Dagblaðið Vísir - DV - 25.02.1991, Blaðsíða 32

44
MÁNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1991.
Merming
Misskipt
náðargáfa
Pétur Halldórsson, borgarstjóri í Reykjavík, haföi
ekki hátt um utanlandsferðir sínar á árunum 1937-39
þegar hann leitaði eftir lánsfé til hitaveitufram-
kvæmda. „Ég vil vinna í kyrrþey en forðast...blaða-
skrum og illdeilur og fjandskap, sem alltaf rís um
hvaða mál sem er,“ skrifaði hann móður sinni. Bréf
hans til hennar og þó einkum eiginkonu sinnar, sem
hann skrifaði á síðkvöldum á erlendum gistiherbergj-
um, oft kominn bónleiður af fundum við volduga
bankastjóra, eru einstæð heimild. í nýútkomnu hefti
af tímaritinu SÖGU, sem nú hefur fjörutíu ár að baki,
notar Lýöur Bjömsson þessi gömlu einkabréf borgar-
stjórans í lipra grein. í lengra máli fjallar Haukur Sig-
urðsson um fyrstu íshúsin hér á landi og hafa ritstjór-
ar ef til vill minnst þess að samkvæmt norrænni goða-
fræði kviknaði fyrsta líf manna og þursa þegar hrím
bráðnaði við hita. Frumkvöðull í frystihúsagerð hér á
landi hét reyndar ísak Jónson, og átti í nokkmm barn-
ingi að sannfæra landa sína um ágæti nýjungarinnar,
sem hann hafði kynnst í Kanada. Þaö varö félagi hans,
Jóhannes Nordal, sem mest kom við sögu árið 1894
þegar reist var fyrsta íshúsið að Hafnarstræti 23 í
Reykjavík. Klaki af Tjörninni var dreginn þangað af
hestum. ísak fór hins vegar austur á Mjóafjörð og
byggði íshús þar. Haukur hefur einstakt lag á að segja
svo ljóslifandi frá ýmsum gömlum aðferðum til að ein-
angra frosthús og blanda salti í klaka að lesandinn
þykist hafa fengið leiðsögn til að grafa sér þó ekki
væri nema lítinn frostkjallara. Yfirgripsmest er þó rit-
gerð um félags- og hagþróun á íslandi á fyrri hluta 19.
aldar eftir Aðalgeir Kristjánsson og Gísla Ágúst Gunn-
laugsson. (Gísh er ritstjóri SÖGU að þessu sinni ásamt
Sigurði Ragnarssyni.) Á þessu tímabili fjölgaði þjóð-
inni úr 48 þúsundum í 60 þúsund. Höfundar hafna eldri
skýringu sem telur orsökina umbætur í atvinnuhátt-
um og hlýrra loftslag. Hvorki hafi dregið úr hafís,
harðindum né ungbarnadauða á þessu tímabili. Sveita-
búskapur og sjósókn hafí einnig verið með sama sniði
og fyrr, en nokkurrar útþenslu hafí gætt. Þannig fjölg-
aði sauðfé um meira en helming, smábátaeign jókst
sömuleiðis, og harðbýl héruð urðu þéttbyggðari. Þeir
Gísli og Aðalgeir leggja drög aö fjölþættari mynd en
áður af þessu tímaskeiði, þar sem einnig kemur við
sögu ótti yfirvalda við offjölgun þjóðarinnar. Greinin
er feiknalega samþjöppuð, enda sumpart ætluö sem
örvun til fræðimanna að skoða nýja fleti sögunnar.
Háfræðilegt er einnig framlag Sveinbjörns Rafnsson-
ar. Hann hefur lengi leitað sannana fyrir því að lög-
bókin Grágás sé ekki alnorræn að stofni, og skoðar
að þessu sinni refsiákvæði um þjófnað eða „lán“ á
hrossum. Finnur hann þar hliöstæður með fornum
lögum Langbarða á Ítalíu sem aftur sóttu margt í róm-
verskan rétt. Enn er ógetiö ritfregna SÖGU sem að
þessu sinni eru fjórtán og fylla um hundrað þéttletrað-
ar blaðsíður. Þar fjalla hinir hæfustu menn um flest
sagnfræðirit sem út komu árið 1989, eftir l'ærða sem
leika, og fæst þannig gott yfirlit yfir hinn frjóa sagn-
fræðiakur. Held ég ekki að á neinn sé hallað með því
að fullyrða að ekkert rit hérlendis birti jafnmarga
vandaða ritdóma og SAGA. Dómarar hafa fengiö allt
að árslangan frest til að segja kost og löst á ritverkun-
um, enda fljúga þeir hátt og kafa djúpt. Hreinn Ragn-
arsson, kennari á Laugarvatni, skrifar einn athyglis-
veröasta dóminn. Þar fær Birgir Sigurðsson harða
ísflutningur af Tjörninni í Reykjavík fyrir aldamótin.
