Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1992.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Evrópa heillar og fælir
Umræöa Alþingis um Evrópska efnahagssvæðið hef-
ur ekki varpað nýju ljósi á kosti og galla samningsins
milli Evrópusamfélagsins og Fríverzlunarsamtakanna.
Það gildir enn, sem hér hefur áður verið sagt, að sam-
komulagið virðist þjóna hagsmunum íslands sæmilega.
Allir aðilar Fríverzlunarsamtakanna líta á Efnahags-
svæðið sem biðsal að Evrópusamfélaginu sjálfu, nema
íslendingar. Við höfum htið á samninginn sem enda-
stöð, eins konar framhald á nothæfum viðskiptasamn-
ingi, sem við höfðum áður gert við Evrópusamfélagið.
Með tilkomu Efnahagssvæðisins fáum við greiðari
aðgang með fleiri fiskafurðir á lægri tollum að stærsta
markaði í heimi. Við njótum líka skuldbindinga, sem
við tökum á herðar um að auka viðskiptafrelsi í inn-
flutningi og innanlands til að efla íslenzka hagþróun.
Á hinn bóginn þurfum við að sýna töluverða aðgát í
sambandi við hugsanleg landakaup útlendinga, hugsan-
legan aðflutning erlends vinnuafls og lögsögu evrópskra
dómstóla. Af veiðiheimildum þurfum við ekki að hafa
áhyggjur, því að þær eru næstum því ekki neinar.
Hér í DV hefur áður verið bent á, að hluta milljarð-
anna, sem ríkið ver á hverju ári til landbúnaðar, mætti
nota til að kaupa jarðir og jarðarhluta, heiðalönd og
afréttir. Þannig getur ríkið komið í veg fyrir, að mikil-
vægar jarðir og lönd fari á alþjóðlegan fasteignamarkað.
Einnig hefur í DV verið bent á, að reglur um tungu-
málakunnáttu atvinnuumsækjenda mundu koma í veg
fyrir örtröð hér af hálfu útlendinga. Við yrðum þó að
hafa undanþágur frá slíkum reglum til að draga hingað
aðila til að halda uppi samkeppni í fáokunargreinum.
Við þurfum að losna við einokun Flugleiða, fáokun
olíufélaga, tryggingafélaga og banka. Við þurfum að
koma af stað innflutningi á samkeppnisvörum í land-
búnaði. Allt þurfum við þetta til að draga úr kostnaði
almennings við að lifa sómasamlegu lífi hér á landi.
Við frekari rökræður um Efnahagssvæðið er brýnt
að byrja að ræða í alvöru, hvort við eigum að sækja um
aðild að Evrópusamfélaginu þegar á þessu ári, svo að
við getum haft samflot með Norðurlöndum og stuðning
af slíku samfloti. Atburðarásin er orðin svo hröð.
Hingað til höfum við tahð, að við ættum ekki að ganga
inn í evrópska virkið, enda væri það smíðað um aðra
hagsmuni en okkar. Mestu máh skiptir þó, að líklegt
er, að farsæha sé fyrir þjóðir að vera sín eigin þunga-
miðja en að sækja hana til mandarína í Bruxehes.
Þótt Evrópusamfélagið hafi að mörgu leyti gefið góða
raun, er það í eðh sínu stofnun, þar sem embættismenn
og þrýstihópar starfa saman að viðskiptastríði við um-
heiminn. Evrópusamfélagið er viðskiptalega ofbeldis-
hneigð stofnun, sem heftir alþjóðlega fríverzlun.
Annar slæmur galh Evrópusamfélagsins er landbún-
aðarstefna þess, sem minnir nokkuð á hina íslenzku,
þótt í smærri stíl sé að höfðatölu. Þessi stefna á töluverð-
an þátt í spennu mihi Evrópusamfélagsins og umheims-
ins, svo sem fram kemur í alþjóðlegum tollaviðræðum.
