Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.1989, Page 6

6
FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 1989.
Viðskipti
Eigendur bensínhákanna
hljóta að vera hræddir
- siglum við hraðbyri inn 1 nýja olíukreppu?
Eigendur bensinháka eru ekki hressir þessa dagana. Ef verðið lækkar ekki i Rotterdam kostar bensínlítrinn meira
en 50 krónur á næstunni. DV-mynd GVA
Eigendur eyðslufrekra bíla, bens-
ínhákanna, brosa ekki breitt þegar
þeir aka inn á bensínstöðvar þessa
dagana. Verðið hefur snarhækkað
hérlendis frá áramótum og við blasir
frekari hækkun bensínverðs ef verð-
ið lækkar ekki í Rotterdam á næst-
unni. Og ekki er að undra þótt marg-
ir spyiji sig að því hvort við séum
að sigla inn í nýja olíukreppu, líkri
þeirri sem kreisti og skók efnahags-
líf heimsins í olíukreppunni 1979 fyr-
ir nákvæmlega tíu árum. Það merki-
lega er að fyrstu mánuði ársins 1979
urðu einmitt hrikalegar hækkanir á
bensíni og olíu. Þróunin er hættulega
lík. Samt er talið mjög ólíklegt að
framundan sé olíukreppa eins og
heimurinn upplifði hana 1979.
Olíukreppan1979
Verð á hráolíu í Rotterdam var um
13 dollarar tunnan í nóvember 1978
og 15 dollarar í desember það ár. Síð-
an féll bomban í byijun ársins 1979
er Kohmeini komst til valda í íran
og olíuframleiðsla landsins hrundi.
Verðiö hækkaði jafnt og þétt og var
komið í um 40 dollara í nóvember
þetta ár. Næstu ár á eftir lækkaði
verðiö aðeins og var komið niður í
um 28 dollara tunnan árið 1986. Þá
féll það skyndilega niður í um 10
dollara vegna áúkinnar framleiöslu
Opec. Hér á íslandi var strax farið
að tala um góðæri í efnahagslífinu.
Verðlínan svipuð 1989 og 1979
Verð á fullunnum olíuvörum eins
og bensíni, gasolíu og svartolíu snar-
hækkaði í kjölfar verðsprengjunnar
á hráoliunni á árinu 1979. Verðið á
bensíni var um 204 dollarar tonnið í
desember 1978 en var komið í um 400
dollara í desember 1979. Þetta var 100
prósent hækkun, tvöföldun verðs.
Verð á bensíni var á íslandi komið
upp í um 35 krónur lítrinn síðla árs
1985 en síðan lækkaði það skarpt á
árinu 1986 þegar verðið hrundi í Rott-
erdam. í upphafi ársins 1987 var
bensínlítrinn, 92 oktan, seldur á 26,30
krónur. Síöan hefur lítrinn hækkað
í verði jafnt og þétt og var í lok síð-
asta árs kominn í 36,60 krónur. Ríkis-
stjómin jók þá skattheimtu sína í
verðinu og hækkaði verðið um 5
krónur og 40 aura eða í 41 krónu lítr-
ann. Þann 1. mars hækkaði verðið
aftur í um 42,90 krónur. Von er á
frekari hækkunum á næstum dög-
um.
Bensínbomba ofan í
íslenska kreppu
Bensinbomban kemur núna á sér-
lega slæmum tíma fyrir íslenskt
efnahagslíf sem býr við kreppu fyrir.
Olíuverðhækkanir hafa bein áhrif á
viðskiptakjörin. Verð á innflutningi
hækkar meira en verð á útflutningi.
Versnandi viðskiptakjör rýra raun-
tekjur þjóðarinnar. Á árinu 1979 var
þetta þannig að þjóöarframleiðslan
jókst um 2,5 prósent en verri við-
skiptakjör þýddu að þjóðartekjurnar
minnkuðu um 1 prósent.
Áhrif bensínbombunnar á við-
skiptájöfnuðinn eru augljós. Hann
versnar. Olíureikningur landsmann-
a verður meiri, auk þess sem þjón-
ustuþjöfnuðurinn versnar líka þar
sem olíuverðhækkanir hafa áhrif á
rekstur flugfélaganna beggja.
Áhrif olíukreppunnar 1979
í olíukreppunni 1979 urðu Banda-
ríkjamenn og Japanir mest fyrir
barðinu á olíuhækkuninni þar sem
þessar þjóðir keyptu mest af Opec-
ríkjunum. Aukinn viðskiptahalli
þessara ríkja vegna olíuverðshækk-
ana þýddi samdráttaráhrif hjá þeim
og minni getu til að flytja inn frá
öðrum löndum. Endurtaki sagan sig
getur það hugsanlega þýtt minni
flsksölu okkar Islendinga til þessara
landa. Að minnsta kosti engar verð-
hækkanir í bráð.
