Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.1989, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÚNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RViK, SÍMI (1 )27022 - FAX: (1 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Óvís vermir í vaskinum
Flokkspólitískum dagblöðum og héraðsblöðum getur
orðið skammgóður vermir að skiptum á jöfnu milli virð-
isaukaskatts og aukins ríkisstyrks. Eins og aðrir skattar
verður vaskurinn ekki aftur tekinn, þegar hann er einu
sinni kominn, en ríkisstyrkurinn er afar ótryggur.
Ríkisstyrkur til flokkspólitískra blaða ræðst af póli-
tískum valdahlutfóllum hverju sinni. Ef Sjálfstæðis-
flokkurinn fær meirihlutafylgi í stíl við skoðanakannan-
ir, er hætt við, að hann framkvæmi stefnu sína og leggi
niður ríkisstyrki blaða, en sennilega ekki vaskinn.
Ef Sjálfstæðisflokkurinn verður kjölfesta í enn einni
samsteypustjórninni, er líklegt, að óbeit kjósenda þess
flokks á styrkjum af því tagi muni leiða til, að samstarfs-
aðilinn í stjórninni verði að sætta sig við annaðhvort
minnkaða eða stórminnkaða styrki til blaða.
Stóri bróðir gefur og stóri bróðir tekur. Þetta eru alda-
gömul sannindi, sem aðstandendur flokkspólitísku dag-
blaðanna og héraðsblaðanna mættu gjarna minnast,
þegar þeir gamna sér við hugmyndina um, að þeir fái
vaskinn endurgreiddan í auknum ríkisstyrkjum.
Óháðu héraðsblöðin, sem hafa vaxið upp úr grasrót-
inni á undanfórnum árum, munu ekki heldur eiga sjö
dagana sæla, þegar þau hafa fengið vaskinn í hausinn.
Þessi útgáfa, sem orðin er til með þrotlausri vinnu og
óheftum áhuga, mun öll ramba á barmi dauðans.
Það eru draumórar hjá aðstandendum óháðra héraðs-
blaða, ef þeir ímynda sér, að velvild stjórnmálamanna
í garð flokkspólitískra héraðsblaða muni breiðast út til
óháðu héraðsblaðanna og veita þeim mola af nægta-
borði hinna mjög svo ótryggu ríkisstyrkja.
Við höfum búið við ósanngjarnan og menningar-
snauðan söluskatt á bókum. Nú á að bæta gráu ofan á
svart með vaskinum, hækka skattinn og breiða hann
yfir allt prentað mál. Það mun bæta samkeppnisaðstöðu
innflutnings á prentuðu máli og erlendum tungum.
Ekki hefur fjármálaráðherra skatthugmynd sína frá
Svíþjóð. Þar er ekki lagður vaskur á dagblöð, meðal
annars af því að stjórnvöld vilja verja sænska tungu
gegn innflutningi blaða og tímarita á erlendu máli. Og
ekki er hún frá Noregi, þar sem ekki er vaskur á blöðum.
Fjármálaráðherra hefur heldur ekki hugmynd sína
frá Danmörku, því að þar er ekki heldur lagður vaskur
á dagblöð. Og ekki frá skólaárum sínum í Bretlandi, því
að ekki einu sinni þar er lagður virðisaukaskattur á
dagblöð. Það verður að leita sunnar til að finna vaskinn.
Hinn æruskerti vinur fjármálaráðherrans, Andreas
Papandreou, lagði virðisaukaskatt á dagblöð í Grikk-
landi. Eins og Ólaf, dreymdi hann um að geta með milli-
færslum fært fé frá óháðum blöðum til vinveittra blaða.
Nú er öll sú spilaborg maklega hrunin þar syðra.
Andreas Papandreou var þó ekki stórtækari en svo,
að gríski vaskurinn er aðeins 3% á dagblöð eða aðeins
rúmlega einn níundi hluti af vaski hins íslenzka fjár-
málaráðherra. Af þessu má sjá, að 26% virðisaukaskatt-
ur á blöð er afar róttæk hugmynd 1 samfélagi þjóðanna.
Ekki er skatturinn til að auka samræmið, því að ís-
lenzk stjómvöld hyggjast leggja hálfan vask á sumt og
engan vask á annað, þar á meðal þjónustu, sem áður
laut söluskatti, svo sem bílatryggingar. Það er ekki sam-
ræmisást sem ræður ferð, heldur gamalkunnur geðþótti.
Að venju verða áhrifin önnur en þau, sem fyrirhuguð
vom. Það verða ekki Morgunblaðið og DV, sem lúta að
velli, heldur önnur blöð, þar á meðal flokkspólitísk.
