Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.1990, Blaðsíða 14

14
Cltgáfufélag: FRJÁLS FJÖLI.'IÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 >27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Vestræn ábyrgð á innrás
ísland hefði átt að viðurkenna Litháen sem sjálfstætt
og fullvalda ríki í síðustu viku eins og hvatt var til í
leiðara þessa blaðs 15. marz. Það hefði verið örlítið lóð
á vogarskálina gegn því, að einræðisherrann Gorbatsjov
legði til atlögu gegn Litháen og vestrænu almannaáliti.
ísland hefði ennfremur átt að hvetja til þess á fundi
utanríkisráðherra Norðurlanda, að þau viðukenndu öll
sjálfstæði og fullveldi Litháens, svo sem hvatt var til í
DV í ofangreindum leiðara. Eitt sér er ísland ekki þungt
lóð, en Norðurlöndin öll eru sameiginlega nokkuð þung.
En möppudýr Norðurlanda eru ófær um að líta upp
úr marklausu pappírsflóði svokallaðrar norrænnar
samvinnu. Tregða þessara ríkja við að styðja Litháen,
þegar á reyndi, hefur hert Gorbatsjov upp í að láta Rauða
herinn taka Litháen herskildi ennþá einu sinni.
Ekkert vestrænt ríki viðurkenndi Litháen sem sjálf-
stætt og fullvalda ríki. Með því að neita ríkinu um viður-
kenningu, voru Vesturlönd að segja, að þau álitu í raun,
að Litháen væri hluti af Sovétríkjunum og yrði að semja
sig út úr þeim, svo sem Gorbatsjov hafði lagt til.
Við verðum að horfast í augu við þá staðreynd, að
Vesturlönd sviku Litháen og sannfærðu Gorbatsjov um,
að almenningsálitið á Vesturlöndum væri ekki mark-
verður þröskuldur í vegi þess, að hann fengi vilja sínum
framgengt. Vesturlönd bera ábyrgð á innrásinni.
Svo geta heybrækur Vesturlanda spurt sig, hvað hefði
kostað að gera það, sem skyldan bauð. Hefði Gorbatsjov
getað refsað íslandi á einhvern hátt fyrir að viðurkenna
sjálfstæði og fullveldi Litháens? Hefði hann getað refsað
Norðurlöndum? Eða kannski refsað Bandaríkjunum?
Staðreyndin er, að Gorbatsjov getur ekki refsað nein-
um. Hann er gjaldþrota einræðisherra, sem situr á toppi
gjaldþrota kommúnistaflokks við að stjórna gjaldþrota
heimsveldisflaki. Hann á ekki fyrir eldsneyti á skrið-
drekana, sem hann hefur sent inn í Vilnius.
Merkilegt er, hve mikla áherzlu stjórnmálaleiðtogar
Vesturlanda hafa lagt á að styðja við bakið á Gor-
batsjov, eins og hann sé eina ljósið í sovétmyrkrinu. Það
var þó erkióvinur hans, Ligatsjov, sem sagði, að ekki
kæmi til greina að beita skriðdrekum í Litháen.
Gorbatsjov er í raun enginn lykilmaður framfara í
Sovétríkjunum. Flokksforustan hefur ráðið hann til að
bjarga því sem bjargað verður úr gjaldþrotinu. Helztu
menn kommúnistaflokksins vita, að kerfi þeirra er
hrunið, og þeir eru að reyna að bjarga eigin skinni.
Engin ástæða er fyrir Bandaríkjastjórn að bæta Gor-
batsjov við íjölmenna hirð ógæfulegra skjólstæðinga
sinna úti í heimi. Nóg ætti að vera fyrir Bush Banda-
ríkjaforseta að vera með ráðamenn Kína, Pakistan, írak
og annan hvern bófa í Suður-Ameríku á bakinu.
Bandaríkin studdu Somoza í Nicaragua á sínum tíma,
af því að hann var „okkar tíkarsonur“ eins og það var
orðað. Slíkir synir eru orðnir nokkuð margir á síðustu
áratugum, svo að segja má, að mátulegt sé, að einræðis-
herrann Gorbatsjov bætist í röðina, aftan við Deng.
Okkur á íslandi nægir þó að líta í eigin barm. Okkar
sívirða er að leyfa möppudýrum okkar að fara á kostum
í þeirri hundalógík, að ísland þurfi ekki að viðurkenna
sjálfstæði og fullveldi Litháens árið 1990, af því að Dan-
mörk hafi ekki viðurkennt innlimunina árið 1940.
