Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.1991, Qupperneq 4

'4 -^ÁlteÓAGÍÚR^/ívíÁÍ 1991.
Fréttir x>v
Þjóðarsáttarsamningarnir renna út 1. september:
Vandasömustu samningar
allra tíma framundan
„Eg þori að fullyrða að kjarasamn-
ingamir í haust, þegar þjóöarsáttar-
samningamir renna út, eru vanda-
sömustu kjarasamningar sem ís-
lensk verkalýðshreyfmg hefur staðið
frammi fyrir í áratugi ef ekki frá
upphafi. Vandinn er sá að eftir að
tókst að ná verðbólgunni niöur með
þjóðarsáttinni skilja alhr hvaða gildi
það hefur að verðbólgan sé eins stafs
tala. Og alhr vilja að svo verði áfram.
Lág verðbólga er hka einhver besta
kjarabót sem fólk getur fengið. Á
sama tíma blasir sú staðreynd við
að hinir lægst launuðu færðu
ákveöna fórn til þess að markmiö
þjóðarsáttarinnar mætti takast. Og
þess vegna tókst það sem stefnt var
að. Viðskiptakjörin hafa batnað og
verðbólgan er minni en dæmi eru
um í áratugi. Þess vegna hljóta þeir
sem fórnuðu að krefjast þess að upp-
skera nú eins og þeir sáðu. Vandinn
er hins vegar sá að enda þótt menn
vilji bæta kjör hinna lægst launuðu
og það verður að gerast, er hætt við
að það verði erfitt vegna þess að allir
aðrir og betur settir heimti þaö sama.
Þá er allt komið til andskotans og
verðbólguhjólið er farið af stað og
verður varla stöðvaö aftur,“ sagði
Guðmundur J. Guðmundsson, form-
aður Verkamannasambandsins og
guðfaðir þjóðarsáttarinnar ásamt
Einari Oddi Kristjánssyni, formanni
Vinnuveitrendasambandsins, þegar
DV ræddi við hann um það sem
framundan er í kjarasamningum.
Að varðveita stöðugleikann
Þama hittir Guðmundur J. nagl-
ann á höfuðið. Það vilja ahir varð-
veita þann stöðugleika og þá lágu
verðbólgu sem náðist með þjóðar-
sáttarsamningum þeirra Guðmund-
ar J. og Einars Odds. Þeir sem lægst
hafa launin tala líka allir um að þeir
verði að fá bætur og allir virðast
sammála um að svo verði að vera.
En hvemig á að framkvæma það án
þess aö allir aðrir heimti það sama?
- seglr Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Verkamannasambandsins
Eins og Einar Oddur sagði í ræðu
sinni á aðalfundi Vinnuveitenda-
sambandsins á dögunum heimta hin-
ir betur settu sömu hækkun og þeir
Fréttaljós:
Sigurdór Sigurdórsson
lægst launuöu fá. Shkt hefur ahtaf
gerst. Ekkert einasta dæmi er til um
annað.
Karl Steinar Guðnason, varafor-
maður yerkamannasambandsins og
aiþingismaður, sagði á fundi um
þjóðarsáttina í vikunni, að ahir, ekki
bara atvinnurekendur og launafólk,
heldur allir landsmenn, yrðu að
leggjast á eitt um að varðveita þann
stöðugleika sem áunnist hefur með
þjóðarsáttarsamningunum. Hann
minnti jafnframt á að óróleiki væri
á vinnumarkaði um þessar mundir.
Finna yrði leiðir til að setja hann
niður með því að bæta kjör þeirra
lægst launuöu.
Fimm milljarða úr kerfinu
Bjöm Grétar Sveinsson, formaður
Verkalýðsfélagsins Jökuls á Höfn,
segir að hjá launajöfnun verði ekki
komist. Bjöm Grétar segir þetta
hægt í gegnum skatta- og trygginga-
kerfið. Hann segir að í gegnum þessi
kerfi þurfi að ná í 5 mihjarða til að
bæta kjör hinna lægst launuðu.
Einar Oddur Kristjánsson, formað-
ur Vinnuveitendasambandsins við-
urkenndi í ræðu, sem hann hélt á
Hótel Borg í vikunni, að bæta þyrfti
kjör hinna lægst launuðu, en hvem-
ig? spurði hann.
