnar út með nútímastaf-
setningu og góðum skýringum.
Kvikmyndagerðarmenn hafa lagt
sitt af mörkum til þess að gæða
sögumar lífi og nú hefur Guðlaug
Richter riðið á vaðið og skrifað
tvær skáldsögur handa unglingum
þar sem hún sækir efnivið sinn á
Unglingabækur
Margrét Erlendsdóttir
þjóðveldisöld.
Öllu þessu ber að fagna sem leið
til þess að vekja áhuga bæði ungra
og gamalla á sögunni og sögunum
og brúa með því bilið milli nútíðar
og fjarlægrar fortíðar.
900 ár aðskilja
stúlkurnar tvær
Sagan „Jóra og ég“ eftir Guð-
laugu er í raun tvær sögur. Bókin
hefst á frásögn nútímastúlku árið
1980 og lýkur seint á því sama ári.
Það er þessi stúlka sem birtir okkur
sögurna um Jóm og tengir eigin
sögu og Jómsögu á skemmtilegan
hátt þar sem sterkasti þráðurinn
er sá gamli sannleikur að mannlegt
eðh er samt við sig. Enda þótt tæp
900 ár skilji þær stöllur að eiga þær
ýmislegt sameiginlegt. Aðstæður
þeirra era auðvitað gjöróhkar en
báöar kynnast þær ást og vonbrigð-
um og báðar em fróðleiksfúsar.
Saga nútímastúlkunnar er 1. per-
sónufrásögn. Stíll hennar er per-
sónulegur en stundum kannski fuh
„kammó“ og barnalegiu- miðað við
tvítuga stúlku. Mér þykir þó senni-
legt að höfundurinn velji þetta frá-
sagnarform og stíl til þess að undir-
strika nútímann og ná betur til
ungra lesenda. Enda held ég að
stúlkunni takist að höfða til sam-
kenndar unglinga og að áhugi
þeirra á Jórusögu muni vaxa í réttu
hlutfalli við forvitni hennar sjálfr-
ar.
Frásagnarform Jórusögu er ólíkt
þessu. Sögumaður er alvitur og
með augum hans sjáum við mynd-
ríka sögu. Sögurpersónur eru fáar
og framan af er atburðarrásin hæg
enda er lifað hægt. Samt gerast af-
drifaríkir atburðir.
Jóra Gamladóttir býr á afskekkt-
um bæ i Hmnamannahreppi með
föður sínum og ömmu. Gamli er
handritaskrifari og skrifar fyrir
Gissur ísleifsson, biskup í Skál-
holti. Amman er gömul og forspá
og eins og títt er í íslendinga sögum
er forspáin notuð til þess að magna
stígandina í sögunni. Þjóðtrúin og
samsph manns, lands og náttúru-
afla fær einnig ríkulegt rými í frá-
sögninni. Höfundurinn fer ekki þá
leið að troða sögunni inn í hefö-
bundið munstur íslendinga sagna
og velur henni heldur ekki frásagn-
arstíl sem fellir hana að fornri sag-
nagerð. Af þessu tvennu mætti
draga þá ályktun að handritið að
Jórusögu sé ekki mjög gamalt,
enda er sá varnagli sleginn í bók-
inni, en um leið em dregnar fram
ýmsar staðreyndir sem gætu bent
th þess að Jóra hafi lifað á þessum
tíma. Um þetta em skemmtilegar
vangaveltur þó að niöurstaða
þeirra skipti ekki máh fyrir gildi
sögunnar. Bókin er ekki sagnfræði
heldur skáldskapur, vel sögð og
myndrík saga með hnyttinni teng-
ingu fortíðar og nútíðar og gott að
fá að njóta hennar sem shkrar.
Sagan er yflrleitt vel sögð. Á
nokkmm stöðum rakst ég þó á at-
riði sem stungu í augu og hefði
mátt koma í veg fyrir í prófarka-
lestri. Eitt af því var notkun orðsins
„eitthvaö" þar sem það var notað
hliðstætt.
Bygging sögunnar og form em
skýr og höfundi tekst vel að fylla
inn í rammann og halda utan um
frásögnina frá upphafl th loka.
Ég trúi að hér sé komin saga sem
gott verður að grípa th jafnhliða
sögukennslu eða sem undanfara að
lestri íslendinga sagna og þá á ég
ekki við sem kennslubók heldur
skemmtilestur.
Guólaug Richter: Jóra og ég.
Myndir: Ingibjörg Hauksdottir,-
Hönnun kápu: Egill Sigurósson.
Útg. Mál og menning.
Rvík. 1988, 107 bls.
Margrét Erlendsdóttir
Jólagetraun DV - 3. hluti:
Hvað heitir áin?
Hann Sveinki vinur okkar heldur ótrauöur áfram ferð sinni með jólagjafimar. í þessum þriðja hluta jólagetraunar DV er Sveinki hálfráðvhltur sem fyrr þar sem allar þessar
ár, sem hann siglir á, em ósköp svipaðar úthts. Nú efast Sveinki um að hann eigi að trúa sínum eigin augum.
„Það er annars undarlegt hvernig þessi stóra og mikla á er á htinn,“ hugsar Sveinki og rýnir ofan í gruggugan vatnsflötinn. „Höfundur þessara undurblíðu tóna, sem ég
heyri, heldur því blákalt fram að hún sé blá. Eg skal barasta segja
ykkur það að ef þessi á er blá þá era blessuð hreindýrin mín líka
blá, greyin. Ég tek ekkert mark á þessu tónskáldi enda hef ég sosum
ekkert gaman af völsum. Ég vh heyra „Jólasveinninn minn...“. En
hvað heitir nú þessi á aftur?“
Já, hvað heitir áin sem Sveinki rýnir ofan í? Krossið við það nafn
sem þið teljið rétt. Merkið seðilinn, klippið út og geymið þar til allir
10 hlutar jólagetraunarinnar hafa birst. Hvenær frestur til að senda
alla 10 seðlana til DV rennur út og hvenær dregið verður úr réttum
lausnum verðnr kynnt innan skamms. 20 glæsilegir vinningar bíða
eigenda sinna, þar á meðal videotökuvél, ferðageislasphari, örbylgju-
ofn og talandi bangsar.
Hvað heitir þessi á sem Sveinki er á og sögð er blá?
1 1
DÓNÁ DON YUKON
NAFN:
HEIMIUSFANG:
SlMI: