Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1990, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 3. OKTÓBER 1990.
15
Eru íslendingar menningarþjóð?
Það er alveg rétt sem Robert Co-
ok segir í grein sinni í Morgun-
blaðinu þriðjudaginn 25. september
sl. Það vill enginn Þjóðarbókhlöðu.
Nema ef til vill örfáir menn en þeir
standa ráðþrota gagnvart öllum
íjöldanum. „Gefið oss bjórkrár og
verslunarmiðstöðvar," er hróp
fólksins í landinu. Pilatus þvoði þó
hendur sínar en valdsmenn ís-
lensku þjóðarinnar tcika úr eigin
hendi það fé sem þeir sjálíir höfðu
samþykkt að ætti að renna til þess
safns sem er heili allrar mennta-
starfsemi í landinu.
Auðvitað hvarflar ekki að þess-
um mönnum að þeir þurfi að þvo
sér um hendumar. Ekki fremur en
það hvarflar að okkur í háskólan-
um aö hrópa NEI þegar vegiö er
að svokallaöri æðri menntun í
landinu. Við bara þegjum og þumb-
umst hver í sínu horni án þess að
hreyfa litla fingur hvað sem á geng-
ur.
Er nokkur furða?
Spurningar hljóta að vakna.
Hvemig getur á því staðið að það
tekur „bókaþjóðina" marga ára-
tugi að koma upp húsi yfir bækur
landsins? Það er háttur draslara
að láta reka á reiðanum. Þeir byrja
á mörgu en ljúka engu. Þeir skilja
eftir sig hálfköruð verk úti um
hvippinn og hvappinn. Og þeir eru
hæstánægðir með þá lífsskoðun
sína, að „það reddast einhvern veg-
inn“.
Góðir menn eiga hlut aö því að
þetta verk var hafið og það er svo
sannarlega ekki við þá að sakast
hver dráttur er á orðinn. Gylfi Þ.
Gíslason hratt málinu af stað með
tillögum sínum um sameiningu
Landsbókasafns og Háskólabóka-
safns. Vilhjálmur Hjálmarsson tók
fyrstu skóflustunguna og Sverrir
Hermannsson gerði - mér liggur
við að segja - örvæntingarfulla til-
raun til aö koma málinu f höfn eft-
KjaUaiinn
Haraldur Ólafsson
dósent
merki þess að við þorum ekki að
spyrja óþægilegra spurninga, vog-
um okkur ekki að kanna innstæður
sumra fullyrðinga okkar.
Fátt er mönnum hollara en að
endurskoða lífshætti sína, skoðan-
ir og afstöðu annað veifið. Herbert
Tingsten orðaði þétta svo að það
væri jafnnauðsynlegt aö skipta um
skoðun eins og að fara í hrein nær-
fót - svona við og við. Ekki vil eg
ganga jafnlangt og Tingsten, þó
held eg að með því að varpa frá sér
viðteknum skoðunum eða kanna
þær óvægilega hreinsum við burt
margt sem óþarft er og óþægilegt.
Eg held t.d. að við íslendingar
þurfum að íhuga af alvöru menn-
ingu okkar og menntun. Hvar
stöndum við raunverulega í þeim
efnum? Stendur menning hér með
„Flokkakerfið íslenska er gatslitið og
vafasamt að það standist 1 mörg ár
enn.“
ir margra ára dosk og ráðleysi. En
alltaf voru fundin ráð til að hindra
að bókhlaðan yrði að veruleika. Er
nokkur furða þótt tekið sé undir'
þá skoðun að íslendingar vilji ekki
Þjóðarbókhlöðu?
Hvar stöndum við?
Það er annars umhugsunarefni
hve lítil fylgni er á milh ræðuhalda
um ágæti íslenskrar menningar og
bókmenntaáhuga landsmanna og
framlags til menningarmála. Orð
duga skammt en stundum eru þau
upphaf þess sem gera þarf. Hér á
landi virðast mörg orð hafa glatað
merkingu. Inntak þeirra er ekkert.
Þau eru álíka innihaldslaus og
klappið á tónleikum. Er þetta ekki
þeim blóma sem við viljum vera
láta - og dreg eg ekki undan að eg
hef oft haft stór orð um íslenska
menningu. Er þannig búið að
menntakerfi okkar að ekki standi
margt til bóta? Er ekki íslensk
menning stundum harla smá?
Allir geta verið sammála um að
slík endurskoðun allra hugmynda
og gilda má ekki vera neikvæð -
hún má ekki stuðla að því að brjóta
niður heldur verður hún að byggja
upp. En oft verður að rífa niður svo
að unnt sé að byggja hið nýja á
traustum grunni.
Upphaf þekkingar
er spurningin
Upphaf þekkingar er spurningin.
„Þjóðarbókhlöðumálið vekur alvarlegar spurningar um afstöðu alþingis-
manna til menntamála," segir greinarhöfundur.
Hitt er annaö mál hvort þekkingin
leiði til dyggöar. Góðar spurningar,
bornar fram af alvöru, eru meira
virði en vel meintir sleggjudómar.
Þjóðarbókhlöðumálið vekur al-
varlegar spurningar um afstöðu
alþingismanna til menntamála.
Þrátt fyrir góðan vilja og baráttu
fárra fyrir málinu hefir þing og
meirihluti ríkisstjórna ætíð séð um
að tefja bygginguna. Og við starfs-
menn háskólans, þar með taldir
stúdentar, að sjálfsögðu, höfum af
blygðunarsemi htið undan þegar
við sáum að keisarinn var ekki í
neinu.
Robert Cook tók að sér hlutverk
barnsins, ekki af því að hann er
gestur (hann er raunar enginn
gestur heldur prófessor viö háskól-
ann, einn af okkur starfsmönnun-
um) heldur vegna þess að hann
heflr mikinn menningarlegan
metnað fyrir hönd okkar starfs-
félaganna.