Einar benti á að kaupmáttur væri
að aukast um 2 til 2,5 prósent. Það
þyrfti að sjá til þess í næstu kjara-
samningum að svo yrði áfram. Það
yrði hins vegar ekki gert með því að
hækka laun um 10 til 20 prósent. Þá
Hér er rætt við Hauk Halldórsson formann Stéttarsambands bænda að lo.'t-
inni undirskrift þjóðarsáttarsamninga og þeir Ásmundur Stefánsson og Ein-
ar Oddur fylgjast með. Eftir er að sjá hvort aðilum vinnumarkaðarins tekst
að endurtaka þjóðarsáttarsamninga við kjarasamningagerð i haust.
færi verðbólgan á flug og árangur
síðustu tveggja ára væri fyrir bí og
við komin í sama gamla verðbólgu-
hjólfarið og fyrr. Semja yrði th
þriggja ára, með þaö að leiðarljósi
að verðbólga hér á landi yrði ekki
meiri en 3 til 4 prósent eins og í
OECD löndunum.
Pólitísk átök
Á ummælum þessara manna sést
að mikih vhji er fyrir því aö varð-
veita þann stöðugleika sem áunnist
hefur með þjóðarsáttarsamningun-
um. Þaö er einnig ljóst að allra leiða
verður leitað til þess að svo megi
verða áfram. Menn mega hins vegar
ekki gleyma því að framundan eru
meiri póhtísk átök á vinnumarkaði
en voru á síðasta kjörtímabili. Ólafur
Ragnar hefur skorað á aha andstæð-
inga ríkisstjómarinnar th baráttu
gegn henni. Hve langt vhja menn
ganga í baráttunni við ríkisstjóm-
ina? Menn mega ekki gleyma því að
Alþýðubandalagið á sterk ítök í
verkalýðshreyfingunni. Það skyldi
enginn vanmeta þau, jafnvel þótt þau
hafi einhvern tímann verið sterkari.
Alþýðuflokkurinn á einnig sterk
ítök í verkalýðshreyfingunni. Og það
er einmitt það fólk sem snúið hefur
baki við flokknum vegna ríkisstjóm-
armyndunarinnar, eins og komið
hefur fram í viðtölum við þetta fólk
og í skoðanakönnun DV sem birt var
síðastliðinn fóstudag. Þetta fólk
myndi ekki gráta aukna erfiðleika
ríkisstjómarinnar.
Vegna þessa er full ástæða til aö
bera kvíðboga fyrir kjarasamnings-
gerðinni í haust. Vissulega er von th
þess að hinir sterku menn aðila
vinnumarkaöarins eins og Einar
Oddur, Guðmundur J., Þórarinn V.
Þórarinsson, Karl Steinar, Björn
Grétar og Öm Friðriksson nái að
semja nýjan þjóðarsáttarsamning.
Ovinsæl vaxtahækkun
Hvort sem menn telja vaxtahækk-
vrn rikisstjómarinnar nauðsynlega
eöa ekki er það enginn spuming að
hún hefur hleypt hlu blóði í marga
verkalýðsleiðtoga. Það var ekkert
gamanmál á ferðinni hjá Guðmundi
J. þegar hann tók sjóði Dagsbrúnar
út úr íslandsbanka á síðasta hausti
til að mótmæla forystu bankans í
vaxtahækkunum. Þótt ákvörðun
Guðmundar J. væri fyrst og fremst
táknræn er hann mikih andstæðing-
ur vaxtahækkana. Björn Grétar kah-
ar vaxtahækkun ríkisstjórnarinnar
ohu á eld verðbólgunnar og mótmæl-
ir henni. Alþýðusambandið á erfið-
ara um vik að mótmæla af alvöru
vaxtahækkunum. Það er undir
stjórn Ásmundar Stefánssonar,
bankaráðsmanns og fyrrum for-
manns bankaráðs íslandsbanka,
bankans sem Guðmundur J. sagði
að hefði forystu um vaxtahækkun.
Það er á verkalýðsleiðtogum að
heyra aö sú vaxtahækkun sem ríkis-
stjórnin hefur haft forgöngu um, geti
torveldað gerð nýs þjóðarsáttar-
samnings í haust. Guðmundur J.
sagði í samtali við DV að hann væri
undrandi á Einari Oddi að leggja
blessun sína yfir vaxtahækkunina.
Hann sagðist ekki trúa því að Einar
talaði þar af sannfæringu.
Óvissa
Að öhu þessu samanlögðu er alveg
ljóst að samningagerðin í haust verð-
ur erfið og flókin. Það segjast alhr
vhja varðveita stöðugleikann. Það
segja alhr að bæta þurfi kjör hinna
lægst launuðu. Það segja hka alhr
að þaö sé ekki hægt, hinir sem betri
kjör hafa muni heimta það sama.
