Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.1990, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 1990.
15
Sannleikurinn rís
sjaldnast upp, því miður
Nelson Mandela er leiötogi. Hann
er ekki í fararbroddi hreyfingar
einvörðungu af því að hann nýtur
baráttunnar, þarfnast ástar, hefur
gaman að koma fram í sjónvarpi
eöa ferðast um á fyrsta farrými.
Hann er í fararbroddi hreyfingar
af því að hann á sér hugsjón sem
hann er tilbúinn til að standa og
falla með. Þess vegna er hann leið-
togi en ekki bara stjórnmálamað-
ur.
Nelson Mandela hefur fengið
óvenjugott tækifæri til þess að
standa og falla með hugsjón sinni.
Hann reyndist tilbúinn til þess að
gefa eftir meginhluta fullorðinsára
sinna fyrir sannfæringu sína. í
tuttugu og sjö ár sat hann í fang-
elsi. Honum stóð frelsi til boða
mestallan tímann ef hann yrði til
samvinnu fús við stjómvöld.
Með því einu að gerast maður
hófsamur í kröfum, eins og margir
svartir stjómmálamenn í Suður-
Afríku eru, gat hann gengið út um
opnar fangelsisdyr. Sérstaklega
varð þetta augljóst þegar líða tók á
fangelsisvistina. En Mandela tók
frelsi hugans framyfir frelsi líkam-
ans.
KjaUarinn
Séra Baldur
Kristjánsson
Að standa eða falla
í heiminum er sem betur fer mik-
ið af fólki sem kýs að standa eða
falla með réttlætiskennd sinni.
Fólki sem hvorki er tilbúiö til þess
að selja sálu sína fyrir 30 eða 3000
silfurpeninga. í heiminum var
einnig mikið af fólki sem lét lífið
fyrir sannfæringu sína.
Harðstjórar og ofbeldisöfl drepa
fólk sem berst fyrir réttlæti. Tug-
þúsundir láta lífið árlega í Suður-
Ameríku, tugþúsundir hafa látið
lífið í Suður-Afríku. - Hin skrifaða
og óskrifaða saga er fleytifull af
ríkjandi öflum sem myrtu and-
stæðinga sína og því miður, oft
tókst þeim að grafa sannleikann
með þeim.
Það óhugnanlega við sögu mann-
kyns er að þeir sem beita byssunni
„Það er hægt að leggja út af lífi Nelsons
Mandela á þann veg að manneskjur
eigi ekki að beygja sig fyrir öðru en því
sem þær viti sannast og réttast.“
ná árangri. Sannleikurinn rís
sjaldnast upp þó að óneitanlega
hafi það gerst. Og þó að upprisa
þeirra væri með ólíkum hætti er
ekki laust við að bæði saga og fram-
ganga Nelsöns Mandela minni ör-
lítið á ónefndan mannkynsfrelsara,
og varla hefði sá síðarnefndi fengið
meiri fagnaðarlæti en unghngur-
inn Mandela með brosið töfrandi
hefur fengið í Bandaríkjunum síö-
ustu tíu daga. Og það þrátt fyrir
það að hann hafi verið óhræddur
við að kannast við óvini Bandaríkj-
anna númer eitt, tvö og þrjú. Gadd-
afi, Castro og Arafat sem samherja
sína og sinnar hreyfingar.
Fordæmi sem hvetur
og örvar
Fagnaðarlætin er auðvelt að
skilja. Nelson Mandela hinna
svörtu Bandaríkja, Martin Luther
King Jr., var skotinn til bana 1968.
Sá sem tók í þann gikk fékk sínu
framgengt. Jafnréttisbaráttan í
Bandaríkjunum hefur ekki borið
sitt barr síðan. Nelson Mandela
vekur upp vonir og þrár sem ekki
virðast ætla að rætast svo auðveld-
lega í Bandaríkjunum.
Það er hægt að leggja út af lífi
Nelsons Mandela á þann veg að
manneskjur eigi ekki að beygja sig
fyrir öðru en því sem þær viti sann-
ast og réttast. Þá örvar fordæmi
hans okkur til þess að sýna stað-
festu og trúmennsku gagnvart því
sem okkur er mikilvægt. Fordæmi
hans kennir okkur að gefast ekki
upp þó móti blási. Líf Mandela er
reyndar gott dæmi um hvað lífið
getur oröið mikils virði ef því er
lifað fyrir eitthvað annað en dýrið
sársvanga í manni sjálfum. En
fyrst og fremst hvetur líf hans okk-
ur til þess að lokast ekki inni í girð-
ingu fordóma okkar gagnvart öðru
fólki, gagnvart örum kynþáttum
eða einfaldlega gagnvart öðru kyni.