Bókmenntir
Inga Huld Hákonardóttir
útreið fyrir hluta af síldarsögu sinni. „Mönnum er
misskípt náðargáfan og fáir eru þeir sem búa yfir
hvoru tveggja í senn, stílsnilld og nákvæmni og heim-
ildarýni sagnfræðinnar“, skrifar Hreinn og bendir á
undantekningar þar sem ekki eru minni menn á ferð
en Snorri Sturluson og Sverrir Kristjánsson. Birgir
hlýtur lof fyrir vel skrifuð viðtöl um síldarvinnu, en
lélega einkunn fyrir sögulegan inngang. „Síldarsagan
er nefnilega eins og síldin sjálf hið mesta ólikinda-
tól“, skrifar Hreinn sem sjálfur virðist hafa lesið allar
bækur sem Birgir hefur stuðst við, ef ekki snöggtum
fleiri. Af þessum ritdómi og öðrum í heftinu sýnist
mega draga vissan lærdóm: leikmenn sem róa á sagn-
fræðileg mið ættu að láta sérfræðinga líta yfir verk
sín fyrir útgáfu. Ella eiga þeir á hættu að veröa háls-
höggnir af villumeisturum SÖGU. Sakborningar eiga
þess þó kost að svara fyrir sig með pistli í næstu SÖGU.
Geta af slíkum pistlum spunnist ritdeilur eins og ein
sem nú hefur staðið í nokkur ár og snýst meðal ann-
ars um það hvort afstaða lútersks rétttrúnaðar til
auðsöfnunar og stéttaskiptingar hafi tafið verklegar
framfarir hér á landi. Það er hið besta mál og gerir
ekkert til þótt innlegg komi á löngum fresti enda hugsa
sagnfræðingar í öldum en ekki meö hraða ljóssins eins
og blaðamenn. Þeir síðarnefndu ná þó betur til al-
mennings. Málfar og texti í SÖGU hefur tilhneigingu
til að verða æ meira fræðimannatorf, sem aftur stuðl-
ar að því að hjúpa störf sagnfræðinga leynd líkt og
ferðir Péturs borgarstjóra forðum. Mér finnst það
miður farið, en set þó punkt að sinni.
SAGA XXVIII 1990.
Ritstjórar: Gisli Ág. Gunnlaugsson og Sigurður Ragnarsson.
Útgefandi Sögufélag. 288 bls.
Andlát
Einvar V. Kristjánsson frá Vatns-
j-j holti, andaðist aö morgni 21. febrúar
í sjúkrahúsi Suöurlands.
Jardarfarir
Nils ísaksson, Boðahlein 8, Garöabæ,
verður jarðsunginn frá Fossvogs-
MINNINGARKORT
kirkju þriðjudaginn 26. febrúar kl. 15.
Árni Guðmundsson múrarameistari
verður jarðsunginn frá Dómkirkj-
unni þriðjudaginn 26. febrúar kl.
13.30.
Aðalbjörg Vilhjálmsdóttir, frá
Grímsstöðum á Fjöllum, Álftamýri
54, lést í Landspítalanum þann 11.
febrúar sl, Útförin hefur farið fram
í kyrrþey aö ósk hinnar látnu.
Útför Ragnhildar Jónsdóttur, Njáls-
götu 75, verður gerð frá Fossvogs-
kirkju fimmtudaginn 28. febrúar kl.
15.
Björg Sveinbjörnsdóttir, Holtsgötu
10, Reykjavík, verður jarðsungin frá
Fossvogskirkju þriðjudaginn 26. fe-
brúar kl. 13.30.
Sigurður E. Friðriksson lést 17. fe-
brúar. Hann fæddist á Ósi í Bolung-
arvík 14. september 1911. Hann var
sonur hjónanna Sesselju Einarsdótt-
ur og Friðriks Péturs Ólafssonar.
Sigurður starfaði sem bakari og
kaupfélagsstjóri og í tæpa tvo áratugi
var hann fulltrúi við embætti lög-
reglustjórans í Bolungarvík. Hann
var tvíkvæntur. Fyrri kona hans var
Guörún Guðfinnsdóttir. Þau skildu.
Þau eignuðust eina dóttur. Árið 1948
kvæntist hann Hólmfríði Hafliða-
dóttur og ólu þau upp einn kjörson.
Útför Sigurðar verður gerð frá Foss-
vogskirkju í dag kl. 15.
Fréttir
Fáskrúðsfjörður:
Af mælisrit Leiknis
Ægir Kristinsson, DV, Fáskrúðsfirði:
UMF Leiknir á Fáskrúðsfirði átti
50 ára afmæli á sl. ári. í því tilefni
var kjörin fjögurra manna ritnefnd
sem í eiga sæti Lars Gunnarsson,
Magnús Stefánsson, Hákon Magnús-
son og Steinn Jónasson sem vinna
að útgáfu afmælisrits félagsins.
í ritinu verða viðtöl, m.a. við einn
af stofnendum félagsins, og myndir
úr starfi Leiknis. Það er von ritnefnd-
ar að þeir sem eiga gamlar myndir,
sem tengjast starfseminni, og gætu
lánað þær hafi samband við einhvern
í ritnefndinni.
Atvinmileysi á Fáskrúðsf irði
Ægir Kristinsson, DV, Fáskrúðsfirði:
Nokkuð atvinnuleysi hefur verið
viðloðandi að undanförnu, þá helst
hjá fiskvinnslufólki. Nú eru um 20
manns á skrá, en atvinnuleysi hér
er hátt í 6% og ekki fyrirsjáanlegur
bati þar á. Alls voru greiddar um 8,5
millj. kr. í atvinnuleysisbætur á sl.
ári til félaga í Verkalýðs- og sjó-
mannafélagi Fáskrúðsíjarðar.
Tónleikar
Orgelverk Mozarts og
samtíðarmanna
Nk. sunnudag kl. 17 efnir Listvinafélag
Hallgrímskirkju til orgeltónleika í Hall-
grímskirkju. Dr. Orthulf Prunner, organ-
isti Háteigskirkju, leikur vínarklassíska
orgeltónlist eftir Mozp-t, Hummel, Sech-
ter og Albrechtsbergér. Orthulf Prunner
er uppalinn í tónlistarborginni Vín, þar
sem hann hlaut tónlistarmenntun sína.
Hann hefur um langt árabil verið organ-
isti Háteigskirkju í Reykjavík og sett svip
sinn á kirkjutónlistarlífið með reglu-
bundnu tónleikahaldi og m.a. verið iðinn
við aö kynna íslendingum tónskáld og
tónverk sem ekki höfðu heyrst áður.
Tónleikarnir ættu að vera öllu áhuga-
fólki fagnaðarefni og verðugt framlag á
Mozartári þegar minnst er 200. ártíðar
meistarans.
Tónleikar í Hafnarborg
Dóra Reyndal sópransöngkona og Vil-
helmína Ólafsdóttir píanóleikari halda
tónleika í Hafnarborg, Hafnarfirði,
mánudagskvöldið 25. febrúar kl. 20.30. A
efnisskrá verða blómalög eftir þýsk tón-
skáld og spænsk lög eftir Granados og
Rodrigos. Mörg þessara laga hafa aldrei
áður verið flutt opinberlega hérlendis.
Tilkyiiningar
Hringur Jóhannesson
sýnir á Mokkakaffi
Hringur Jóhannesson sýnir 20 teikningar
á Mokkakaffi v/Skólavörðustíg. Sýning-
in, sem er sölusýning, stendur til 13.
mars og er opin kl. 9.30-23.30 alla daga
nema á sunnudögum frá kl. 14.
Félag eldri borgara
í dag, laugardag, verður danskennsla í
Risinu frá Dansskóla Sigvalda og hefst
iM i isgrifi.isvíft;:)! liiiríórM'tilf
kl. 14 fyrir byrjendur og kl. 15 fýrir lengra
komna, einnig er danskennsla fyrir fé-
lagsmenn í Nýja Danskólanum að Ár-
múla 17 á laugardögum kl. 16.30. Opið
hús á morgun, sunnudag, í Goöheimum
við Sigtún. Kl. 14 frjáls spilamennska, kl.
