Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.1991, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 4. NÓVEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Aftan úr fornöld
íslenskir stórkaupmenn hljóta að hafa fengið högg á
höfuðið. Það er engin önnur skýring á þeirri fáránlegu
hugmynd þeirra að leggja virðisaukaskatt á farseðla í
millilandaflugi til að draga úr innkaupaferðum til út-
landa. Hvað gengur þessari annars ágætu stétt til? Hafa
íslenskir stórkaupmenn ekki verið í fararbroddi fyrir
verslunarfrelsi? Hafa þeir ekki hvatt til samkeppni?
Vita mennirnir ekki að íslendingar eru að semja sig inn
í evrópskt efnahagssvæði þar sem frjálsræðið er í önd-
vegi og múrar og girðingar einangrunarstefnunnar eru
brotin niður?
Félag íslenskra stórkaupmanna segist hafa áhyggjur
af innkaupaferðum íslendinga til annarra landa. Þær
áhyggjur eru eðlilegar, enda þótt innkaupaferðir séu
ekki nýjar af nálinni. íslendingar hafa um árabil lagt
leið sína til Glasgow, Amsterdam, London og annarra
borga til að gera ódýr innkaup. Og dýr innkaup. Allt
eftir smekk, þörfum og efnahag hvers og eins. Það er
eðli viðskipta að kaupandinn leiti á þann markað sem
honum er hagkvæmastur. Til skamms tíma hefur verð-
lag og vöruúrval á íslandi verið með þeim hætti að ís-
lenskir neytendur hafa þurft að gera dýrari innkaup
hér heima á ýmsum almennum nauðsynjavörum en í
nágrannalöndunum þekkist. Þetta er öllum ljóst og kem-
ur margt til. Lítill markaður, háir tollar og bönn við
innflutningi, til að mynda á landbúnaðarvörum.
Hér hefur ekki verið við innflytjendur að sakast eða
smákaupmenn. íslensk verslunarstétt hefur staðið sig
vel í aðlögun að markaði en átt við ramman reip að
draga, þar sem innflutningsgjöld og hvers konar boð
og bönn hafa gert versluninni lífið leitt. íslensk verslun-
arstétt hefur verið óþreytandi í baráttu sinni fyrir frelsi
í viðskiptum undir kjörorðinu „frjáls verslun“. Og mál
hafa þokast. Viðskiptahöft hafa verið á undanhaldi og
nú mun evrópskt efnahagssvæði koma í veg fyrir óeðli-
leg afskipti stjórnvalda.
Það skýtur því heldur betur skökku við þegar Félag
íslenskra stórkaupmanna gengur fram fyrir skjöldu og
heimtar hækkun á fargjöldum til útlanda til þess að
vernda sjálfa sig fyrir samkeppni frá útlöndum. Stór-
kaupmenn vilja skattleggja íslendinga þegar þeir ferð-
ast. Þeir vilja taka upp eftirlit með því hvaða erindi
landsmenn eigi til annarra landa og láta innheimta virð-
isaukaskatt af vörum sem hafa fengið niðurfelldan skatt
við innkaup annars staðar. Þeir vilja leggja skatt á aðr-
ar atvinnugreinar til að vernda sjálfan sig!
Slíkar hugmyndir eru afturhaldið uppmálað. Átt-
hagaíjötrar af verstu gerð. Verslunarhöft sem jafnast á
við hörmangaratímabihð. Afturhvarf um marga áratugi.
Félag íslenskra stórkaupmanna vill sjálfsagt láta taka
mark á sér. Stórkaupmenn hafa hingað til haft ýmislegt
til málanna að leggja í anda verslunarfrelsisins. Þeir
dæma sig hins vegar úr leik ef þeir senda frá sér tillög-
ur og ályktanir sem eru úr öhum tengslum við sögulegt
hlutverk sitt.
Ef íslenskir stórkaupmenn hafa áhyggjur af verslun-
arferðum íslendinga th annarra borga er ekki til nema
eitt ráð. Það er að auka fíölbreytni í vöruúrvah, standa
sig í samkeppninni, lækka verðlag og sannfæra íslend-
inga um að verslun hér á landi sé ekki óhagstæðari en
verslun í öðrum löndum. Boð og bönn tilheyra fortíð-
inni. Ferðaskattar eru rugl sem engum nema afturhalds-
mönnum dettur í hug.
