Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.1990, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUÐAGUR 27. FEBRÚAR 1990.
15
Staðsetning stóriðjufyrirtækis á landsbyggðinni:
Tækifæri sem ekki má sleppa
Álverið í Straumsvík. - Staðsetning slíks fyrirtækis úti á landi myndi
styrkja landsbyggöina og hafa gífurleg áhrif í byggðamálum, segir grein-
arhöf. m.a.
Ymis merki þess sjást hér nú að
skilningur sé að aukast á því hjá
íbúum höfuðborgarsvæðisins að
stöðugur flutningur fólks frá lands-
byggðinni, umfram eðlilega fólks-
ijölgun á svæðinu, sé ekki til góðs.
Stöðug útþensla þessa svæðis efl-
ir stórborgareinkennin og þá ókosti
sem þau bjóða hinum venjulega
manni. - Stöðugir fólksflutningar
og spenna hækka íbúðaverð,
hækka leiguverð, útheimta aukin
útgjöld í skólum, dagheimilum,
umferðarmannvirkjum, frárennsl-
is- og hreinsunarmannvirkjum og
öðrum félagslegum þáttum.
Sterkir byggðakjarnar
Margir halda því fram að sterkir
byggðakjarnar á landsbyggðinni
muni leysa vandann. Efla verði slík
svæði í landsfjóröungunum; það sé
forsenda þess að hægt sé að bjóða
upp á nægilega öfluga þjónustu og
þar með fjölbreytt atvinnutækifæri
til þess að fólki flölgi á ný.
Þessi skoðun heyrist á höfuð-
borgarsvæðinu þegar þessi mál eru
rædd en þá fylgja gjarnan stað-
hæfingar um að þetta eigi að verða
til þess að leggja ýmsa smærri staði
af.
Við landsbyggðarmenn getum
aldrei fallist á þá kenningu. Hitt er
þó víst að öflugur miðpunktur er
hverjum landshluta til styrktar og
þarf ekki að horfa lengra en til
Akureyrar í því sambandi. Slíkur
kjarni þarf að tengjast umhverfl
KjaUaiinn
Jón Kristjánsson
alþingismaður
sínu með öflugum samgöngum og
góðu samgöngu- og flutningakerfl.
Atvinnumálin
Það mun ef til vill fljótlega reyna
á hve mikil alvara er í því tali að
efla ákveðin svæði á landsbyggð-
inni sem geti orðið mjög öflugir
þjónustukjarnar. Ef hagkvæmt
reynist að reisa stóriðjufyrirtæki
hér á landi er kjörið tældfæri til
þess fyrir stjómvöld að marka nú
þegar þá ákveðnu stefnu að stór-
iðjufyrirtæki skuii rísa úti á lands-
byggðinni. - í samningum við er-
lenda aðila á að láta reyna á þetta
og ekki að gefa þeim frjálst val í
þessum efnum.
Staðsetning 200 þúsund tonna ál-
vers í Straumsvík er stórháskaleg
fyrir byggðaþróunina í landinu.
Shkar framkvæmdir kosta gífur-
lega fjármuni. Þessir fjármunir og
sú framleiðsla og það framleiðslu-
verðmæti, sem slíkt fyrirtæki skap-
ar, hefur gífurleg óbein áhrif. Þegar
þau bætast við þann styrk, sem
höfuðborgarsvæðið hefur fram yfir
landsbyggðina vegna stærðarinn-
ar, þá er gefið að afdrifarík lota
tapast um byggð í landinu. Stað-
setning slíks f^rirtækis úti á landi
myndi aftur á móti styrkja lands-
byggðina mjög í sessi og hafa gífur-
leg áhrif í byggðamálum.
Staðsetning álvers
Ég er þeirrar skoðunar að slíkt
fyrirtæki mundi vera vel staðsett á
Austurlandi. Fara þar saman
byggðasjónarmið og ótvíræð hag-
kvæmni varðandi kostnað í stutt-
um aðflutningslínum og góðum
hafnarskilyrðum.
