Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1989, Síða 15

FÖSTUDÁGtJR 25. 'ÁGÚST 1989/
15,
Prófessor í heil-
brigðri skynsemi
Gætum orðið háð öðrum þjóðum um aðdrætti í landbúnaðarvörum og
þá yrði sparnaður fljótt að engu, segir greinarhöf. m.a.
Við svonefndar æðri mennta-
stofnanir er að sjálfsögðu ýmislegt
kennt og auðvitað flest af því góðra
gjalda vert. Það fer þó ekki hjá því
að maður fái á tilfinmnguna að
sumt mætti þar betur fara. - Til
dæmis held ég að það sé nokkuö
algengt að fólk, bæði sumir þeir
sem hafa gengið í skóla af þessu
tagi og aörir, álíti að of mikið sé
þar gert að því að bíta sig fastan í
kenningar sem síðar verða mönn-
um eins og trúarbrögð.
Ég held að einna gleggstu dæmin
um þetta sjáist í deilum hagfræð-
inga og annarra slíkra um fræðin.
Þeir virðast ósammála um hvað-
eina sem greinamar varðar og
þetta eru menn sem.hafa sjálfsagt
í meginatriðum lært það sama en
túlkun og skilningur er svona
rækilega mismunandi.
Annars held ég þegar allt kemur
til alls að sú hagfræði, sem reynist
mönnum notadrýgst, hafi meira
með heilbrigða skynsemi og rétt
mat á aðstæðum hverju sinni að
gera en staðlaðar kenningar í hag-
eða viðskiptafræðum.
Atvinnugreinum slátrað
Til eru þeir hagspekingar hér á
landi sem tala í fifilri alvöru um
að afleggja heilu atvinnugreinarn-
ar. Ein þeirra atvinnugreina, sem
þannig hafa orðið fyrir barðinu á
speki þessara snilhnga, er land-
búnaðurinn.
Þótt menn virðist almennt vera
til í að taka þráhyggjuskrif eins af
ritstjórum Dagblaðsins Vísis um
þessi efni eins og hvem annan lé-
KjaUarinn
Guðmundur Axelsson
framhaldsskólakennari
legan brandara fer ekki hjá því að
þegar kennarar í viðskiptagreinum
við helstu menntastofnun landsins
taka í sama streng verði ýmsum
dálítið hverft við.
Reyndar held ég að skrif prófess-
orsins, sem mest hefur látið í sér
heyra um þetta efni, séu sums stað-
ar líka tekin eins og lélegur brand-
ari og má þá segja að illa sé komið
hjá æðstu menntastofnun þjóðar-
innar þegar fjölda fólks finnst
fremur ástæða til að hlæja að kenn-
ingum fræðimannanna þar en að
taka mark á þeim.
Háður eða óháður
í ýmsum greinum eru gerðar ráð-
stafanir til þess að þeir sem selja
þjónustu verði ekki um of háðir
sínum helstu viðskiptavinum.
Þetta er gert til dæmis í því skyni
að menn taki ekki upp á því að
hagræða hlutum eða túlka þannig
að sé þeirra manni í hag en um
leið öðrum í óhag.
Nú, á tímum stórra viðskipta-
bandalaga, hlýtur að vera veruleg
hætta á því, verði landbúnaður
lagður af hér á landi, að bandalög
eða þjóðir taki sig til og skammti
okkur bæði vörur og verð.
Þeir sem eru talsmenn þess að
landbúnaður verði aflagður tala
gjaman um allan þann sparnað
sem af slíku hlytist en hætt er við
að sá spamaður verði fljótt að engu
þegar þeir sem selja okkur vömm-
ar sjá að við eram orðin háð þeim
um aðdrætti.
Auðvitað verður okkur sagt að
engin hætta sé á því að svona
ástand skapist vegna þess að marg-
ar þjóðir eigj miklar umframbirgð-
ir sem þær vilji eða verði að losna
við. - Þótt þetta kunni að vera rétt
er þó víst að þetta er ekkert lögmál.
Böðlar
Ég óttast það að ef mönnum tekst
að ganga á milli bols og höfuðs á
einni atvinnugrein verði ekki látið
við svo búið standa. Það er til dæm-
is víst að víða um lönd er ríkjandi
mikið atvinnuleysi og margir þeir
sem hafa orðið að búa við bágan
kost vegna slíks væru til í að koma
hingað og vinna hér fyrir lægra
kaupi og búa við verri skilyrði en
við sjálf erum tilbúin til að sætta
okkur við.
