Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.1989, Blaðsíða 26

42
FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 1989.
Merming
Ný íslensk tónlist á geisladiskum
Gefnir voru út í desember þrír at-
hyglisveröir geisladiskar sem
ýmist höföu að geyma verk ís-
lenskra nútímatónskálda, flutning
íslenskra tónhstarmanna eöa hvort
tveggja í senn.
Kristján Jóhannsson syngur meö
ríkishljómsveit Ungverjalands
undir stjórn Maurizio Barbacini
sem hefur áður starfað með Kristj-
áni. Efnisvaliö á diskinum er bund-
iö viö þaö sem Kristján er frægast-
ur fyrir, nefnilega aríur úr ítölsk-
um óperum seinni hluta síöustu
aldar. Aö vísu voru nokkrar þeirra
samdar eftir síðustu aldamót. Þrátt
fyrir þaö tilheyra þær allar sömu
síðrómantísku stefnunni.
Diskur Kristjáns er skemmtilegt
sambland þekktra og lítt þekktra
aría. Aríur Verdis, Leoncavallos og
Puccinis eru flestar vel þekktar. A
hinn bóginn er ekki hægt aö segja
það sama um aríur Ponchiellis,
Giordanos og Cileas.
Söngur Kristjáns er eins og viö
þekkjum öll af fyrri reynslu; tóninn
er víðast hvar hreinn, opinn og
tær. Þaö liggur þó viö að hér fáum
Geisladiskar
Douglas A. Brotchie
við hreinlega of mikiö af því góöa.
Þessar þrettán aríur eru oftast nær
meöal hápunkta upprunalegu óp-
eranna og hugsaöar af hálfu tón-
skáldanna sem hápunktar klukku-
tíma tónverks meö rólegri köflum
inni á milli. Þennan afslöppunar-
tíma vantar á diska eins og þessa
sem leiöir til tilþreytingarleysis og
á endanum þreytu. Þvi veröa síö-
Kristján Jóhannsson.
ustu mínútur úr „Otello" eftir
Verdi, „Niun mi tema“ vel þegin
tilbreyting (þó aö alrangt vær
hugsa um þessa tónhst sem aJU
slöppunarefni!).
Óbrigðul gæði
Fræga arían úr Aidu, „Celeste
Aida“, er meöal þeirra sem ná sér-
staklega til hlustandans, en ekki
er fullvíst hvort síðasti tóninn í
aríunni getur tahst pianissimo
morendo, eins og tónskáldið bað
um.
Upptakan og undirleikur hljóm-
sveitarinnar eru að öllu leyti mjög
góð. í heild er diskurinn ánægju-
legur.
Islensk tónverkamiðstöö gefur út
disk meö upptökum Hamrahlíðar-
kórsins, undir stjórn fastastjórn-
ands hans, Þorgerðar Ingólfsdótt-
ur. Gæöi kórsins hafa oft komið
fram á tónleikum og bregöast ekki
hér.
Verkin á diskinum eru eftir Jón
Nordal, Jón Leifs, Þorkel Sigur-
björnsson, Hjálmar H. Ragnarsson
og Atla Heimi Sveinsson. Efnis-
skráin er óvenjulöng, 72 mínútur,
samsett af 13 atriöum. Þar af leið-
andi fáum við nokkuð góða mynd
af tónsmiðum fyrir kór hér á landi
á undanförnum árum.
Requiem Jóns Leifs kemur mjög
sterkt út nú, fjörtíu árum eftir aö
það var samið. Verkiö er tignar-
legt; kyrrðin, sem tónskáldiö kallar
Áskell Másson.
fram til að tjá sorg sína við andlát
dóttur sinnar, er mjög áhrifamikil.
Á diskinum er einnig aö finna
falleg og vel þekkt verk eftir Þor-
kel, Heyr himnasmiður, svo og fall-
eg, nýleg, og væntanlega minna
þekkt verk eftir Hjálmar H. Ragn-
arsson, Kvöldvísur um sumarmái.
Madrigaletto eftir Atla Heimi er
sérkennilegt verk, skrifaö mjög í
anda 16. aldar madrigalista. Erfitt
er aö átta sig á hvað tónskáldið er
aö fara í verkinu.
Diskurinn er Þorgerði og kór
hennar til sóma.