20 dansað. Árshátíð félagsins verður
haldin á Hótel Sögu 8. mars nk. Uppl. í
síma 28812.
Dagur harmóníkunnar
verður haldinn í Tónabæ við Skaftahlíð
sunnudaginn 24. febrúar kl. 15-17. Stór-
sveit Harmónikufélags Reykjavíkur spil-
ar ásamt minni hópum og einleikurum.
Heiðursgestur dagsins, Örvar Kristjáns-
son, leikur nokkur lög. Aðgangur er
ókeypis og alhr velkomnir.
Konudagurinn í
Seltjarnarneskirkju
Seltjarnarneskirkja hyggst á næstu mán-
uðum efla tengsl við félög í sókninni með
því að þau, eitt eða fleiri í senn, gegni
hlutverki við ákveðnar messur. Seltjarn-
arneskirkja hefur ákveðið að bjóða kven-
félaginu .Seltjörn að ríða á vaðið og taka
þátt í messunni á konudaginn, 24. febrúar
nk. Kvenfélagskonur munu lesa ritning-
arlestra og sjá um léttan hádegisverð að
messu lokinni, sem söfnuðinum gefst
kostur á að kaupa á vægu verði. Vonast
allir, sem hlut eiga að máli, til að kvenfé-
lagskonur mæti vel í kirkju þennan dag
með fjölskyldum sínum og vitanlega eru
allir velkomnir til þátttöku, en messan
hefst að venju kl. 11. og er barnastarf á
sama tíma, þannig aö ahir aldursflokkar
fjölskyldunnar ættu aö geta fengið eitt-
hvað við sitt hæfi.
Fundir
Svæðisráðsfundur Þórs-
svæðis
verður haldinn laugardaginn 23. febrúar
kl. 9-12 að Brautarholti 26, Reykjavík. f
framhaldi af svæðisráösfundi verður
Kiwanisklúbburinn Harpa meö
skemmtifund og kaffisölu til fjáröflunar
fyrir styrktarsjóð klúbbsins. Allir vel-
komnir.
Ferðalög
Ferðafélag íslands
Sunnudagsferðir 24. febrúar kl. 13
1. Reykjavík að vetri 3. ferð. Lækjar-
botnar - Heiðmörk.
Gönguferð við allra hæfi frá Lækjarbotn-
um í skógarreit F.í. í Heiömörk. Hólma-
borg, faheg hringhlaðin flárborg skoðuð
í leiöinni. Reykjavík að vori og hring-
ganga i fimm ferðum um útivistarsvæði
innan borgarmarka Reykjavíkur sem
hófst að Mörkinni 6, þann 20. janúar og
lýkur á sama staö með 5. ferð þann 17.
mars. Viðurkenning veitt fyrir þátttöku
að lokinni síöustu göngunni.
2. Skíðaganga: Bláflöll - Heiðin há.
Loksins er komið gott gönguskíðafæri
svo nú er um aö gera að missa ekki af
neinni ferð. í ferðaáætlun vetrarins verð-
ur lögö áhersla á aö kynna skíðagöngu-
leiðir út frá Bláfjöllum. Skíðakennsla
auglýst siðar. Verð 1.000. Frítt í ferðina
f. börn m. fullorðnum. Brottför í ferðirn-
ar frá Umferðarmiðstöðinni, austan-
megin. Kvöldganga á fullu tungli fimmtu-
dagskvöldið 28. febrúar kl. 20. Muniö
Snæfellsjökulsferð 1.-3. mars og vetrar-
fagnað Ferðafélagsins að Flúðum 9.-10.
mars.
Fyrirlestrar
Hið íslenska náttúrufræðifé-
lag
Mánudaginn 25. febrúar nk. mun Hregg-
viður Norðdahi jarðfræðingur halda
fræðslufyrirlestur í stofu 101 í Odda,
Hugvísindahúsi Háskólans. Fyrirlestur-
inn ber heitið „Fornir jöklar og fjöru-
mörk á Norðausturlandi". Eins og aðrir
fræðslufyrirlestrar á vegum félagsins er
fyrirlestur þessi opinn öllum almenningi
og aðgangur ókeypis.
It tilllIffK