En aðalatriðiö er að líf hans hvetur
okkur til þess að leggja Uð barát-
tunni gegn aðskilnaði svartra og
hvítra í Suður-Afríku. Vi'ð gerum
það með því að fara að þeirri ósk
Mandela að kaupa ekki vörur það-
an og flytja ekki vörur þangað. Og
við gerum það með því að fara að
þeirri ósk hans að skipta ekki við
fyrirtæki sem reka viðskipti í S-
Afríku eins og til dæmis Coca-Cola
og rakvélablaðafyrirtækið Gillette.
Sr. Baldur Kristjánsson
Miklir peningar
12,6 milljarða virkjunarkostnað-
ur er mikið fé hjá þjóð sem lokar
heilu spítalagöngunum og setur
sjúkhnga á götuna um sumartím-
ann. Sérstaklega þegar hann
hækkar um mihjarð í skálaglaum
í Húnaveri. 600 mihjóna auka-
vaxtakostnaður er kominn á virkj-
unina, sem hægt hefur verið á um
þijú ár, þar sem enginn sá fyrir
nokkurn notanda að þessari orku.
Þar við bætist milljarður í auka-
kostnað vegna ýmissa pinkla sem
hvíla á virkjuninni.
Fyrsti möguleiki á afsetningu
þessarar orku er eftir íjögur ár
þegar væntanlegt álver verður
byggt. Engin ákvörðun hefur þó
verið endanlega tekin í þeim efn-
um, enda hríðfeUur álverð nú í
veröldinni, þar sem friður hefur
svo blessunarlega brotist út, en
aðalkaupendur á áU eru flugvéla-
framleiðendur í orustuþotur ásamt
öðrum ófriðariðnaði. Þá eru sveit-
arfélögin komin í hár saman út af
staðsetningu álversins og fara þá
fyrst hárin að rísa á þjóðinni af
hræðslu við að allt máUð verið
eyðilagt, samanber Rio Tinto Zink
rugUð á Reyðarfirði
Óhagkvæmur orkubúskapur
Hagkvæmni í orkubúskap íslend-
inga hefur ekki beint verið á sigur-
skeiði undanfama tvo áratugi. 17
miUjarðar króna eru nú fallnir á
ríkið sem gjörsamlega vonlaust
mál í rekstri hinna ýmsu þátta
orkugeirans. Þetta fé lendir beint á
þjóðinni að greiða. Ofan á þetta
bætist ýmislegt.
Hrauneyjafossvirkjun með öll sín
210 megavött var byggð fyrir
stækkun álversins og átti sú sala
að afla okkur 40 mUljóna dollara á
ári. Komið var í veg fyrir stækkun
álversins, en raforkan streymir frá
Hrauneyjum. Sigölduvirkjun var
byggð fyrir Grundartangaverk-
smiðjuna, sem greiðir 7,5 miUs fyr-
ir orkueininguna, sem kostar nú
KjaUarinn
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
18 til 20 mfils að framleiða. Fólk
getur rétt ímyndað sér á hveijum
mismunurinn lendir, þótt orkan
eigi aö nafninu tíl að heita afgangs-
orka.
Helmingi dýrara rafmagn
Með alla þessa orku í pípunum
og þá gleðUegu staðreynd að Krafla
var loksins farin að veita einhverri
birtu og yl um þjóðarUkamann, var
samt rokið í Blönduvirkjun. Hvar
var sá kaupandi sem átti að greiða
orkuna þegar farið var í þessa rán-
dýru virkjun? Hann hefur ekki
birst enn. Enda hefur verið stigiö
á hemlana meö framkvæmdahraða
í þrjú ár.
Blanda mun gafa 150 megavött
fyrir eitthvað undir 15 milljarða
króna kostnað þegar upp er staðið.
Stækkun Búrfellsvirkjunar mun
gefa 100 megavött fyrir 5 miUjarða
króna. Nær helmingi ódýrara raf-
magn og aUar leiöslur klárar. Hver
skyldi nú bera þennan kostnað með
öllum vöxtunum, vegagerðinni,
girðingunum, fiárhúsbyggingun-
um og uppgræðslu í gróðurmarka-
hæð þegar landið er að íjúka upp
á láglendinu?
Þjóðin stritar.
Þjóðskáldin dreymdi um strit-
andi vélar og prúða þjóð sem hefði
það gott. Núna stritar þjóðin, hún
bókstaflega eys upp verðmætunum
til sjávarins, nótt sem nýtan dag,
tU þess að geta borgað fyrir vélarn-
ar. Svo stendur hún 1 launastappi,
skortur er á gjaldeyri, enda skuld-
ugasta þjóð í heimi. Viðvörunar-
orðin koma bæði frá OECD og al-
þjóðalánastofnunum. Eins og karl-
inn í heita pottinum um daginn
sagöi: „Drullupollaleikur fyrir
túrbínumafíuna. Útlendingarnir,
umboðsmennirnir, lánastofnan-
irnar og verktakarnir, þeir fá aUt
sitt á þurru en þjóðin borgar. Ráða-
mennimir búnir að gefast upp við
andófiö, sjást ekki og eru bara á
„dagpeningabísi" úti í löndum.“
Vatnsréttindin frítt á Þjórsár-
svæðinu
Einar • Benediktsson stofnaði
Títanfélagið og keypti vatnsréttindi
á Þjórsársvæðinu. Öll þessi réttindi
eignaöist þjóðin frítt. Nú standa
alhannaðar virkjanir við VatnsfeU,
- sem gáfaðir bændur á Suðurlandi
hafa reyndar bent á aö best hefði
verið aö virkja strax í byrjun, með
aUa vatnsmiðlunina í Þórisvatni
við vegginn, ásamt Kvíslaveitum,
sem tryggja mestu vatnsöflun
mögulega á landinu. - Og við Sult-
artanga, þar sem stíflan er komin
og allt klárt. Einnig línumar.