Aukinn viðskiptahaUi Bandaríkja-
manna dregur líka úr styrk dollarans
og lækkar hann í verði. Það kemur
sér aftur illa fyrir okkur íslendinga
sem fáum stóran hluta af útflutningi
okkar greiddan í dollurum.
Olía á verðbólgubálið
Verðbólga hér innanlands hlýtur
að aukast á næstu mánuðum lækki
olía ekki í veröi. Hærra olíuverö fer
beint inn í framfærsluvísitöluna og
vörur fyrirtækja, sem nota mikla
olíu, þuifa að hækka í verði til aö
reksturinn gangi. Auk þess pressar
aukinn viðskiptahalh og versnandi
Fréttaljós
Jón G. Hauksson
viðskiptakjör á gengislækkun.
Aukin verðbólga magnar upp læti
á vinnumarkaðnum þar sem laun-
þegar finna beint fyrir kaupmáttar-
skerðingunni. Það hvetur til krafna
um hærri laun sem aftur þýðir meiri
verðbólga. Þetta er því vítahringur.
Menn fastir í fjárfestingum
Ekki er búist við sams konar olíu-
kreppu á næstunni og árið 1979. Eftir
þá kreppu lærðist þjóðum að nota
minni olíu. Verðteygni olíu og bens-
íns, að minnki notkun hækki verðið,
er lítil. Maður, sem á Blazer-jeppa
sem eyðir 30 lítrum á hundraðið, á
erfitt með að skipta um vél og fá bíl-
inn til aö eyða minna. Hann verður
einfaldlega aö aka minna ætli hann
að draga úr bensínkaupunum. Rými
tekjur mannsins líka vegna vaxandi
verðbólgu í kjölfar olíuverðhækkana
getur svo farið aö maöurinn hafi
ekki efni á að eiga Blazerinn.
Áfram á þessum nótum. Mjög erfitt
er að hætta að nota olíu um borð í
togurum þótt verðið hækki. Menn
eru því fastir í fjárfestingum sínum
og geta sig lítið hreyft.
Verðteygni mjög lítil
Rannsóknir olíusérfræðinga sýna
aö verðteygni til skamms tíma á olíu
og bensíni hjá fyrirtækjum er aðeins
um -0,036. Það þýðir aö ef verðið tvö-
faldast getur notkun fyrirtækjanna
aðeins minnkað um 3,6 prósent.
Einnig tvöfaldast verðið ef framboö
á olíu og bensíni frá framleiðendum
dregst saman um 3,6 prósent. Rann-
sóknir sýna að verðáhrifin eru mun
meiri hjá einstaklingum. Notkun
þeirra minnkar um allt að 20 pró-
sentum tvöfaldist verðið.
Olíumarkaðurinn
er veikurfyrir
Þetta sýnir best hve olíumarkaður-
inn er veikur fyrir skyndilegum
breytingum á framboði og eftir-
spum. Hlýindi í Evrópu, sem eru
fyrr á ferðinni en reiknáð var með,
skapa umframeftirspurn eftir bens-
íni og framleiðendur ganga á birgðir
sínar og hækka verðið. Áhrif þess
að olíuleiðslan frá Alaska, sem sér
Bandaríkjamönnum fyrir fjórðungi
þeirra olíu sem þeir nota, var tekin
úr sambandi vegna olíuslyssins var
skyndilegur skortur á olíu sem aftur
hækkar verðið. Jafnframt hefur það
verið yfirlýst stefna Opec um langa
hríð að verðið á hráolíunni sé um 18
dollarar tunnan. Það að framboðið
þurfi aðeins að minnka um 3,6 pró-
sent til að snarhækka verðið sýnir
að olíumarkaðurinn er hvikull
markaður.
Bensínlítrinn í 50 krónur
Ef það bensínverð, sem nú er í
Rotterdam, verður viðvarandi fer
bensínhtrinn á íslandi irinan
skamms yfir 50 krónur miðað við þá
skattheimtu ríkisins og verðlagningu
sem nú ríkir hérlendis. Lítrinn af
súperbensíninu verður enn hærri.
Búist er við að verðið á hráolíunni
verði í kringum 17 til 19 dollara tunn-
an á næstunni. Verðið var þegar
komið í um 18,35 dollara í gær sam-
anborið við 19,60 dollara síðustu dag-
ana.
Framleiösla Opec
minnkar mikið
Framleiðsla Opec var seint á síð-
asta ári um 23 milljónir olíutunna á
dag. Samkvæmt erlendum frétta-
skeytum í gær er framleiðsla Opec-
ríkjanna nú um 19,7 milljónir tunna
á dag. Ríkin settu sér nýjan og minni
framleiöslukvóta frá og með 1. jan-
úar síðastliðnum. Opec hefur náð
árangri. Dregið hefur úr framboði
sem nemur um 3,3 milljónum olíu-
tunna á dag og slíkt hefur augljóslega
áhrif á verðið.