Jónas Kristjánsson
Hvemig skyldi mönnum verða við
ef frá því yrði skýrt að ríkisstjómin
ætlaði innan skamms að hefja útg-
áfu á dagblaði sem bjóða ætti upp
á svipað efni og þau fréttablöð sem
fyrir era? - Slíkt blað gæti til dæm-
is heitið Stjómarblaðið eða Ríkis-
blaðið.
Öllum heimilum og fyrirtækjum
yrði gert skylt að greiða ákveðna
upphæð, áskriftargjald, mánaðar-
lega fyrir blaðiö, hvort sem fólki
líkaði efni þess betur eða verr,
hvort sem blaöið væri lesið eða
ekki!
Ég held að þessi tíðindi myndu
ekki mælast vel fyrir. í frjálsum
þjóöfélögum er það ekki talið vera
hlutverk ríkisvaldsins aö gefa út
dagblöð. Almenn blaðaútgáfa er
Hvers vegna er lagt gjald á alla eigendur viðtækja til að standa straum
af rekstrinum óháð því hvort þeir fylgjast með dagskrá rikisstöðvanna
eða ekki? spyr höf. m.a. í greininni. - Útvarpshúsið viö Efstaleiti.
Þurfum hvorki
útvarpslög né
ríkisfjölmiðla
talin verkefni fyrir einstaklinga
og félög þeirra. Einkaframtakið á
þessu sviði hefur raunar verið álit-
ið einn af homsteinum prentfrels-
isins.
Þegar þetta er haft í huga vaknar
sú spurning hvers vegna ríkið, hér
á landi og víða erlendis, hefur þá
með höndum rekstur útvarps og
sjónvarps. Hvers vegna er lagt
gjald á alla eigendur viðtækja til
að standa straum af rekstrinum
óháö því hvort þeir fylgjast með
dagskrá ríkisstöðvanna eða ekki?
Er í rauninni nokkur eðlismunur
á þessum fjölmiðlum og dagblöö-
um?
Enginn eöiismunur
á blöðum og útvarpi
Mín skoðun er sú að ekki séu
fyrir hendi veigameiri rök fyrir
ríkisrekstri útvarps og sjónvarps
en ríkisrekstri dagblaða. Þegar út-
varps- og sjónvarpsrekstur var ein-
göngu í höndum ríkisins var
kannski erfiðara að koma auga á
þetta en eftir að fijálst útvarp og
sjónvarp kom til sögunnar sér hver
maður í hendi sér að rökin fyrir
sérstöðu þeirra eru haldlaus.
Dagskrár Ríkissjónvarpsins og
Stöðvar tvö eru vissulega (og til
allrar hamingju!) frábragðnar hvor
annarri. - En það er enginn eðlis-
munur á dagskránum eða rekstri
stöðvanna. Hið sama gildir um
Bylgjuna og Aðalstöðina annars
vegar og Ríkisútvarpið hins vegar.
Munurinn sem er á þessum
stöðvum felst ekki í ólikri gerð fjöl-
miðlanna heldur ólíkri aðstöðu
þeirra á markaönum. Ég þarf svo
sem ekki að fjölyrða um þann að-
stöðumun því að allur þorri les-
enda DV þekkir hann í mynd mán-
aðarlegs gluggapósts frá Ríkisút-
varpinu. Það er sannarlega forskot
sem um munar að fá átján þúsund
krónur á ári frá hverjum einasta
eiganda útvarpsviðtækis. - Og það
óháö því hvort viðkomandi fylgist
með dagskrá ríkisstöðvanna.
Haldið þið ekki að rekstur Bylgj-
unnar, Aðalstöðvarinnar eða
Stöðvar tvö væri með meiri blóma
ef þessar stöðvar hefðu aðgang að
þeim íjármunum sem Ríkisútvarp-
ið hefur í forgjöf?
Ósanngjörn skattheimta
Upplýst hefur verið að mennta-
málaráðherra Alþýöubandalagsins
hafi látið semja nýtt framvarp til
útvarpslaga og hyggist freista þess
að fá það samþykkt á Alþingi í vet-
ur. í þessu framvarpi munu ekki
vera ákvæði um fjölmiðlasjóð eins
og í frumvarpi hans í fyrra og er
það ánægjulegt.
Aftur á móti er ráðherrann við
sama heygarðshomið og fyrr þegar
um fjármögnun ríkisstöðvanna er
að ræða. Hann vill, samkvæmt
blaðafregnum, aö í stað útvarps-
Kjallarinn
Guðmundur
Magnússon
sagnfræðingur
gjalds á viðtæki komi útvarpsgjald
á hvert einasta íbúðar- og atvinnu-
húsnæði í landinu. í framkvæmd
myndi þetta þýða hundruð millj-
óna króna í nýjar tekjur fyrir ríkis-
stöðvarnar. - Þetta er ósanngjörn
skattheimta og afar slæmt fordæmi
og mun veikja hina fxjálsu útvarps-
og sjónvarpsmiðla, nái frumvarpið
fram að ganga.
