Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1992, Blaðsíða 2

2
FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1992.
Fréttir
Mikson ætti að fara til
Tallin og hreinsa naf n sitt
- segir Einar Sanden sagnfræðingur sem ritaði ævisögu Eðvalds Hinrikssonar
„Ég myndi ráöleggja Mikson aö
fara til Tallin og hreinsa nafn sitt.
Þaö væri hægt að láta fara fram nýj-
ar yfirheyrslur í máli hans þar. Mér
finnast þessar ásakanir á hendur
honum nú fáránlegar," segir Einar
Sanden sagnfræöingur en hann rit-
aöi ævisögu Eövalds Hinrikssonar
sem kom út á íslandi fyrir tveimur
árum.
Nú vinnur Sanden að enskri útgáfu
ævisögunnar og er þess vænst að hún
komi út innan skamms.
Hann segist hafa verið í sambandi
við utanríkisráðuneytiö í Eistlandi
svo og dómsmálaráöuneytið þar í
landi. Þar hafi verið farið í gegnum
öll þau gögn sem hafi fundist um
mál Miksons og í þeim finnist ekki
nokkrar sannanir um að hann hafi
nokkum tímann drepið fólk.
„Eftir að Eistland fékk sjálfstæði
voru öll skjalasöfn KGB þar í landi
opnuð og nú er hægt að rannsaka
öll þau gögn sem finnast um Mikson
þar,“ segir Sanden.
Hann segist hafa vitað af tilvist
Miskons nær allt sitt líf en persónu-
leg kynni þeirra hafi hafist fyrir um
20 árum. Eg hef enga vitneskju um
þær ásakanir sem honum eru nú
bomar á brýn. Til að mynda þær að
hann hafi myrt Alexander Rubin.
„Þetta eru alveg ný sannindi fyrir
mig að Mikson skuli vera bendlaður
við að beija Alexander Rubin til
dauða í Talhn. Ég vissi af tilvist Rub-
ins að hann væri gyðingur sem bjó
í Tallin en ég hafði engar aðrar upp-
lýsingar um hann. KGB hafði kært
Mikson fyrir margs konar glæpi,
meðal annars fyrir aö vinna með
Þjóðverjum í seinni heimsstyrjöld-
inni en Rússar hafa aldrei sakaö
hann um að hafa drepiö þennan
mann. Því er þessi angi af málinu
fufikomlega nýr mér.
Ég hef enga hugmynd um hvaðan
Wiesentahl-stofnunin hefur þær
upplýsingar sem hún leggur fram um
afbrot Miksons eða hvaða heimildir
liggja þar að baki. Það verður að
draga fram í dagsljósið. En til þess
að geta lagt fram sannanir gegn hon-
um hljóta þeir að hafa einhver vitni,
annars er ekki hægt að sanna þessa
glæpi á hann,“ segir Sanden.
Hann segir að þessir atburðir hafi
átt að eiga sér stað á meðan á her-
námi Þjóðveija í Eistlandi stóð. Á
þeim tíma hafi Eistlendingar ekkert
haft um sín málefni að segja því land-
inu hafi verið stjómað af Þjóðveij-
um, þeir hafi því gefið allar tilskipan-
ir og borið ábyrgð á þeim; án skipana
þeirra hafi ekkert verið gert.
„Þetta mál kemur mér undarlega
fyrir sjónir. Ég skil ekki hvers vegna
það kemur upp á þessari stundu. Það
hljóta að liggja einhveijar pólitískar
ástæður þama að baki,“ segir Sand-
en.
Hann segir að Mikson sé virtur af
mörgu fólki í Eistlandi
„Hann er hjartahlýr maður og ég
þekki margt fólk sem ber honum vel
söguna. Hann á ekkert slæmt til.
Enda ætti íslendingum að vera
kunnugt um það hvem mann Mik-
son hefur að geyma því hann hefur
búið á íslandi síðan 1946.
Ég er að vinna aö enskri útgáfu að
ævisögu-hans sem á bráðlega að
koma út. Það sem hefur nú gerst
verður hins vegar til aö tefja það
verk eitthvað. Eg mun bíða og sjá
hvað rannsóknir á skjalasöfnun KGB
leiða í ljós en þar er að finna mikið
af staðreyndum sem hafa verið duld-
ar bæði sagnfræðingum og öörum,“
segir Sanden.