Það er mjög líklegt að margir
þeir sem atvinnurekstur stunda
hér á landi og stynja þungan undan
miklum launakostnaði tækju slíku
fólki fegins hendi en til allrar ham-
ingju held ég að ennþá séu þeir
miklu fleiri sem vilja leita annarra
leiða.
Guðmundur Axelsson
„Má þá segja að illa sé komið hjá æðstu
menntastofnun þjóðarinnar þegar
Qölda fólks finnst fremur ástæða til að
hlæja að kenningum fræðimannanna
en að taka mark á þeim.“
Verðbólga:
Heimatilbúið vandamál
Sú holskefla hækkana, sem
landsmenn fengu yfir sig þegar
verðstöðvun lauk hinn 1. mars sl.
hlaut að hafa áhrif. En hverjir voru
það fyrst og fremst sem tilkynntu
hækkanir? Það var þjónusta hins
opinbera sem þurfti að hækka að
mati ráðamanna. Það viröist alltaf
vera sama sagan, það er almenn-
ingur sem verður að draga saman,
spara allt sem mögulegt er að
spara.
En í opinbera geiranum er ekki
sparað. Þar eru menn fyrstir til að
hækka sína vöra og skella hækk-
uninni á neytandann, hinn al-
menna borgara. Og nú er farið að
tala um gengislækkun eina ferðina
enn.
Það er í opinbera geiranum sem
boltanum er ýtt af stað. Og hann
mun velta áfram og hlaða utan á
sig uns hann er orðinn svo tröll-
aukinn að enginn fær við neitt ráð-
ið hvaða stefnu hann tekur.
Kjarabarátta um krónur
Geta íslendingar aldrei lært af
reynslunni? Erum við ekki búin að
fá nóg af þeirri kjarabaráttu sem
færir okkur nokkrar krónur í dag
og tekur þær svo af okkur marg-
falt á morgun. Fréttir berast hvað-
anæva úr heimi atvinnulífsins um
gjaldþrot og erfiðleika, uppsagnir
og atvinnuleysi. Á sama tíma
standa menn í kjarabaráttu um
krónur.
Ég skal þó viðurkenna að ýmsir
hafa reynt að malda í móinn, bæði
meðal atvinnurekenda og laun-
þega. En þeir era htnir hornauga.
Atvinnurekendum er borið á brýn
að tíma ekki að borga mannsæm-
andi laun og verkalýðsforingjar,
sem hafa kjark til að segja sann-
KjaUarmn
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir
skrifstofumaður og í samstarfs-
nefnd Þjóðarflokksins
leikann, era áhtnir svikarar.
Ég er ekki atvinnurekandi og
þarf ekki að tala fyrir þá heldur
telst ég til þeirra iaunþega sem
gjarnan vildu hafa úr meiru að
spila. En ég fæ þó ekki séð að hægt
sé almennt að hækka laun á meðan
undirstöðuatvinnuvegir þjóðar-
innar eru reknir með tapi, og ekki
bara smávæglegu heldur tapi sem
hefur varað á annað ár, 10-14%.
Enda er útkoman sem óðast að
koma í ljós. Eigið fé fyrirtækja
hraðminnkar, skuldimar aukast.
Og erfiðleikamir vaxa. Gróin fyrir-
tæki,. sem í áraraðir hafa verið
burðarás í atvinnulífi byggðarlaga,
eiga í erfiðleikum með að greiða
starfsmönnum laun. Og nú vilja
þessir sömu starfsmenn fá launa-
hækkun.
Röng stjórnarstefna
Að sjálfsögöu er ég ekki með
þessu að segja að erfiðleikar fyrir-
tækjanna séu starfsfólki að kenna,
síður en svo, ekkert fyrirtæki getur
gengið sem ekki hefur gott starfs-
fólk. Og góðu starfsfólki á að greiða
góð laun. Það borgar sig þegar til
lengri tíma er litið.