Ekki þörf á útvarpslögum.
Hvaða skipan útvarps- go sjón-
varpsmála hér á landi er æskileg-
ust? Að minni hyggju er heilbrigð-
ast að á þessum vettvangi gildi
nákvæmlega sömu viðskiptareglur
og á blaðamarkaðnum. Teljistjórn-
völd sig þurfa að nota útvarp og
sjónvarp í einhverjum þeim til-
gangi sem almenn samstaða er um
meðal þjóðarinnar (svo sem til
menningarauka og fræðslu, til-
kynninga, sérstakrar þjónustu við
strjálbýli o.s.frv.) er hæglega unnt
að gera það meö samningum við
eigendur og rekstraraðila.
I rauninni er ekki þörf á sérstök-
um útvarpslögum fremur en lögum
um útgáfu dagblaða (sem aldrei
hafa verið sett). Nægilegt er aö
styðjast við fjarskiptalöggjöf og
aðra þá almenna löggjöf sem fjöl-
miðlar starfa eftir.
Ég geri mér grein fyrir því að
máttur hefðar og vana, svo ekki sé
nú minnst á þrönga sérhagsmuni
er iðulega sterkari en einfóld og
skýr rök. Þess vegna kann að vera
skynsamlegt fyrir frjálslynda
menn aö freista þess aö ná sam-
stöðu um breytta útvarpslöggjöf
sem gengur skemur en þær hug-
myndir sem hér eru reifaðar.
Ástæða er til að velta því fyrir sér
hvort unnt er að ná samstöðu um
eftirfarandi breytingar: (1) Ríkis-
sjónvarpinu verði breytt í hlutafé-
lag og afli tekna meö sama hætti
og Stöð tvö gerir nú. Hlutirnir verði
seldir í áföngum og tryggt að um
dreiföa eignaraðild verði að ræða.
(2) Rás tvö Ríkisútvarpsins verði
seld. (3) Rás eitt verði breytt í
fræðsluútvarp fyrir skóla og al-
menning og þjónustuútvarp fyrir
strjálar byggðir. Þar verði jafn-
framt vettvangur fyrir ýmiss konar
menningarefni, s.s. sígilda tónlist.
Ríkisfréttir verði aflagðar
Mér finnst ekki óeðlilegt að
fréttastofa Ríkisútvarpsins hætti í
framhaldi af þessu starfsemi sinni
í núverandi mynd. Ríkisrekin
fréttastofa er í mínum huga afar
óeðlilegt fyrirbæri. Skiptir þá engu
þótt á núverandi fréttastofu ríkis-
fjölmiðlanna séu margir prýðilegir
og vandaðir fréttamenn.
Finnist mönnum þetta of róttæk
og hröð breyting má velta því fyrir
sér hvort ekki sé unnt að bjóöa
fréttaflutninginn út. Núverandi
fréttamenn gætu t.d. hæglega
stofnað fréttastofu eins og algengar
eru í nágrannalöndum okkar og
boðið í fréttirnar. En þeir yrðu að
keppa við aðra fréttamenn eins og
til dæmis á ritstjórn DV eða Morg-
unblaðsins.
Ríkisfjölmiðlar óþarfir
Kjarni málsins er sá að í lýðræð-
isþjóðfélagi, sem byggir á frjálsum
viðskiptum fólks, eru ríkisfjölmiðl-
ar óeðlilegir. Var það ekki á dögun-
um haft til marks um frjálsræðis-
þróunina í Ungverjalandi að einok-
un ríkissjónvarpsins þar var af-
numin?
Ég skil vel að margir hugsi hlýtt
til Ríkisútvarpsins og Ríkissjón-
varpsins sem um langt árabil hafa
boðið upp á ýmislegt vandað efni
og hafa í þjónustu sinni fjölda úr-
valsfólks. - En öll rök hníga að því
að þessar stofnanir verði í framtíð-
inni reknar af einstaklingum og
félögum og á ábyrgð þeirra.
Með þeim hætti verður betur far-
ið meö fé en nú er gert, dagskráin
tekur meira en nú mið af vilja al-
mennings og komiö er í veg fyrir
að stjórnvöld eða hagsmuna- eða
skoöanahópar í skjóli þeirra geti
misnotað skattfé almennings.
Guðmundur Magnússon.
„Mín skoðun er sú að ekki séu fyrir
hendi veigameiri rök fyrir ríkisrekstri
útvarps og sjónvarps en ríkisrekstri
dagblaða.“