Ellert B. Schram
ísraelskur hermaður meinar palestínskri konu að fara inn i Jerúsalem. Israelsmenn leyfðu aröbum (rá her-
teknu svæðunum ekki að koma til borgarinnar á meðan friðarráðstefnan í Madríd stóð yfir. Símamynd Reuter
Stálin stinn
Allt frá stofnun Ísraelsríkis árið
1948 hefur það verið undirrót
átaka, styrjalda og kúgunar. Það
hefur tekið hvorki meira né minna
en 43 ár að fá araba og ísraelsmenn
til að setjast niður og ræða frið. Á
þessum tíma hafa ísraelsmenn átt
þátt eða aðild að stríðsátökum
fimm sinnum. í sjötta stríðinu í
Austurlöndum nær, striði Banda-
ríkjamanna og bandamanna þeirra
gegn írak, sátu ísraelsmenn á sér.
Átökin við Persaflóa hafa haft sitt
að segja í tilraunum Bandaríkja-
manna til að koma aðiljum að
samningaborði vegna sameigin-
legra hagsmuna sem eru augljósari
nú en fyrr. Raunar hafa Banda-
ríkjamenn reynt eftir diplómatísk-
um leiðum í 25 ár að koma fulltrú-
um frá ríkjum þessa eldfima
heimshluta til að tala saman. Frá
því árið 1956, þegar Dwight Eisen-
hower, þáverandi forseti Banda-
ríkjanna, fór að skipta sér af til-
raunum Breta, Frakka og ísraels-
manna til að ná yfiráðum yfir Súez-
skuröi, má segja að Bandaríkja-
menn hafi sogast inn í málefni
heimshlutans (viðskiptahagsmun-
ir skiptu líka miklu!); og um leiö
og Sovétmenn hættu að mestu
svæðisbundinni útbreiðslustefnu
sinni stóðu Bandaríkjamenn eftir
sem eina ríkið sem hélt afskiptum
sínum áfram.
Átta ferða diplómatía
á átta mánuðum tókst
Eftir átta stífa mánuði og ekki
færri en átta ferðir tii landanna
fyrir botni Miðjarðarhafs hefur
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, tekist að fá við-
komandi arabaríki og ísraelsmenn
til þess að setjast að samningaborði
í Madríd. Það í sjálfu sér er afrek
og á Baker hrós skilið fyrir að gef-
ast ekki upp heldur þrjóskast og
halda áfram. Því má ekki gleyma
að Henry Kissinger, merkur fyrr-
verandi utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna í tið Nixons forseta, er sá
eini sem náði árangri sem svipar
til Madrídarfundarins. Árið 1973
kom Kissinger saman ráðstefnu í
Genf. En í þaö skiptið fór ráðstefn-
an út um þúfur eftir aðeins einn
dag. Sennilega er þessi fortíðarsýn
martröð Bakers.
Ekki má heldur gleyma þætti
Sovétmanna og Borísar Pankíns,
utanríkisráðherra Sovétríkjanna,
eftir valdaránstilraunina. Án Sov-
étríkjanna sem aðstandanda ráð-
stefnunnar ásamt Bandaríkja-
mönnum og Evrópubandalaginu
hefði sennilega ekkert orðiö af
henni.
Ný kynslóð Palestinu-
manna í Madríd
En Baker hefur gnótt af ástæðum
til að vera svartsýnn. Það eina sem
hægt er að segja að veki með mönn-
um einhveijar vonir er að fulltrúar
fjögurra arabaríkja, Sýrlands,
Jórdaníu, Libanons og Egypta-
Iands, auk sendinefndar Palestínu-
Kjállariim
Halldór Halldórsson
fréttamaður
manna, annars vegar, og ísraels-
menn hins vegar, skuli hafa fengist
til að hittast undir sama þaki. Eng-
inn gerir ráð fyrir árangri á form-
legum fundum deiluaðilja. Helsta
von manna er sú að fulltrúar sendi-
nefndanna taki hver annan tali á
göngum og bakherbergjum. Þannig
komist menn að kjarna málsins og
tali af hreinskilni um erfitt úr-
lausnarefni.