Samt eru þessar virkjanir ekki
nefndar á framkvæmdaáætlun ef
svo stórkostlega vUdi tU að sveitar-
félögunum tækist ekki að hrekja
burt væntanlegan orkukaupanda
úr landinu með hávaða ög látum.
Heldur á að ijúka austur á firði og
byrja að bora og grafa, leggja vegi
og línur og safna saman vatni, aUt
sem búið er og gert, - tilbúið við
Tungnaá. Frí vatnsréttindi - Einar
Benediktsson og vinir hans á Suð-
urlandi sáu til þess.
Hugsum um þjóðarhag
Svo er það sjálft vatnið. Það rign-
ir mikið á Suðurlandi og jöklarnir
geyma orkuforðann örugglega.
Blanda í öUu sínu veldi er að vatns-
magni rétt rúmlega það sem fellur
yfir, - yfirfaUsvatnið við BúrfeU,
úr Þjórsá hjá inntökumannvirkj-
unum.
Auðvitað skiptir máh við vatns-
aflsvirkjanir að hafa eitthvert vatn.
Með afganginum af Hrauneyjaork-
unni, þar sem ekki kom til stækk-
unar í Straumsvík, Blönduvirkjun,
stækkun BúrfeUs, Vatnfells- og
Sultartangavirkjunum ásamt
stækkun Kröflu- og Nesjavalla-
virkjunar erum við með fullkom-
lega næga orku í 200 þúsund tonna
álver.
Á þessum svæðum er allt til stað-
ar þannig að gífurlega þjóðhagsleg-
ur sparnaður fæst, sem myndi vega
á móti þeirri ölmusu- og þurfa-
lingastöðu sem orkubúskapur
þjóðarinnar á nú í. Verði álverið
400 þúsund tonn þá þurfum við
Fljótsdalsvirkjun og þá má líka
virkilega fara að tala um að þjóðin
njóti orkunnar en striti ekki undir
vaxtagreiðslunum og millifæri frá
sjávarútveginum í botnlaust orku-
sukk.
Réttur maður á réttum stað
Augljóst er að það er ofurmann-
legt verkefni við fallandi álverð á
heimsmarkaði, olíu- og orkuverð
að rífa víxlganginn úr orkugeiran-
um undanfarið yfir á sigurskeið. Á
engan er hallað þótt það sé fullyrt
að Jón Sigurðsson iðnaðarráö-
herra, fyrrverandi bankastjóri Al-
þjóöagjaldeyrissjóðsins og odda-
maður um fiskverðsákvörðun um
árabil, sé einmitt maðurinn sem
þjóðin getur best treyst í þessum
efnum.
Hann mun ekki láta „túrbínu-
mafíuna" stinga sér í vasann eða
fara í neinn drullupollaleik með
fjármuni þjóðarinnar. Hann mun
líka sjá til þess aö hamagangurinn
í sveitarfélögunum æpi ekki við-
skiptavini okkar í stóriðjunni úr
landi, heldur fái þeir þann stað sem
þeir vilja borga fyrir án bakreikn-
ings á þjóðina.
Vísindi hagfræðinnar líka í
orkubúskapinn
Hagvöxtur mun þá aftur taka við
sér hér á landi og þjóðin njóta til
fullnustu auðlegðar gullkistunnar
í fiskimiðunum umhverfis landið
og orkunnar í fallvötnunum. Laun-
þegar fá ríflega kauphækkun án
verðbólgu og sjúklingarnir fá að
liggja úr sér veikindin á okkar frá-
bæru heilbrigðisstofnunum þótt
sumartími sé.
Vísindi hagfræðinnar fái að njóta
sín í orkugeiranum líka, - jafnaðar-
stefnan hefur aldrei útilokað það.
Þjóðin þakkar svo fyrir í næstu
kosningum og hallar sér að Al-
þýðuflokknum.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
, ,Útlendingarnir, umboðsmennirnir,
lánastofnanir og verktakarnir, þeir fá
allt sitt á þurru en þjóðin borgar. Ráða-
mennirnir búnir að gefast upp við and-
ófið, sjást ekki og eru bara á „dag-
peningabísi“ úti í löndum.“