Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.1991, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 6. MAÍ 1991.
15
Um atvinnu-
og byggðamál
á Islandi
Lesandi góöur. Til þín kemur
ungur, duglegur, ósérhlífmn maö-
ur meö góða menntun. Honum hef-
ur áskotnast nokkurt fjármagn.
Hann ætlar sér aö hefja atvinnu-
rekstur. Hann biður þig að benda
á einhveijar atvinnugreinar sem
þú telur áhtlegar fyrir hann. Hvað
ráðleggur þú honum að gera?
í fyrsta lagi er ekki hægt að ráð-
leggja um nema þær atvinnugrein-
ar þar sem afkoma er viðunandi
og framtíðarmöguleikar virðast
vera góðir. Fyrsta skilyrðið sem við
setjum okkur er því að þær at-
vinnugreinar, sem við bendum á,
séu taldar hagkvæmar.
Næsta skilyrði sem við setjum
okkur er að sú starfsemi sem við
mælum með sé verðmætaskapandi
fyrir þjóðarbúið. Með því er átt við
að starfsemin skapi gjaldeyri eða
spari þjóðfélaginu gjaldeyri, beint
eða óbeint. Ahar góðar tillögur
hljóta að taka tillit til grundvallar-
hagsmuna íslensks þjóðfélags.
Þriðja skhyrðið sem við verðum
að setja okkur er að tihögur okkar
séu sæmUega raunhæfar. Við mæl-
um ekki með atvinnugreinum sem
ennþá eru á tUraunastigi.
Skyndipróf
Þá er bara að hefja upptalning-
una, lesandi góður. Svo gefum við
okkur einkunn fyrir frammistöð-
una. 0 fyrir enga góða tillögu, 1 fyr-
ir eina og 10 fyrir tíu eða fleiri góð-
ar tillögur. Hvaða einkunn færð
þú? Hugsaöu máhð. Hvað myndir
þú ráðleggja góðvini þínum í þess-
Kjállarinn
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur
ari stöðu?
Myndi thlaga um að hefja útgerð
gefa eitt stig? Nei! Fiskistofnarnir
við landið eru fullnýttir og fiski-
skipaflotinn er of stór. Fjárfesting
í útgerð er ekki þjóðhagslega hag-
kvæm eins og málum er nú háttað.
Og ef menn ætla að fara út í útgerð
nú til dags verða þeir að byija á
því að kaupa kvóta! Kvóta sem
samkvæmt lögum um fiskveiði-
stjómun er þjóðareign!
Fiskverkun í einhverri mynd;
gæfi svoleiðis tUlaga eitt stig? Nei!
Það vantar hvergi nýtt blóð í fisk-
vinnslu og skyldar greinar. Það
sem kann að vera áhugavert í
tengslum við fiskvinnslu eru nýj-
ungar sem enn era á tUraunastigi.
Landbúnaður; gefur svoleiðis til-
laga eitt stig? Nei. Fiskeldi eöa loð-
dýrarækt? Nei. Skógrækt er enn á
tUraunastigi. Ferðamannaþjónusta
í einhverri mynd gæti verið raun-
hæf og góð tiUaga en vandséð er
hvar vantar ný fyrirtæki á þessu
sviði.
Það eru tU raunhæfir möguleikar
á sviði iðnaðar, en það er ákaflega
hæpið að mæla með flestum grein-
um samkappnisiðnaðar vegna þess
að stjórnvöld þessa lands hafa
ávaUt, þegar góðæri er við sjávar-
síðuna, opnað hér gjaldeyrisútsölu
sem sett hefur stærsta partinn af
samkeppnisðinaðinum á hausinn.
Sú gengisstefna sem rekin hefur
„Reglan er sem sé sú að það sem selja
skal útlendingum ber að forðast en það
sem selja skal íslendingum kann að
vera skynsamlegt að stunda.“
'óXti&Ux
„Er það eitthvert undrunarefni að skuldasöfnun þjóðarbúsins skuii fara
sívaxandi við þessar aðstæður?"
verið á íslandi tryggir þjóðinni það
að stæsti parturinn af samkeppnis-
iðnaðinum fer nokkuð örugglega á
hausinn næst þegar góðæri er við
sjávarsíðuna.
Einkunnir gefnar
Við fáum að öllum líkindum fah-
einkunn á þessu prófi, lesandi góð-
ur. En bíðum nú aöeins við. Hverj-
um erum við eiginlega að gefa fah-
einkunn? Mér og þér? Eða erum
við kannski að gefa atvinnustefnu
stjórnvalda undanfarin ár fallein-
kunn? Svari nú hver fyrir sig.
En þótt útkoman á prófinu okkar
sé léleg er ekki þar með sagt að
engan arðvænlegan atvinnurekst-
ur megi stofna eða stunda í
landinu. Nei, langt frá því. Við
verðum hara að sleppa skhyrðinu
um að sú atvinnustarfsemi sem við
mælum með sé þjóðhagslega hag-
kvæm. Og þá fyrst opnast margvís-
legir freistandi möguleikar sem
hægt er að mæla með. Reglan er
sem sé sú að það sem selja skal
útlendingum ber að forðast en það
sem selja skal íslendingum kann
að vera skynsamlegt að stunda.
Verslun, þjónusta og iðnaður fyr-
ir innanlandsmarkaö eru atvinnu-
greinar sem þessi þjóð þarf á að
halda og getur ekki án verið. En
við komum aldrei til með að geta
lifað í þjóðfélagi sem eingöngu
grundvallast á því að við íslending-
ar seljum hver öðrum sælgæti,
leigjum hver öðrum myndbönd eða
flytjum inn vörur hver fyrir annan.