Aldrei er þó of seint að gera það, sem skyldan býður
og möppudýrin banna. Þess vegna eigum við strax í dag
að viðurkenna sjálfstæði og fullveldi Litháens.
Jónas Kristjánsson
ÞRIÍMUPAQUR 27. MARS1990.
„Hvaða launabil skyldi t.d. samvinnuhreyfingin í landinu telja siðferðilega verjandi - og það einmitt núna
þegar rekstur samvinnufélaganna þokar óðfluga..., án minnstu truflunar frá lýðræðislega kjörnum fulltrú-
um ... “, er spurt i greininni. - Frá stjórnarfundi Sambandsins.
„Jón og séra Jón“
Mikið er nú talað um hina „hóf-
sömu kjarasamninga" sem gerðir
voru um daginn. Það er ekki ofsög-
um sagt að þar var sannarlega um
að ræða „hófsamar“ launahækk-
..nir, að ekki sé nú sterkar að orði
kveðið. Langt frá' því að láglauna-
fólkið haldi í horfmu og var nú
ekki ofsælt fyrir.
Þaö er satt að segja aldeilis óskap-
legt aö verða vitni að því á sama
tíma og forsprakkar á launamark-
aði og í ríkisstjórnum, sem sjálfir
hafa a.m.k. tíföld laun sóknar-
kvenna og afgreislufólks í verslun-
um - skuli halda því fram að þjóð-
félagið hafi ekki efni á launhækk-
unum til handa þeim sem verst eru
settir.
Ábyrgð einstaklinga
Hann Halldór Ásgrímsson heyr-
ist mér t.d. vera mikill málsvari
samdráttarstefnunnar á launum
almúgans en hefur sjálfur haft
meira en 7 mOljónir í laun á síð-
asta ári - ef marka má nýlegar
fréttir DV - fyrir utan óbein frið-
indi sem ávallt nema nokkrum
íjárhæðum hjá valdamönnum.
Aðrir ráðherrar núverandi ríkis-
stjórnar fylgja fast á eftir í launum
og virðast líka vera ótrúlega sam-
mála um að launhækkanir séu
óþarfar og jafnvel beinlínis skað-
legar fyrir kaupmáttinn.
Forsprakkar á vinnumarkaði -
eins og t.d. þeir Einar Oddur og
Þórarinn Viðar - hafa væntanlega
sjálfir laun sem gera þeim kleift að
víkja frá sér sárustu áhyggjum af
afkomu íjölskyldna sinna - a.m.k.
svona rétt á meðan þeir halda ræð-
ur um erfiðleika í atvinnulífinu
sem ekki leyfa kauphækkanir hjá
fólki sem hefur einungis 45-60 þús-
und krónur á mánuði þegar allt er
talið.
Við heyrum jafnvel af forstjórum
fyrirtækja sem fá greidda a.m.k.
milljón á mánuði - og lán að auki
- þrátt fyrir það að fyrirtækin séu
rekin með ógnvænlegum halla ár
eftir ár.
Hvaða launbil skyldi t.d. sam-
vinnuhreyfmgin í landinu telja sið-
ferðilega verjandi - og það einmitt
núna þegar rekstur samvinnufé-
laganna þokar óðfluga fyrir hluta-
félögum sem forstjórarnir ráöa
sjálfir, án minnstu truflunar frá
lýðræðislega kjörnum fulltrúum á
aðalfundi kaupfélaganna og Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga?
Launuð verkalýðsforysta
Og þeir Karl Steinar, Guðmundur
.1. og fleiri úr verkaíýðsforustunni
eru e.t.v. búnir að gleyma því,
hvernig það var að hafa lítið fyrir
sig aö leggja - þeir vilja kannski
ekki rifja það upp því slíku kann
að fylgja viðkvæmni og sárindi sem
ekki er líklega gott fyrir ábyrga
forystumenn í hinum harða veru-
leika efnahagslífsins.
Með slíkri upprifjun kynni for-
réttindaliðið líka að hrökkva viö
og skynja jafnvel neyð þess fólks
sem ekki ber erfiöleika sína á torg
að öllum jafnaði. Með uppriíjun á
Kjallarinn
Benedikt Sigurðarson
skólastjóri
fátæktarlífl á liðnum áratugum -
um leið og vakin er athygli á
grimmd skortsins mitt í öllum lúx-
usnum - kynni þeim að fjölga sem
vakna til vitundar um þau kjör sem
felast aö baki öllum meðaltölunum
sem efnahagssérfræöingarnir hafa
töfrað fram.
