Dagblaðið Vísir - DV - 07.11.1989, Blaðsíða 14

Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RViK, SlMI (1)27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF , ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð i lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
I\lýtt ráðuneyti verklítið
Ríkisstjórnin er í þann veginn aö gera nýja umhverf-
isráðuneytið óþarft með því að kippa mikilvægustu
verkefnunum undan því og halda þeim hjá hagsmunaað-
ilum, sem áratugum og öldum saman hafa spillt náttúru
íslands, í seinni tíð með aðstoð landbúnaðarráðuneytis.
Verðandi umhverfisráðherra segist ekki hafa áhyggj-
ur af þessu, enda er hann ekki áhugamaður í umhverfis-
málum. Hann telur sig hafa öðrum hnöppum að hneppa
í Hagstofunni, skipasmíðum og norrænu samstarfi.
Hann segist óttast, að umhverfisverkefnin verði of stór.
Framsóknarflokkurinn hefur undanfarna mánuði
verið að grafa undan umhverfisráðuneytinu. Nú síðast
hefur forsætisráðsherra og formaður Framsóknar-
flokksins sagt, að hann telji landgræðslu og skógrækt
bezt komið fyrir sem fyrr í landbúnaðarráðuneytinu.
Þessi hættulega skoðun þarf raunar ekki að koma á
óvart. Framtíðar- og óskhyggjunefnd á vegum forsætis-
ráðherra hélt því blákalt og grínlaust fram um daginn,
að ísland hefði svo góðan orðstír í umhverfismálum, að
gera mætti landið að alþjóðamiðstöð þeirra.
Staðreyndin er hins vegar sú, að frá upphafi íslands-
byggðar hefur hver landsmaður, núlifandi og áður lif-
andi, eytt sem svarar einum fermetra gróðurs á hverju
einasta ári að meðaltah. Við erum án efa nálægt heims-
meti nokkurra Afríkuþjóða í eyðingu umhverfis.
Þrátt fyrir eldgos og frostavetur var ísland viði vaxið
milli fjalls og úöru og meira að segja vaxið saman um
Kjöl, áður en landnámsmenn komu til skjalanna með
sauðfé sitt. Okkur og forverum okkar hefur svo tekizt
að breyta miklum hluta hálendisins í hreina eyðimörk.
Ætlunin með umhverfisráðuneytinu var að feta í fót-
spor annarra vestrænna ríkja, sem eru farin að taka
slík mál mun fastari tökum en áður. Veigamikill liður
viðleitninnar felst í að taka ábyrgðina af verndun um-
hverfis frá hagsmunaráðuneytum mengunarvalda.
Það kemur sí og æ í ljós, að landbúnaðarráðuneytið
gætir hvorki hagsmuna þjóðarinnar né ríkisins. Það
stundar hreinræktaða hagsmunagæzlu fyrir búskap
með kýr og kindur. Það höfðar meira að segja vonlaus
mál gegn þeim, sem gagnrýna landbúnaðarstefnuna.
Ein afleiðingin er, að Landgræðsla ríkisins telur verk-
efni sitt felast í að útvega beitiland fyrir sauðfé. Hún
lætur gróðureyðingarlið vaða uppi, svo sem í Mývatns-
sveit og afréttum Mývetninga. Hún höfðar ekki mál
gegn þeim, sem hleypa sauðfé í landgræðslugirðingar.
Landgræðsla ríkis hefur verið undir húsaga hjá land-
búnaðarráðuneytinu og þar með hagsmunaaðilum gróð-
urspillingar. Með því að hindra flutning hennar yfir í
umhverfisráðuneyti er Steingrímur Hermannsson að
tryggja hagsmuni, sem eru andstæðir gróðurverndun.
Ráðherrar Alþýðubandalagsins, með ráðherra land-
búnaðarmála í broddi fylkingar, hafa tilhneigingu til
að yfirbjóða Framsóknarflokkinn í hagsmunum hins
hefðbundna landbúnaðar. Þeir styðja hugmyndina um,
að umhverfismálin fari ekki í umhverfisráðuneytið.
Þegar svo við bætist, að verðandi ráðherra umhverfis-
mála ber við önnum og hefur lítinn sem engan áhuga
á að fá hin raunverulegu umhverfismál í nýja ráðuneyt-
ið, er ekki við að búast, að hin upprunalega hugmynd
um alvöruráðuneyti umhverfismála nái fram að ganga.
Með marklausu umhverfisráðuneyti er ríkisstjórnin
í þann mund að breyta einu mesta framfaramáli þjóðar-
innar í skrípaleik, eins konar Þjóðarbókhlöðumál.
Jónas Kristjánsson
ÞRIÐJUDAGUR 7. NÓVEMBER 1989.
„Eldislax er aðeins um 20% af heildarframboði á laxi...“ segir greinarhöfundur.
Svar við spumingunni:
Veldur aukning
á laxeldi
verðhruni?
í Dagblaöinu varpaöi K.S. til mín
spurningu: „Er hugsanlegt aö hin
mikla aukning í laxeldi, sem fyrir-
sjáanleg er hér á landi og í grann-
löndum okkar, kunni að leiða til
veröhruns á laxi?“ Hreinskilið svar
óskast.
Þessi spurning er vissulega tíma-
bær. í raun brennur hún á flestum
ef ekki öllum eldismönnum. Svarið
er að auðvitað er það hugsanlegt
en engan veginn er þó unnt að
ganga út frá því að svo verði. Norð-
menn, sem framleiöa og selja meiri
lax en aðrir, hafa velt þessari
spurningu fyrir sér og reynt að spá
fram í tímann.