Ég ætla mér hins vegar ekki þann
óvinafagnað að fara að deila við þá
sem áhuga hafa á staðsetningu á
Eyjafjarðarsvæðinu. - Hag-
kvæmniathugun ætti að fara sem
fyrst fram á þessum tveimur kost-
um og draga á niðurstöður hennar
inn í álviðræðurnar.
Það er allra síst hægt að hlusta á
þau rök að Austurland bíði eitt-
hvert tjón af þeirri röskun sem
þessi uppbygging hefur í fór með
sér og þar sé strjálbýli of mikið til
þessarar staðsetningar.
Landsbyggðin hefur þolað mikla
röskun vegna mannflutninga suð-
ur og röskun vegna mannflutninga
sunnan ætti ekki að setja menn úr
jafnvægi. - Þvert á móti er þetta
prófmál um það hvort vilji er til
þess að eitthvert jafnvægi sé í at-
vinnustarfsemi í landinu.
Jón Kristjánsson
„Það mun ef til vill fljótlega reyna á
hve mikil alvara er í því tali að efla
ákveðin svæði á landsbyggðinni sem
geti orðið mjög öflugir þjónustukjarn-
ar.“
Lokað á sunnudögum
Það er einkennilegt hvað Reyk-
víkingar ætla lengi að sætta sig við
að vera settir skör lægra en ná-
grannar þeirra hvað varðar af-
greiðslutíma verslana. íbúar höf-
uðborgarinnar láta sig hafa það
möglunarlítið að aka í önnur sveit-
arfélög ef þá vanhagar um matvör-
ur á sunnudögum. Þá daga er
höndlurum í borginni gert að hafa
lokað og læst. Með þeirri undan-
tekningu þó að þeir sem selja allra
brýnustu nauðsynjar svo sem tó-
bak, sælgæti, gosdrykki og skaf-
miða mega hafa opið framundir
miðnætti alla daga vikunnar. Er
ekki kominn tími til aö Reykvík-
ingar sitji við sama borð og ná-
grannar þeirra hvað varðar versl-
unarfrelsi?
KjaHarinn
Sæmundur Guðvinsson
blaðamaður
láta það afskiptalaust. Menn ættu
að hafa leyfi til að hafa opið á hvaða
tíma sólarhringsins þess vegna.
Það er svo undir neytendum
komið hvort þeir kjósa að gera inn-
kaup á sunnudögum eða ekki. Það
er að segja í þeim mæh að verslun-
areigandi telji sér hag í því að hafa
opið, að minnsta kosti hluta úr
degi.
Eflaust eru einhverjir þeirrar
skoðunar að aukið frelsi í af-
greiðslutíma verslana leiði til
hærra vöruverðs. En er varningur
seldur á hærra verði hjá nágrönn-
unum sem hafa opið á sunnudög-
um? Ekki mér vitanlega.
Enn aðrir óttast vinnuþrælkun
afgreiðslufólks. Það ætti að vera
auðvelt að semja um breytta vinn-
utilhögun hjá þeim sem vilja lengja
Hversvegna lokun?
Ég man ekki hvaða rök liggja að
baki því að matvöruverslanir eða
aðrar verslanir mega ekki hafa
opið á sunnudögum í Reykjavík.
Hins vegar rekur mig minni til þess
að þegar leyft var að hafa verslanir
í Englandi opnar á sunnudögum
var því mótmælt af kirkjunnar
mönnum sem töldu verslun tæla
fólk frá kirkjusókn. - Hins vegar
hef ég ekki haft spurnir af hvort
sú hafi orðið raunin.