Það er gott aö aka ekki um á bens-
ínhák þessa dagana og eiga hangandi
yfir sér 50 króna bensínverð. Krepp-
an er nógu mikil fyrir. -JGH
Peningamarkaður
INNLÁNSVEXTIR (%) hæst
Innlán óverðtryggð
Sparisjóðsbækurób. 13-15 Vb
Sparireikningar
3jamán. uppsögn 11-17 Vb
6mán. uppsögn 11-19 Vb
12mán. uppsögn 11-14,5 Ab
18mán. uppsögn 26 Ib
Tékkareikningar, alm. 2-8 Vb
Sértékkareikningar 3-17 Vb
Innlán verðtryggð Sparireikningar
3ja mán. uppsögn 1-2 Vb
6mán. uppsögn 2-3.5 Sp.Ab,-
Innlánmeðsérkjörum 24 Vb,Bb Bb.Vb,- Ab
Innlángengistryggð
Bandarikjadalir 8,5-9 Ib.Vb
Sterlingspund 11.5-12 Sb.Ab
Vestur-þýsk mörk 4,75-5.5 Sb.Ab
Danskarkrónur 6.75-7,25 Bb.Sp,- Ib lægst
ÚTLÁNSVEXTIR (%)
Útlán óverðtryggð
Almennirvíxlar(forv.) 23-27 Úb
Viðskiptavíxlar(forv.)(1) kaupgengi
Almennskuldabréf 18-29,5 Úb
Viöskiptaskuldabréf (1) kaupgengi Allir
Hlaupareikningar(yfirdr.) 27-31 Úb
Utlán verðtryggð
Skuldabréf 7.75-9.25 Lb.Bb
Utlán tilframleiðslu
Isl.krónur 20-29,5 Úb
SDR 10 Allir
Bandaríkjadalir 11,75 Allir
Sterlingspund 14,5 Allir
Vestur-þýsk mörk 7.75-8 Úb
Húsnæðislán 3,5
Lífeyrissjóðslán 5-9
Dráttarvextir 24
MEÐALVEXTIR
Överðtr. mars 89 16,1
Verðtr. mars 89 8.1/
VÍSITÖLUR
Lánskjaravlsitala aprll 2394 stig
Byggingavísitala mars 424 stig
Byggingavisitalamars 132,5 stig
Húsaleiguvisitala 1,25%hækkun1.apríl
VERÐBRÉFASJÓÐIR
Gengi bréfa verðbréfasjóöa
Einingabréf 1 3,656
Einingabréf 2 2.046
Einingabréf 3 2,389
Skammtímabréf 1,264
Lífeyrisbréf 1,838
Gengisbréf 1,667
Kjarabréf 3,684
Markbréf 1,955
Tekjubréf 1,627
Skyndibréf 1.123
Fjölþjóðabréf 1.268
Sjóðsbréf 1 1,779
Sjóðsbréf 2 1,458
Sjóðsbréf 3 1.259
Sjóðsbréf 4 1,044
Vaxtasjóösbréf 1,2484
HLUTABRÉF
Söluverð aö lokinni jöfnun m.v. 100 nafnv,-
Sjóvá-Almennar hf. 138 kr.
Eimskip 400 kr.
Flugleiðir 292 kr.
Hampiðjan 157 kr.
Hlutabréfasjóöur 153 kr.
Iðnaðarbankinn 179 kr.
Skagstrendingur hf. 226 kr.
Útvegsbankinn hf. 137 kr.
Verslunarbankinn 152 kr.
Tollvörugeymslan hf. 132 kr.
(1) Viö kaup á viðskiptavíxlum og við-
skiptaskuldabréfum, útgefnum af þriðja
aðila, er miðað við sérstakt kaupgengi,
kge. Búnaðarbanki og Samvinnubanki
kaupa viðskiptavíxla gegn 31% ársvöxt-
um og nokkrir sparisj. 30,5%.
Skammstafanir: Ab = Alþýðubankinn,
Bb= Búnaðarbankinn, lb = lðnaðar-
bankinn, Lb = Landsbankinn, Sb =
Samvinnubankinn, Úb = Útvegsbankinn,
Vb = Verslunarbankinn, Sp = Sparisjóð-
irnir.
Nánarl upplýsingar um penlngamarkað-
inn blrtast i DV ð fimmtudögum.
Kr.
45 '
40 4
30 4
20 -f
Bensínverð á íslandi

1987
1988
1989
1. nóv. 1988
1. jan. 1989
I ársbyrjun 1987 var bensínlítrinn á 26,30 krónur. Nú kostar hann 42,90
krónur og því miöur getur svo farið að 50 krónurnar verði staðreynd á
næstunni.
Bensínverð í Rotterdam
$tonn
mars apríl maí
juni
Bensínverðið á fyrstu mánuðum olíukreppunnar 1979 borið saman við bens-
inverðið fyrstu mánuði þessa árs. Hæst fór bensínverðið í Rotterdam í 400
dollara tonnið i desember 1979. Þá náði oiiukreppan hámarki.