Erfiðleikar atvinnulífsins eru
fyrst og fremst að kenna rangri
stjórnarstefnu. Sú fastgengis-
stefna, sem ríkisstjórn Þorsteins
Pálssonar markaði, var helstefna
atvinnulífsins vegna þess að það
var ekki nóg að setja gengið fast
og þar með afurðaverð okkar á er-
lendum mörkuðum, en leyfa verð-
lagi að leika lausum hala innan-
lands þannig að allur tilkostnaður
stórhækkaði. Að ekki sé nú talað
um vaxtaokrið sem þessir sömu
atvinnuvegir hafa mátt þola. Vextir
á afurðalánum margfólduðust, og
vitanlega urðu framleiðslufyrir-
tækin að bera þessa vexti, þau áttu
ekki annars völ.
Á sama tíma er beitt aflatak-
mörkunum í stórum stíl, þess era
dæmi hjá fyrirtækjum sem byggja
afkomu sína á sjávarafla, að fram-
leiðsluverðmæti hafi minnkað um
helming á árinu 1988 en vaxta-
kostnaður jafnvel fjórfaldast. Það
kann engan veginn góðri lukku að
stýra þegar mönnum, sem reyna
að framleiða matvöru og útflutn-
ingsvörur. er gert það nánast
ókleift en hinum, sem lána þeim
peninga til að brúa bh á milli fram-
leiðslu og greiðslu fyrir unna vöru,
era greiddar stórar upphæðir
skattfrjálsar. Máh mínu tfi stað-
festingar vil ég benda fólki á að
fylgjast með fréttum af aðalfundum
bankastofnana og fjármögnunar-
fyrirtækja. Þar er sagt frá hagnaði
svo tugum milljóna skiptir. Sá
hagnaður kemur frá þeim sem era'
tilneyddir að taka fjármagnið að
láni til að halda framleiðsluat-
vinnuvegunum gangandi. Á sama
tíma koma fréttir af rekstrartapi
og gjaldþroti þeirra fyrirtækja sem
verða að nota þetta dýra fjármagn.
Besta kjarabótin
Ég ætla að bregða hér upp einu
dæmi um vaxamáhn á áranum
1987 og 1988. Fyrirtæki í iðnaði
þurfti að taka eina mihjón kr. að
láni í desember 1986. Lánið skyldi
greiðast í tvennu lagi, í apríl og
júní 1987. Nú lenti lánið í vanskil-
um, þ.e.a.s. var ekki greitt á réttum
gjalddögum, það lá því ógreitt þar
til í maí 1988. Á þessum tíma vora
dráttarvextir á þessari einu mfiljón
orðnir kr. 460.000. - Sem sagt eftir
12 mánuði þurfti að gréiða 1,5 millj.
fyrir lánið á þessari einu milljón. A
þessum tíma eða á árinu 1988 voru
dráttarvextir mjög háir eða milli
40 og 50% á ári.
Það sem af er árinu 1989 hafa
þeir farið lækkandi, en þar sem
verðhólga hefur nú aukist er eng-
inn vafi á að þeir munu fara hækk-
andi verði ekkert að gert. Þetta er
þó aöeins ein hlið á vaxaokrinu
sem ég vil kalla svo. Vaxtabyrði
afurðalána fiskvinnsulunnar tvö-
faldaðist á árinu 1988. Það hækk-
uðu allir vextir. Auðvitað nutu
sparifjáreigendur góðs af því.
Ég tel þó að sparifjáreigendur
geti vel við unað þótt vextir séu
ekki jafnháir og þeir vora á síðasta
ári. En það hefur alltof htið áunn-
ist í þeim áformum stjórnvalda að
vextir skyldu lækka. Og ef verð-
bólgan æöir af stað á nýjan leik
verður ekki við neitt ráöið.
Ég er líka sannfærð um það að
ef tækist að lækka vexti væri það
sú besta kjarabót sem launþegar
gætu fengið því það mundi hafa
mikil áhrif á afkomu almennings
ekki síður en atvinnurekenda. Þeir
einstaklingar, sem standa í hús-
byggingum eða öðrum álíka fjár-
festingum, myndu fljótt verða varir
við slíka launauppbót. En ég er líka
jafnsannfærð um það að á meðan
ekki tekst að halda verðbólgunni í
skefjum munu vextir ekki lækka
að neinu ráði. Og aðgerðir stjórn-
valda í því skyni að hafa hemfi á
veröbólgu eru máttlausar og fálm-
kenndar og miðast við allt annað
en að stemma stigu við nýrri skriðu
hækkana af öhu tagi.
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir
„Eg er líka sannfærö um það að ef tæk-
ist að lækka vexti, þá væri það sú besta
kjarabót sem launþegar gætu fengið.“