-J.Mar
Taka í varðhald
- ásakamráhendurMikson
„Ég var handtekinn út á vegi og
fluttur ásamt 10 öðmm til Vinnu. Þar
vorum við settir í tóman skúr, sem
stóð viö veginn til Tartu. Alls var þar
safnaö saman um 50 manns. Á
sunnudagsmorgni komu nokkrir
menn „omakaitse," flestir dmkknir.
Tveir þeirra, Mikson og Otsa, fóm
að spyija fyrir hvað við hefðum ver-
ið handteknir. Mikson benti á strák
nokkum: Hvers vegna var komið
með þig hingað, sonur sæll?
Ég var grunaður um að vera ung-
kommúnisti, svaraði pilturinn.
Mikson gekk tvö skref aftur á bak,
dró upp skammbyssu og skaut
drenginn," þessi tilvitnun er úr laus-
legri þýðingu er Ámi Bergmann
vann á einum kafla úr bók Ants Sa-
ar, Grímunum svift af og birtist í
Þjóðviljanum þann 14. mars 1961.
Blaðið greinir frá þvi að sakargift-
imar á hendur Mikson og skýrt er
frá í bókinni, hafi komið fram við
undirbúning stríðglæparéttarhalda
sem fóru fram í Tallin í Eistlandi á
svipuðum tíma.
Greint er frá nöfnum nokkurra
meintra fómarlamba Miksons og því
að hann hafi verið sæmdur Amar-
krossinum fyrir unnin störf.
„í september 1941 var Mikson skip-
aður aðstoðarlögreglumaður yfir-
manns upplýsingadeildar póhtísku
lögreglunnar í Tallin-Harju prefekt-
úmnni. Mikson gerðist nú mjög at-
hafnasamur og málum sem lauk með
orðunum „dauðadómi hefur verið
fullnægt“ fjölgaði að mun. Gott dæmi
um athafnasemi hans er mál N. 831.
Þar má finna skýrslu lögregluþjóns-
ins Herberts Kivila: Ég fór að hand-
taka gyðinginn Simon Rubinstein,
sem býr á Kaupmeghe 11 a. Það kom
í ljós að Rubinstein er 85 ára gamall,
lamaður og getur ekki gengið." Og
strax á eftir kemur gagnorð tilskipun
Miksons: „Taka í varðhald. Sama dag
var Simon Rubinstein skotinn.
Þannig dóu hundruð manna án
dóms og laga - og Mikson ber ábyrgð
á dauöa þeirra. Fljótlega kom fram
annar eðlisþáttur Miksons: hann
vildi auðga sjálfan sig hvað sem það
kostaði. Þegar hann og hans menn
komu til að handtaka einhvem,
spurðu þeir fyrst af öllu um peninga
og önnur verðmæti.“
Þessar tvær tilvitnanir em úr grein
Þjóðviljans og gefa hugmynd hvaða
voðaverk Eðvald Hinriksson var
sakaður um að hafa framið á stríðs-
áranum. Wiesenthal-stofnunin mun
maðal annars byggja ásakanir sínar
á hendur Eðvald á bókinni sem Árni
þýddi kafla sinn úr.
-J.Mar
Ríkissaksóknara að ákveða hvort
mál Eðvalds verði tekið upp
- segir Davíö Þór Björgvinsson, dósent í lögfræöi
„Wiesenthal-stofnunin getur ekki
krafist þess að Eðvald Hinriksson
verði dreginn fyrir rétt hér á landi.
Þaö er ríkissaksóknara að ákveða
slíkt. Hún getur heldur ekki krafist
þess aö maöurinn veröi dreginn fyrir
rétt í ísrael,“ segir Davíð Þór Björg-
vinsson, dósent í lögfræði.
Wiesenthal-stofnunin vill að Eð-
vald Hinriksson veröi dreginn fyrir
dóm hér á landi eða í ísrael. Segist
stofnunin hafa sannanir gegn Mik-
son, meðal þeirra sé bókin Grímu-
lausir morðingjar eftir Saar og auk
þess sé gyðingur, sem býr í Israel,
tilbúinn að bera vitni í máli hans en
hann kveðst hafa verið vitni að
meintum voðaverkum Eðvalds.