Ofan á aht saman bætist svo póhtisk
óvissa. Það er þvi ekki nema von að
Guðmundur J. segi að aðila vinnu-
markaðarins bíði flóknari, erfiðari
og vandasamari kjarasamningagerð
en nokkru sinni fyrr. -S .dór
í dag mælir Dagfari_______________________
Að reka eða ekki reka
Það ætlar seint að takast að
koma lagi á brottreksturinn úr
Þjóðleikhúsinu. Eins og menn
muna ákvað Stefán Baldursson að
hreinsa út eitthvað af eldra leikara-
og leikstjóraliði hússins þegar
hann kom sem þjóðleikhússtjóri
við hhð Gísla Alfreðssonar. Stefán
sendi nokkrum hópi uppsagnar-
bréf og segja má að síðan hafi íjand-
inn verið laus í leikhúsinu. Brott-
reknir leikarar og leikstjórar
reiddust heiftarlega sem og makar
þeirra og nánustu ættingjar. Þeir
töldu í fyrsta lagi að þeir sem eitt
sinn hefðu verið ráðnir að Þjóðleik-
húsinu ættu rétt á að starfa þar til
ævhoka og ef við einhveijum ætti
að hrófla þá væri svo mikið víst að
ekki hefði Stefán Baldursson neina
heimhd th þess. Stefán taldi sig
hins vegar mega reka þá sem hon-
um sýndist og það væri fyrir löngu
kominn tími á marga sem hefðu
verið við leik og leikstjórn í Þjóð-
leikhúsinu áratugum saman.
Eflaust er Stefán þeirrar skoðunar
að það sé ekki nóg að endumýja
sah og svið leikhússins ef ahtaf er
svo boðið upp á sömu gömlu leikar-
ana. Þó hafa ýmsir af gömlu leikur-
unum lengi getað sinnt sínum bú-
skap eða öðru tómstundagamni á
fullum launum frá leikhúsinu án
þess að hvekkja leikhúsgesti með
þvi að sýna sig á sviðinu. Hefur
shk thhtssemi verið vel þegin og
orðið th þess að nokkur hópur fólks
sækir ehn sýningar hússins.
En nú rann upp gósentími lög-
fræðinga því fariö var að spyija Þá
áhts. Lögfræðingar hafa fyrir löngu
komist upp á lag með að guh-
tryggja atvinnu sína með því aö
vera ósammála í hveiju máh. Burt-
reknir leikarar leituðu th lögfræð-
inga sem sögðu uppsagnimar vera
kolólöglegar. Einn lögfræðinganna
gekk svo langt að hann vhdi láta
stinga Stefáni í svartholið í tvö ár.
En Stefán fékk líka lögfræðilegt
áht sem sagði að hann mætti reka
fólk eins og hann lysti og lagapró-
fessor gaf vottorð um vald Stefáns
th að ráða og reka. Þá skhuðu lög-
fræöingar leikstjóranna brott-
reknu áhti þess efnis að Stefán
hefði ekki neitt vaid th að segja
fólki upp. Fréttir birtust þess efnis
að leikstjórafélagið væri hlynnt
þessum brottvikningum en daginn
eftir hermdu fréttir að leikstjórafé-
lagið hefði ekki ályktað um þetta
efni. Einhver fjórða eða fimmta
dehd leikara samþykkti að mæla
með brottrekstrinum enda em
atvinnulausir leikarar í þessari
dehd.
Aðstandendur hinna burtreknu
skrifa í blöðin. Nú síðast um helg-
ina skrifaði Ömólfur Ámason
napra grein í Moggann, en kona
hans er eimmitt í hópi þeirra leik-
ara sem var gert að taka pokann
sinn. Ömólfur lætur sér ekki nægja
að atyrða Stefán fyrir uppsagnirn-
ar heldur einnig fyrir að vera
kvæntur Þómnni Sigurðardóttur,
leikstjóra og leikskáldi. Ömólfur
upplýsir að Þómnn sé þekkt fyrir
að tala mikið og hún sé ráðrík.
Enda hafi hún nú þegar selt Þjóð-
leikhúsinu leikrit eftir sig fyrir
eina mihjón króna. Leikritið hafi
hún skrifað fyrir Borgarleikhúsið
og verið á launum þar á meðan.
Þá æth hún sér að stjórna þessu
leikriti sjálf og líka leikstýra öðru
verki og því sé bersýnhegt að leik-
hússtjórafrúin æth að hafa á þriðju
mhljón út úr Þjóðleikhúsinu svona
th að byija með.
Ekki höfðu þessar upplýsingar
fyrr birst en Ólafur mennntamála-
ráðherra segir ríkislögmann þeirr-
ar skoöunar að Stefán hafi ekki
vald th að reka fólk fyrr en í haust
er hann hafi alfarið tekið við af
Gísla. Hinn nýi leikhússtjóri er því
í miklum vanda staddur. Nú er
spumingin sú hvort þeir sem voru
reknir en hafa fengið thkynningu
um að þeir hafi ekki verið reknir
verði reknir enn og aftur eða hvort
þeir sem vom reknir og ekki rekn-
ir reyni að láta reka leikhússtjór-
ann.
Dagfari