Á endanum mun Þjóðarbókhlað-
an rísa og verða miðstöð upplýs-
inga í þjóðfélaginu. Hún gæti verið
fullbúin 1992 ef vilji væri fyrir
hendi. En það verður ekki nema
gagnger breyting verði á afstöðu
valdamanna og þjóðarinnar allrar
til mennta og þekkingar. Flokka-
kerfið íslenska er gatslitið og vafa-
samt að það standist í mörg ár enn.
Við verðum að vona að unnt reyn-
ist að móta mennta- og menningar-
stefnu sem hentar þjóðfélagi okkar
áður en skammsýni og neikvæð
íhaldssemi hefir endanlega komið
á fátæktarþjóðfélagi á íslandi.
Haraldur Olafsson
„ ... eitt besta ferðaárið, hvort sem menn fóru á vixlum eða á rikiskostn-
að,“ segir Haraldur m.a.
Samið um núll
Árið 1990 ætlar að veröa minnis-
vert ef heldur sem horfir. Ár skoð-
anakannana Gallups, Skáíss og
allra hinna. Rikisstjórnin okkar
hangir í 30-35%. Þar sitja tveir í
stólum í 05 flokki og Stefáni sagt
upp vistinni. Munu hinir 11 sitja
meðan sætt er því „ekki allir fara
á kirkjugarðsbalhð í haust sem
hlökkuðu til þess í vor“.
Inn bakdyramegin
Þó ráðherrar rífist svo sem um
meltingarveg sauðkindarinnar,
soyétflug og fleira þá eru þeir bara
að strákast. En dauft týrir nú rauða
ljósið Skattmanns og Hattmanns.
Olafur formaður ætlar að stjórna
velferðinni með hækkandi sköttum
að sögn. Nokkuö bar á straumi og
skjálfta út af bæjarstjórnarkosn-
ingum í vor.
Sjónvarpsstjörnur fengu sér nýja
vettlinga fyrir slaginn en dugðu illa
og hefur verið hent. Þá er svo var
komið laumaðist Ólína inn í krata-
flokkinn bakdyramegin og Kristín
er nokkuð tvístígandi raulandi
þjóðlög. Bjami tók besta kostinn,
fór á slóðir Grettis.
Jakinn bíður átekta með stóran
hóp, og „Hattmann" segir „ekkert
mál“ að innbyrða þessa gömlu
fjandvini í kratasöfnuðinn. Enn er
óvíst hvar Össur lendir. - Og blaðið
sem áður fyrr vegsamaði nafn guð-
fræðings frá Grúsíu er nú orðið
hallt undir hinn heilaga fóður í
Róm.
Fáir sáttir við „þjóöarsátt"
Um margt hefur árið aukið
ánægju fólks sem vera ber. Nokkur
Kjallarinn
Haraldur Guðnason
fyrrverandi bókavörður
í Vestmannaeyjum
„átök“ hafa verið á döfinni og lukk-
ast vel, t.d. í málrækt, og þar þótti
Bibba best. Þetta hefur líka veriö
með betri veisluárum með hinum
þjóðlegustu réttum svo sem skyr-
böku og blóðmör. Líka eitt besta
feröaáriö, hvort sem menn fóru á
víxlum eða á ríkiskostnað. Margir
fengu orður fyrir unnin afrek og
óunnin. Þjóðarsátt verður líklega
lengst í minnum höfð og ber margt
til. Sem betur fer eigum við bjarg-
vætti enn, menn sem eftir mikla
leit fundu núlllausnina. Sá kom að
vestan sem engan skyldi undra, því
úr austri getur ekkert gott komið
lengur. Tíminn okkar og fleiri fiutti
landslýð mikinn fögnuð þegar núll-
ið loks var fundið: „ísland að verða
fjárhagslega siðuð þjóð.“ Já, vesal-
ings fyrri ríkisstjórnir, líka Fram-
sóknar! Nú er það mál manna aö
varla fyrirfinnist maður í verka-
lýðsstétt sáttur við „þjóðarsátt"
atvinnurekenda og fylgiliðs þeirra
í ASÍ og BSRB. í stjórnarblaðinu
Tíminn segir að þjóðarsátt hafi ver-
ið gerð um það að helmingur þjóð-
arinnar líti aldrei upp úr striti og
afborgunum sem renni til hins
helmingsins.
Verkamenn voru lítt sáttir við
sinn hlut (sbr. samtöl Mbl. 1. maí).
Sumir bændur tæmdu sáttabikar-
inn með lítilli gleði. Bóndi nokkur
sagði: Niðurlæging bændastéttar-
innar er að verða alger (Bænda-
blaðið). Verkakona í blaðaviðtali:
„Kaupið er hvorki til að lifa af né
deyja.“
Og prestar líka
Prestar mótmæltu líka. Og Stein-
grímur forsætis mælti svo - með
tvíræðu glotti: „Vonandi næst sam-
komulag með guðs hjálp“ - Prestar
lifa ekki á munnvatni og guðsbless-
un einu saman fremur en Magnús
sálarháski.
En seinþreyttir til vandræða
stöðu sinnar vegna. Einn þeirra
mælti svo: „Vegna köllunarinnar
er hægt að pína presta." - Var það
kannski vegna köllunarinnar að
ríkið stórhækkaði húsaleigu við
presta ofan á lág laun?
Haraldur Guðnason
„Nú er það mál manna að varla fyrir-
fmnist maður í verkalýðsstétt sáttur
við „þjóðarsátt“ atvinnurekenda og
fylgíliðs þeirra í ASÍ og BSRB.“