í þessu sambandi getur það
hreinlega skipt sköpum aö í sendi-
nefnd Palestínumanna og ráðgef-
andi nefnd hennar eru einkum
menntamenn sem kunnir eru aö
hófsemi en málafylgju. Þetta er ný
kynslóð Palestínumanna sem
kunna ensku vel og treysta sér í
sjónvarpskappræður við upppúss-
aða og þrautþjálfaða ísraelsmenn
og talsmenn gyðinga i Bandaríkj-
unum. Fremst í þessum hópi eru
Faisal Husseini og Hanan Ashrawi,
doktor í samanburðarbókmennt-
um frá Bandaríkjunum.
Verður ráðstefnan I Madríd
síðasta tækifærið?
Yfirlýsingar ísraelsmanna, eink-
um Itsjaks Sjamírs, forsætisráð-
herra ísraels, fyrir ráðstefnuna,
gera honum nánast ókleift aö
ganga af ráðstefnunni með samn-
ing upp á vasann. Sama er að segja
um sameiginlega yfirlýsingu
arabaríkjanna fjögurra á dögun-
um. Sú yfirlýsing er raunar sam-
stöðuyfirlýsing með Palestínu-
mönnum, þótt hagsmunir araba
séu ekki nákvæmlega þeir sömu í
öllum atriðum. Þóttþessi ráðstefna
skili engu er hún þó a.m.k. byrjun.
Án framhalds núháer'háétt við áð
síðasta tækifærið hafi runnið
mönnum úr greipum.
Kjarni málsins endurspeglast í
þeim yfirlýsingum sem ég nefndi.
Líbanir, Jórdanir, Egyptar og Sýr-
lendingar samþykktu nýlega að
kröfur þeirra yrðu þessar í Madrid:
Þeir krefjast lands fyrir frið, þar
með talin Austur-Jerúsalem, auk
þess sem ísraelsmenn hætti að
flytja gyðinga inn á hernumdu
svæðin og byggja yfir þá þar. Þá
krefjast þeir þess að gengið verði
að lögmætum kröfum Palestínu-
manna um land, ríki. Palestínu-
menn eru orðnir landlaus þjóð eða
fangar í eigin landi. Kröfur Palest-
ínumanna skipta mestu máli og
lausn á málefnum þeirra verður
óhjákvæmilega aðalatriðið ef hugs-
anlegur samningur á að gilda til
frambúðar. En Sjamír forsætisráð-
herra, formaöur ísraelsku sendi-
nefndarinnar, segir að ísraelsmenn
muni aldrei fallast á kröfuna um
land fyrir frið.
SÞ-ályktanir 242 og 338
í nóvember 1967 samþykkti Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna
ályktun nr. 242. Þar segir að ísra-
elski herinn eigi að hverfa frá her-
teknu landsvæði sem hafi verið
tekið í nýliðnum átökum („Sex
daga stríöið"). Ályktun 338 frá 1973
er svipuð. Þar er þó skýrt tekið
fram að ísraelsmenn eigi að hverfa
frá öllu herteknu svæði.
Allir aðstandendur friðarráð-
stefnunnar eru á þeirri skoðun, að
þessar ályktanir leggi ísraels-
mönnum þá skyldu á herðar að
láta land af hendi fyrir frið. Sama
gildir um megnið af aöfidarríkjum
Sameinuðu þjóðanna. Ósvífið svar
ísraelsmanna er að reisa byggöir á
herteknu svæðunum fyrir innflytj-
endur, einkum sovéska gyðinga
síðasta kastið. Efnahagslega stend-
ur ísrael verulega höllum fæti, en
gyðingabyggðirnar spretta engu að
síður upp fyrir tugmilljarða efna-
hagsaðstoð frá Bandaríkjamönn-
um. Nú búa um 250 þúsund gyðing-
ar á vesturbakka Jórdanar og er
þá Gazasvæðið ónefnt og Austur-
Jerúsalem. Á vesturbakkanum
fara ísraelsmenn með yfirgangi og
gera Palestínumönnum lífið erfitt,
stundum óbærilegt og stundum
stytta þeir það.
Því má svo heldur ekki gleyma
að ísrael er kjamorkuveldi.
Halldór Halldórsson
„I sendinefnd Palestínumanna og ráö-
gefandi nefnd hennar eru einkum
menntamenn sem kunnir eru að hóf-
semi en málafylgju. Þetta er ný kynslóð
Palestínumanna sem stendur tals-
mönnum ísraelsmanna fyllilega á
sporði.“