Lesandi góður. Er það eitthvert
undrunarefni að atvinnumál í hin-
um dreifðu byggðum þessa lands
séu með þeim hætti sem raun ber
vitni við þessar aðstæður? Er það
eitthvert undrunarefni þó ofvöxtur
hlaupi í verslunar- og þjónustu-
greinar við þessar aðstæður? Er
það eitthvert undrunarefni að fólk
skuli flykkjast til höfuöborgar-
svæðisins við þessar aðstæður? Er
það eitthvert undrunarefni aö halli
sé á utanríkisviðskiptum þessa
lands? Er það eitthvert undurnar-
efni að skuldasöfnun þjóðarbúsins
skuldi fara sívaxandi við þessar
aðstæður? Er það eitthvert undr-
unarefni að ráðstöfunartekjur al-
mennings í þessu landi fari minnk-
andi?
Nei, nei. Þetta er allt saman ósköp
eðlileg afleiðing af því hvernig
stjórnvöld hafa búið að atvinnu-
rekstrinum í þessu landi.
Brynjólfur Jónsson
„Nómenklatúra Brussel“
„Virðist helst vera áhugi hjá stórveldinu að komast inn á fiskimið okkar
með allt of stóran fiskveiðiflota ... “
Ef það er eitthvað sem einkennir
líðandi stund í málefnum hinna
ýmsu Evrópuþjóöa þá er það sú
staðreynd að öll stjórnskipan
þeirra er í deiglunni um þessar
mundir. Öll Austur-Evrópa er nú í
örvæntingarfullri leit að kjölfestu
eftir hið hörmulega skipbrot
„Nómenklatúrunnar" austur þar
og enginn veit hvenær eða hvemig
þeirri leit lýkur.
Á meðan á þessu gengur með til-
heyrandi sjálfstjómarkröfum og
vaxandi sjálfsvitund þjóðanna í
austanverðri Evrópu stefna aðrar
þjóðir Evrópu að nokkrus konar
„Bandaríkjum Evrópu“ sem mun
verða lokaþátturinn f hinum svo-
kallaða Rómarsáttmála frá 1957.
Betur að satt væri
Samkvæmt Rómarsáttmálanum
verður efnt til mjög náins efna-
hagssamstarfs milli aðildarríkj-
anna og felst það í frjálsum flutn-
ingum fjármagns og vinnuafls milli
þeirra og sameiginlegum tollum út
á við en algjöru tollfrelsi inn á við.
Ekki fer hjá þvi að GATT-stofn-
unin komi upp í huga manna þegar
hin svokölluðu Evrópumálefni eru
til umfjöllunar. Hlutverk GATT-
stofnunarinnar er að greiða fyrir
frjálsum viðskiptum milli landa
(ekki bara sumra landa) og vinna
gegn tollmúrum og óeðlilegum við-
skiptaháttum.
Ekki er um það að ræða að við
íslendingar göngum algjörlega inn
KjaUariim
Magnús Marísson
verslunarmaður
í hið nýja evrópska stórveldi á
næstunni en verið er að leita aðhd-
ar sem hafa mun í fór með sér að
við verðum að ca 3A hlutum þátt-
takendur í því með öllum þeim
kostum og göllum sem því fylgja.
Röksemdirnar, sem færðar eru
fyrir aðildinni að bandalagi þessu
(því aðild er þetta, hvað svo sem
menn nú annars vilja kalla hana),
eru þær að við munum fá tollfrjáls-
an aðgang að mörg hundruð mhlj-
ón manna markaði fyrir sjávaraf-
urðir okkar og iðnaðarvörur,
ásamt því að frjálsir flutningar
fjármagns mihi landa munu efla
allan okkar hag. Betur að satt væri.
Enginn skyldi láta sér th hugar
koma að við náum eitthvað hag-
kvæmari viðskiptakjörum við hið
nýja evrópska stórveldi nema eitt-
hvað komi í staðinn. Virðist helst
vera áhugi hjá stórveldinu að kom-
ast inn á fiskimið okkar með allt
of stóran fiskveiðiflota sem búinn
er að þurrausa öll helstu fiskimið
þeirra.
Smáþjóð með einhæfa atvinnu-
vegi er ekki lengi að hverfa í mhlj-
ónahafið ef hún tengist stórveldinu
of náið. Litlar þjóðir hafa aldrei
sótt guh í greipar stórþjóða og sú
mun ekki heldur verða raunin að
þessu sinni.
Sjálfsagt er að reyna að hafa sem
best og mest samband við hið evr-
ópska stórveldi (eins og við reynd-
ar höfum nú) en það verður að
vera grundvallað á því að við séum
fijáls þjóð í frjálsu landi en ekki
einhver hjáleiga á útkjálka verald-
ar. Það er út í hött að fara að tengj-
ast hinu evrópska stórveldi, hvort
sem það er með algjöru ríkjasam-
bandi eða með svokölluðu evr-
ópsku efnahagssvæði. Það mun
aöeins leiða th þess að við glötum
sjálfstæði okkar fyrr eða seinna.
íslendingar hafa áður reynt það
að tengjast erlendu valdi í hags-
munaskyni og hollt væri fyrir
menn að rifja það upp nú hvernig
þeirri thraun reiddi af. „Nómen-
klatúran" birtist í ýmsum útgáfum.
Nú hefur ein þeirra tekið sér ból-
festu í Brussel og er tekin th við
að unga út reglugerðum um aht og
ekkert milh himins og jarðar.
Magnús Marísson
„Það er út 1 hött að fara að tengjast
hinu evrópska stórveldi, hvort sem það
er með algjöru ríkjasambandi eða með
svokölluðu evrópsku efnahagssvæði.“