Afkomumunurinn
Auövitaö dylst mikill afkomu-
munur að baki bærilegum meðal-
tekjum - og allir vita að siðferði
samfélagsins kann síðar að verða
metið, m.a. með tilliti til þess
hvernig við meðhöndlum „vora
minnstu bræður".
Þeir Ásmundur og Ögmundur
eru sjálfsagt vel meinandi eins og
flestir sem til forystu eru valdir en
varla hafa þeir samt lengi stefnt að
því hlutskipti að staöfesta það djúp
sem er á milli fólksins sem lifir af
„umsömdum launum" og hinna
sem skammta sér og vinum sínum
ómæld laun - og um leið lúxus -
oft á kostnað almennings með bein-
um hætti (í ríkisstjórn og á al-
þingi) eða með óbeinum hætti á
kostnað fyrirtækja - fyrirtækja
sem oft og iðulega reynast gerð út
á buddu okkar allra (gjaldþrota
eða í formi breytilegrar fyrir-
greiðslu).
Það ágæta fólk - sem minnst var
á hér aö framan - viröist meira og
minna elsku sátt við þetta ógn-
vekjandi bil sem er orðið á milli
afkomu venjulegs barnafólks og
valdastéttanna í landinu.
Að staðfesta misréttið
Nýgerðir kjarasamningar festa
launabilið í sessi og binda um leið
hendur ríkisvaldsins þannig að
óhægra verði að taka á kjaramis-
muninum, t.d. i gegnum skatta-
kerfiö, eins og nú er í pottinum
búið. - Vafasamt verður líka að
telja að innan ríkisstjórnarinnar
sé teljandi áhugi fyrir kjarajöfnun.
Ráðherrunum virðist svo mjög í
mun að skála við forréttindastétt-
irnar - og stunda „bílaleiki" að
hætti nýríkra frekar en sinna hug-
sjónastarfi í anda yfirlýstra jafn-
réttismarkmiða. - Frelsi, jafnrétti
og bræðralag virðast vera býsna
merkingarlítil orð fyrir valdspillta
og sjálfumglaða pólitíkusa.
Niðurstaðan af samningunum
verður einnig til að rýra enn frekar
hlut barna og þeirra sem eru
umönnunarþurfi ef áformaður nið-
urskurður ríkisútgjalda verður
einkum í formi minnkandi þjón-
ustu skólanna og samdráttar á
sj úkradeildum fyrir aldraða. - Mat-
arskatturinn er fastur í sessi og
hátekjur skattleggjast að sama
hlutfalli og lægstu laun.
Hverjireiga ísland?
Þetta væri kannski allt í lagi ef
ekki mætti með réttu benda á að
eignastéttir dagsins í dag eru skip-
aðar fólki sem sjálft efnaðist - sumt
á býsna skömmum tíma - á síðustu
árum á „sannkölluðum ránsfeng".
Ránsfeng sem veröbólga og lengi
neikvæðir vextir ásamt spilltri fyr-
irgreiðslupólitík færði mönnum
upp í hendur - síðar í bland við
okurvaxtastefnuna og þá taum-
lausu forréttindahyggju sem önd-
vegisfólk með ólíkan upruna hefur
tileinkað sér um leið og það hefur
komist í aðstöðu.
Græðgi, óheilindi og brenglað
verðmætamat er áberandi ein-
kenni í þjóðlífmu - réttlætisviðmið-
anir eru á undanhaldi. Siðferði
spillist og „sannleikurinn" á í vök
að verjast - allt undir því yfirskini
að hagkvæmni í rekstri skuli ráða.
Þetta er ekkert „svartagallsraus"
því staöreyndir eru til vitnis um
að breyting hefur orðið á tekju-
skiptingunni í samfélaginu og
eignaskipanin hefur riðlast býsna
skyndilega. Þessar breytingar hafa
einkum komið fram fyrir tilverkn-
að kvótakerfanna í sjávarútvegi og
landbúnaði og einnig fyrir dæma-
lausa frekju þeirra sem nú ráða
yfir peningum og hafa „tekið sér
ávöxtun" langt umfram sanngirni
- og umfram getu þess atvinnulífs
sem er grundvöllur aö verðmæta-
sköpun samfélagsins.
Gjaldþrotin eru að verða að
þjóðareinkenni. Þau flytja til eignir
og fjármuni í meira mæli en nokk-
ur ríkisstjórn mundi voga sér að
framkvæma með beinum aðgerð-
um.
Benedikt Sigurðarson
„Vafasamt veröur að telja að innan rík-
isstjórnarinnar sé teljandi áhugi fyrir
kjarajöfnun.“