Stjórnvöld þar í landi hafa hins
vegar ekki sett fram neinar kröfur
um að hann verði dreginn fyrir dóm-
stóla vegna meintra stríðsglæpa á
tímum síðari heimsstyijaldarinnar.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
hefur látið hafa eftir sér að þetta séu
mjög alvarlegar ásakanir og hann
muni láta taka málið upp á ríkis-
stjómarfundi þegar hann kemur til
landsins.
„Þótt embætti ríkissaksóknara
heyri undir dómsmálaráðuneytið er
ekki þar með sagt að það hafi neitt
skipunarvald í þessum málum.
Dómsmálaráðherra getur ekki gefið
ríkissaksóknara fyrirmæli um af-
greiðslu einstakra mála.
Það er ríkissaksóknara aö taka
ákvörðun um hvort Eövald verði
ákæröur. En á hitt ber að líta að
málið er mjög sérstakt og það er langt
síðan þessi meintu brot vora framin
auk þess sem þau vora framin í öðra
landi. Það þýðir það að manni finnst
mjög ótrúlegt að ríkissaksóknari taki
það upp hjá sjálfum sér aö fara að
rannsaka málið. Þaö er eölilegt að
gera ráð fyrir því að ef það er álit
ríkisstjómarinnar að málið beri aö
rannsaka nánar að þá eigi hún fram-
kvæðið að því og beini ósk þar að
lútandi til ríkissaksóknara. Hins
vegar þarf að undirstrika þaö að hon-
um er ekki skylt að fara eftir slíkum
óskum,“segirDaviö. -J.Mar
Einar Sanden sagnfræðingur segist hafa verið i sambandi við utanríkisráðu-
neytið í Eistlandi svo og dómsmálaráðuneytið þar i landi. Þar hafi verið
farið í gegnum öll þau gögn sem hafi fundist um mál Miksons og í þeim
finnist ekki nokkrar sannanir um að hann hafi nokkurn tímann drepið fólk.
DV-mynd GVA
Það má kalla þetta klúður
- segir Höröur H. Bjamason prótókollstjóri
„Það er ekki hægt að segja aö þetta
sé eðlilegt, það má kalla þetta klúð-
ur. Reglan er sú í opinberum heim-
sóknum að gestinum sé ekki komið
í óþægilega aðstöðu. Þaö er óalgengt
að það komi upp slík óþægindi í opin-
berum heimsóknum," segir Hörður
H. Bjamason, prótókollstjóri í for-
sætisráðuneytinu. Það hefur vakið
mikla athygÚ að Davíð Oddssyni var
afhent bréf frá Wiesenthalstqfnun-
inni í upphafi ferðar hans til ísraels
og án þess að hann hafi verið búinn
undir það.
„Opinberar heimsóknir á milli
ríkja era að vissu marki vináttu-
heimsóknir. Undirbúningi þeirra á
að vera háttað á þann hátt að það
gerist ekki neitt sem getur komið á
óvart. Dagskráin á að vera vandlega
undirbúin og allt tímasett frá
klukkustund til klukkustundar.
Það sem við getum einna helst mið-
að við er að þegar við fáum til lands-
ins opinbera gesti reynum við eftir
mætti að gera heimsókn þeirra hing-
að til lands sem ánægjulegasta og við
reynum að gæta þess að þaö komi
ekkert upp á sem getur orðið við-
komandi gesti til óþæginda.
Það má segja að þetta sé óvenjulegt
og sérstaklega þegar nær öll fiölmiðl-
un í ísrael beinist að þessu einstaka
máli. Þaö hlýtur að sjálfsögðu að
vera óþægilegt fyrir forsætisráð-
herra."
-J.Mar
Áskriftargetraun DV:
Nýr áskrifandi á
nýjan Suzuki
í gær var dregið um þriðja bílinn
í áskriftargetraun DV. Það var Guð-
brandur Sævar Karlsson, Flúðaseli
94, Reykjavík, sem hreppti Suzuki
Swift G1 l,0i.
Guðbrandur varð áskrifandi að DV
í desember síðastliðnum, en hafði
áður keypt þaö í lausasölu.
Afhendingin fór fram samdægurs
í Kringlunni þar sem vinningsbíllinn
hefur verið til sýnis undanfarið.
Dregið er mánaðarlega allt þetta
ár um nýjan bíl í áskriftargetraun
DV. Næstur í röðinni er Peugeot 106
XR, en um hann verður dregið 18.
mars.
Nánar verður sagt frá afhending-
unni í DV-bílum á laugardaginn
kemur. S.H.H.