Ásláttur Áskels
Á vegum Gramms hf. hefur kom-
iö út geisladiskur sem inniheldur
verk eftir Áskel Másson. Þetta er
safndiskur meö fimm verkum, sem
öll eru skrifuö á fyrri helmingi
þessa áratugar. Diskurinn er gagn-
legur aö því leyti að hann gefur
yfirlit yfir þróun Áskels á þessu
tímabili. Eins og oft áöur hjá Áskeli
eru verk fyrir ásláttarhljóöfæri
nokkuð áberandi hér, sjá verk fyrir
einleikstrommu, fyrir gítar og mar-
imbu, svo og fyrir einleiks mar-
imbu. í tveimur síöastnefndu verk-
unum leikur Svíinn Roger Carls-
son vel á marimbuna og ýmis önn-
ur hljóðfæri; Josef Ku Cheung
Fung spilar ásamt honum í Partitu
frá 1984.
Umfangsmesta verkið á diskin-
um er konsert fyrir klarínettu og
hljómsveit sem Einar Jóhannesson
flytur ásamt Sinfóníuhljómsveit
íslands undir stjórn Páls P. Páls-
sonar. Verkiö er áheyrilegt og líkist
e.t.v. fantasíu um einn tón.
Hér er nútímatréblásturstækni
notuð í einleikshlutverki og er þaö
gert á óvenjusannfærandi hátt og .
fellur mjög vel að verkinu. Eins og
svo oft áöur hefðu fiðlur hljóm-
sveitarinnar mátt vera íleiri því
tónn þeirra er stundum þunnur.
Þrátt fyrir það þregöur fyrir falleg-
um fléttum klarínettu og strengja.
Maöur kemst ekki hjá því að
spyrja sjálfan sig viö hlustun hvort
síðasta hendingin hjá einleikaran-
um sé ekki tilvísun í „Abime des
oiseaux" eftir Messiaen sem einnig
er skrifað fyrir einleiksklarínettu.
Er þetta meðvitaður endurómur?
Þessi diskur gefur hlustandanum
kærkomiö tækifæri til að kynnast
betur þessum verkum, svo og þró-
unÁskelssemtónskálds. -dab
ítalskar aríur - Kristján Jóhannsson -
Iðunn
Kveðið i bjargi - Hamrahlíðarkórinn &
Þorgerður Ingólfsdóttir - ITM 6-01
Ýmis verk eftir Áskel Másson - Gramm
GCD-101
Ferð án fyrirheits
Þetta er fimmta skáldsaga Hafliöa.
Hún gerist í Svíþjóö, á hæli fyrir
þroskahefta unglinga. Varla er vik-
iö frá þessum staö, sem er í næsta
nágrenni Stokkhólms, skreppi
söguhetjur frá hælinu, þá er ekki
dvalist viö það, lítt sagt frá staö-
háttum. Hins vegar er rammi sög-
unnar annars staöar, hún hefst í
rútunni á leið til Keflavíkurflug-
vallar en það eru aðstæður sem
margir lesendur bókarinnar munu
geta sett sig inn í, brottfór frá hinu
kunnuglega til hins óþekkta. Loks
lýkur henni á annarlegum stað fyr-
irheita.
Draumur um konu
Sögumaður er líka haldinn eftir-
væntingu á leiðinni frá sínu ís-
lenska umhverfi, nánar tiltekiö
rómantískum draumum um
„kvenmynd eilífðarinnar“. Mikill
hluti hugsana hans er mæltur til
þessarar konu, sem hann elskar
innilega en hefur aldrei séö, og sér
raunar aldrei andlit hennar fyrir
sér í draumum sínum. En henni
fylgir umfram allt friður og kyrr-
látur unaður. Þessir draumórar
blandast saman viö bemskuminn-
ingar um þaö sem móðir hans sagði
honum af sínu rómantíska til-
hugalífi. En andstæðan er sambúð
sem hann er að flýja, og er ekki
beinlínis sagt hvers vegna, hitt
hggur í augum uppi aö ekkert sam-
band við mannveru gæti komið
heim og saman við ofangreinda
draumóra.
Sagan snýst svo að verulegu leyti
um aö hann finnur andlit hinnar
útvöldu - um hríö. Þegar hún hafn-
ar honum er hann furðufljótur að
jafna sig, brátt er eins og hann
hafi aldrei þekkt hana. Enda er
Bókmermtir
Örn Ólafsson
mynd hennar alla tíð mjög ein-
hliða, yfirborðsleg. Þessir draum-
órar sögumanns um fullkomna
upplausn í sambandi við aðra veru
blandast mjög trúarlífi hans, hann
er kaþólskur, og María mær renn-
ur oft saman við draumadísina.
Einkum er það þó í sögulok, þegar
spádómur rætist í klausturrústum,
söguhetjan finnur loksins hina
einu sönnu á helgum stað. En eftir
það sem á undan er gengið held ég
aö lesendur hljóti að skilja þetta
sem enn eina sjálfsblekkinguna er
leiði örugglega til ófarnaðar.