Ég tel ljóst að mikið framboð af
laxi hafi lækkað verð verulega á
þessu ári og seinni part árs 1988.
Hins vegar er margt að hafa í
huga og ég vil freista þess að skýra
hvernig ég lít á málin.
Heildarneysla
Heildarneysla á laxi í heiminum
er nú 900.000-1.000.000 t/ári. Um
þaö bil 200.000 t/ári koma nú frá
laxeldi, þ.e. eldi á Atlantshafslaxi.
Um 700.000 t/ári eru veiðar á villt-
um laxi, mest Kyrrahafslaxi.
Þessar veiðar eru sveiflukennd-
ar. Hrun á veiðunum ofli verð-
hækkun fyrri hluta árs 1988. Erfitt
er að spá um þessar veiðar á næstu
árum. Vert er þó aö geta þess að
aðstæður í haflnu benda til mikils
samdráttar í veiðum á öðrum fiski.
Þorskveiðar við ísland á þessu
ári verða 330-340.0001. en Hafrann-
sóknastofnun telur jafnvel vitur-
legt að veiða ekki nema 250.0001. á
næsta ári. Ýsuveiöin í Norðursjó
hefur dregist saman úr 185.000 t. í
80.0001. Veiðar viö Kanada á þorski
hafa minnkað úr 7-800.000 t. í 2-
300.0001. og þorskveiðar í Barents-
hafi, sem hafa verið 1.000.0001., eru
áætlaðar 3-A00.000 t. á næsta ári.
Eldislax er aðeins um 20% af
heildarframboði á laxi og ljóst er
að miklar sveiflur eru í veiðum á
vifltum laxi. Þessar sveiflur hafa
gríðarleg áhrif á verð.
Framleiðslugeta á íslandi er lík-
lega um 10.000 t/ári og ekki líklegt
að hún verði aukin á næstum árum
eins og staðan er nú. Þetta svarar
til um 5% af framleiðslu eldislax í
heiminum og er ekki líklegt til að
hafa áhrif á verð, aðeins um 1%
af heildameyslunni.
KjaUarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
alþingismaður
Markaðurinn
Nú er Frakkland stærsti markað-
urinn fyrir lax (Atlantshafslax);
næst koma Bandaríkin og Vestur-
Þýskland. Lax er þó aðeins seldur
í 10 ríkjum af 50 í Bandaríkjunum.
Á næstu árum veröur lax boðinn
meira í þessum 40 ríkjum Banda-
ríkjanna og Norðmenn segjast vera
að vinna nýja markaði í Suðaust-
ur-Asíu, Hong Kong, Taiwan og
Singapore, auk Japans.
Nýlega var haldinn fundur
hjartasérfræöinga í Noregi. Þar var
upplýst að fitusýra úr fiski, omega
3, ynni gegn hjartasjúkdómum og
reyndar fleiri sjúkdómum, t.d.
psoriasis.
Áhersla var mjög lögð á aukna
neyslu fisks. Þar var og bent á að
til þess að auka framboð þessarar
fitusýru væri helst litið til eldislax.
Lax inniheldur mikið af omega 3
og flestar aðrar fisktegundir eru í
takmörkuöu framboði vegna of-
veiði.
Sérfræðingar hafa sett fram
æskilegan matseðil fyrir þá sem
vilja neyta hoflrar fæðu og af fiski
er lax þá oft efstur á blaði.
Telja sumir að einmitt vegna
þessa muni markaöur fyrir lax
aukast á næstu árum. Norðmenn
benda á að engin sölutregða hefur
verið á laxi. Hann selst allur. Að
vísu hafi verð lækkað en makaður-
inn hafi aukist. Þetta þýðir stærri
markað og hærra verð í framtíð-
inni.
Þeir spá að hinn gullni tími eldis-
lax komi aftur eftir 1-2 ár.
Auðvitað eru þetta allt boflalegg-
ingar. En við höfum séð alvarlegar
verðlækkanir á ýmsum útflutn-
ingsvörum okkar áður, t.d. þorsk-
blokk, rækju o.s.frv.
Verð á laxi er líka háð sveiflum.
Það sem veldur erfiðleikum hér er
að greinin er svo ung. Hún þolir
illa niðursveiflu rétt þegar hún er
að byrja að flytja út. Það tekur jú
3 ár að framleiða laxinn sem verið
er aö flytja út.
í slíkum tilvikum verða íslend-
ingar að standa saman og jafna út
sveiflurnar.
Á sínum tíma voru miklar um-
ræður um að leggja niður Atlants-
hafsflug Flugleiöa. Framsýnir
menn beittu sér þó fyrir því að
bjarga þeirri atvinnugrein, at-
vinnugrein sem hafði tekið áratugi
að byggja upp og erfltt hefði orðið
aö endurreisa ef gefist hefði verið
upp.
Nú tjáði forstjóri Flugleiða okkur
í sjónvarpi að ein besta leið Flug-
leiða væri að auka Atlantshafs-
flugið.
„Það er erfitt að spá, sérstaklega
um framtíðina," sagði Storm P.
Menn mega ekki missa móöinn.
Fiskeldi hlýtur að vera framtíðin.
íslendingar hafa ekki efni á að
dragast aftur úr í þessari framtíð-
argrein.
Við veröum að taka á móti öldun-
um. Við sléttum ekki sjóinn.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Menn mega ekki missa móðinn. Fisk-
eldi hlýtur að vera framtíðin. íslend-
ingar hafa ekki efni á að dragast aftur
úr 1 þessari framtíðargrein.“