Ekki hef ég trú á að kirkjan hér-
lendis muni skipta sér af því þótt
sunnudagsbann við almennri
verslun verði afnumið. Enda er það
ekki þannig að öll atvinnustarf-
semi liggi niðri á sunnudögum, síð-
ur en svo. Auk þess sem sjoppur
eru opnar er selt bensín, barir og
önnur veitingahús hafa opið,
myndbandaleigur og kvikmynda-
hús, leikhús og blómaverslanir,
bakarí og bílastöðvar og þanrtíg
mætti iengi telja. Hvers vegna má
þá ekki selja smjörstykki eða kóte-
lettur, hafragrjón eða egg - í
Reykjavík? Er almenningur fylgj-
andi banninu? Varla. Eru það eig-
endur stórverslana? Getur verið.
„Hvers vegna má þá ekki selja smjör-
stykki eöa kótelettur, hafragrjón eða
egg - í Reykjavík? Er almenningur
fylgjandi banninu? - Varla.“
Og ef til vill er afgreiðslufólk
með sunnudagslokun.
Frjálst val
Mikið er rætt um frelsi manna til
orða og athafna og sá flokkur, er
hefur meirihluta í borgarstjórn
Reykjavíkur, er mjög fylgjandi
auknu frelsi á sem flestum sviðum.
En ^f einhverjum ástæðum hefur
.meifiþlutinn ekki beitt sér fyrir
Versltmarfrelsi í borgiiuii og ekki
ihflií ég heldur eftir tillögum frá
miimihlutanum í þá veru.
Auðvitað eiga verslunareigendur-
að hafa leyfi til að hafa opið á
sunnudögum sem aðra daga - ef
þeir kæra sig um. Það er enginn
að tala um að skylda þá til að hafa
opið. Alls ekki. En ef einhver vill
standa í því að hafa opið þá á að
afgreiðslutímann. Alla vega er það
hægt í öðrum löndum.
Fyrir nú utan það að auðvitað
væru þaö ekki nema tiltölulega fá-
ar verslanir sem nýttu sér heimild
til að hafa opið á sunnudögum. Og
hvers vegna að banna kaupmann-
inum á hominu áð afgreiða kúnna
ásamt sinni fjölskyldu alla daga
vikunnar ef hann nennir að standa
í því?
„Það er algjör óþarfl að hafa opið
á sunnudögum. Fólki er engin
vorkunn að gera sín innkaup aðra
daga vikunnar, til dæmis á laugar-
dögum,“ er viðkvæðið hjá mörgum.
Svo setjast þeir upp í Benzann sinn
á sunnudögum og aka út úr bænum
til að kaupa það sem gleymdist
deginum áður. En gamla fólkið,
„íbúar höfuðborgarinnar láta sig hafa það möglunarlítið að aka í önnur
sveitarfélög ef þá vanhagar um matvörur á sunnudögum." - Úr einni
stórversluninni á Hafnarfjarðarsvæðinu.
sem á engan bíl, verður að láta sig
hafa það að bíða mánudags.
Kosningar framundan
Nú em sveitarstjómarkosningar
framundan eins og allir vita. Það
væri fróðlegt áðLhéyra skoðanir
frambjóðenda í Reykjavík á þessu
máli. Forystumenn hinna ólíkleg-
ustu flokka era nú farnir að boða
frelsi og vilja afnema höft og mið-
stýringu á sem flestum sviðum.
Sunnudagsopnur í Reykjavík er
í sjálfu sér ekkert stórmál. En mál-
ið er engu að síður nokkur próf-
steinn á það hvort menn vilja auk-
ið athafnarfrelsi aðeins í orði en
ekki á borði.
Það er ágætt að berjast fyrir
auknu frelsi hvað varðar verslun
og iiðskipti við aðrar þjóðir. Jafn-
vel'haft á orði að þar höfum við
íslendingar mikilvægu hlutverki
að gegna á alþjóðasviði. En hvernig
væri að við litum okkur nær til að
byrja með og byrjuðum á að kippa
smámálum í lag eins og því sem
hér hefur verið gert að umtalsefni?
Sæmundur Guðvinsson