Hér komum við að því hvernig
söguhetja horfir við lesendum.
Svokallaðar afþreyingarbók-
menntir eru jafnan meö söguhetju
sem er einfölduð og „bætf ‘ mynd
meöaljóns, venjuleg manneskja, en
hrein og bein, á ekki til ótuktar-
skap. Enn draumkenndari bækur
hafa söguhetjur sem eru undurfríð-
ar konur, óvenjugáfaðir menn, eða
þá hálærðir eðlisfræðingar sem í
þokkabót eru bráðmyndarlegir
o.s.frv. En Hafliði gengur hér eins
og oftar i hina áttina, söguhetjan
er á flestan hátt venjuleg, en að
vissu leyti fyrir neðan sjálfsmynd
lesenda. Þetta birtist einkum i
stílnum, söguhetja er mærðarleg,
en auk þess býst ég við að lesendum
verði yfirleitt ljósir ágallar hans,
jafnvel að þeir fari í taugarnar á
mörgum. En það er einmitt mikil-
vægt atriði þessarar sögu að taka
fyrir þennan algenga draum um
„hina einu sönnu ást“ og gera les-
endum ljóst í hvílíkar ógöngur
hann leiðir. Ég held hins vegar að
það hefði orðiö sterkara - og list-
rænna - aö hafa þetta ekki svona
augljóst, gera sálarlíf söguhetju
margbrotnara, og umfram allt að
sýna hvernig hann eyðileggur sam-
bönd sín með þessum ýktu tilætl-
unum. Það kemur óljóst fram í
minningum hans um sambúðina á
íslandi. En þessum aöfinnslum
mínum mætti svara þvi, að sagan
sé þá þeim mun aðgengilegri al-
menningi.
Hælið
er heimur í hnotskurn enda lítið
fariö út fyrir þaö eins og áður seg-
ir. Þar fer í fyrsta lagi mikið fyrir
ástamálum, og skiptir í tvö horn
með það eins og annað á hælinu.
Ástir gæslumanna einkennast af
ófullnægju og eirðarleysi, þeir
viröast almennt haldnir fyrrnefnd-
um draumi -um fullkomnun. Þetta
á við um karlana frekar en konurn-
ar, einn þeirra virðist þó vaxa upp
úr þessu. Vistmennirnir ganga
hins vegar heilshugar upp í sinni
ást.
Hér birtast aörar meginandstæð-
ur sögunnar. Gæslumenn eru
margs konar tilbrigði við sögu-
hetju, leita að tilgangi með lífi sínu
eftir ýmsum leiðum, með því að
annast aðra. Þeir eru oft áberandi
ófullkomnir, upphefja sjálfa sig
með því að niðurlægja þessa lítil-
magna sem þeim er trúað fyrir. Og
eins og ÁB á Þjóöviljanum hefur
bent á þá er framkoma söguhetju
við vistmenn góður mælikvarði á
líðan hans í ástarsambandinu. En
vistmenn eru umfram allt persónu-
gervingar ákveðinna eiginleika,
það verður trúveröugt vegna þess
einmitt aö þeir eru takmarkaðir,
vanþroska. Hins vegar eru gæslu-
menn stundum að velta því fyrir
sér hvert sé eiginlega takmarkiö
sem þeir vinni að, yrðu vistmenn
á einhvem hátt betri sem meðal-
borgarar en það sem þeir nú eru?
Eftir hvaða mælikvarða? Gæslu-
menn eru yfirleitt í einhvers konar
„grænni" andstöðu við neysluþjóð-
félagið, hví ættu þeir þá að aðlaga
þessa sakleysingja því? Þetta er
sérstaklega áleitin spurning um
vistmanninn Sven, sem er eins og
líkamningur þeirrar útbreiddu
hugsjónar að vera „spontan“, veita
tilfinningum sínum útrás. Annar
vistmaður er ekkert nema meðal-
mennskan í einu og öllu, ekki síst
þrúgandi heimskulegum viðhorf-
um. En hann öðlast reisn í sinni
samkynhneigöu ást. Gegn henni
ræðst söguhetjan af offorsi, og les-
endur hljóta að hugsa til hans eigin
ástamála, eru þau á einhvern hátt
æðri eða betri?
Hér hefur vonandi komið fram
að þetta er á margan hátt merkileg
saga, vekur spurningar um mikil-
væg efni. Og síst skal henni láð að
hún víkur því til lesenda að finna
úrlausnir.
Hafllði Vilhelmsson:
Gleymdu aldrei að ég elska þig
Hlöðugil 1988, 238 bls.