I þriðja lagi er ljóst, að við seljum ekki frumburðar-
rétt okkar að fiskveiðilögsögunni til að komast í Evrópu-
samfélagið. En við komumst ekki að raun um, hvað
hangir á spýtunni á því viðkvæma sviði, nema við hefj-
um viðræður um hugsanlega inngöngu í samfélagið.
Skynsamlegt er að staðfesta samninginn um Efna-
hagssvæðið og fara í alvöru að ræða, hvort rétt sé að
sækja á þessu ári um aðild að Evrópusamfélaginu.
Jónas Kristjánsson
„... sá sem tekur slik lán veit ekki og getur ekki vitað hvaða fjárhæð hann gengst undir að greiða,“ segir
Eggert m.a.
Lánskjara
vísitalan
Undirritaður hefur í fimmta sinn
flutt á Alþingi frumvarp til laga um
lánskjör og ávöxtun sparifjár.
í 1. gr. þess segir:
„Frá og með 1. júlí 1992 er óheim-
ilt að verðtryggja íjárskuldbinding-
ar með lánskjaravísitölu, þar með
talin inn- og útlán í bankakerfinu,
skuldabréf, verðbréf o.s.frv."
í 2. gr. þess segir:
„Heimilt skal þó vera að verð-
tryggja spariskírteini ríkissjóðs,
enda sé þá miðað við vísitölu vöru
og þjónustu."
Hver er nauðsynin?
Spyrja má hver nauðsyn þess sé
nú að afnema lánskjaravísitölu
þegar hækkun hennar hefur verið
með minnsta móti undanfarna
mánuði. Þörfin er meiri en nokkru
sinni fyrr. Það stafar einfaldlega
af því að hún hefur fullkomnað
skemmdarverk sitt í íslensku efna-
hagslífi. Hún hefur valdið allsherj-
arkeppu, hrinu gjaldþrota og
hrikalegu atvinnuleysi. Uppsöfnun
skulda af völdum vísitölunnar ná-
lega allan níunda áratuginn hefur
verið af shkri stærðargráðu.
Vísitalan hækkaði sum árin um
40% og allt upp í 75%. Eini ávinn-
ingurinn við þessi ósköp er sá að
menn hafa loks gert sér grein fyrir
skaðvaldinum, þó því miður ekki
allir. Fuhtrúar baeði atvinnurek-
enda og launþega krefjast vaxta-
lækkana. Útvegsmenn keppast við
að lýsa því yfir að skuldabyrðin,
ekki aflasamdrátturinn, valdi
rekstrinum mestum örðugleikum.
Svarta skýrslan um skuldir sjávar-
útvegsins, sem nýlega hefur verið
sagt frá, staðfestir það ástand sem
leitt hefur af upptöku lánskjara-
vísitölunnar.
Við skulum byrja á byrjuninni
og líta á Ólafslög nr. 13/1979. Þau
gerðu ráð fyrir tvíhhða verðtrygg-
ingarákvæðum, þ.e. eftir 7. kafla á
sparifé og eftir 8. kafla á vinnu-
laun. Að brjóta þetta grundvallar-
atriði laganna er afskræming á
hugmyndinni sem að baki lá.
Spyrja má hvort það hafi verið í
anda Ólafs Jóhannessonar heitins,
sem svoköhuð Ólafslög eru kennd
við, þegar annar formaður Fram-
sóknarflokksins afnam verðtrygg-
ingu á laun. Svo sem kunnugt er
var það Seðlabankinn sem hafði
frumkvæðið að lögunum og mættu
lögin því eins kallast Nordalslög
og Ólafslög.
Lánin margfaldast
En hvað gera aðrar þjóðir í þess-
um efnum? Finnar afnámu láns-
kjaravísitölu um leið og þeir af-
námu kaupgjaldsvísitölu. Annað
töldu þeir siðleysi. Aðrir mæh-
kvarðar virðast gilda hér. Okkur
er boðið það sem aðrir láta ekki
bjóða sér.
KjáUariim
Eggert Haukdal
alþingismaður
Verðtrygging fjárskuldbindinga
var af formælendum hennar tahn
boða þrjár breytingar til batnaðar:
1) Hún átti aö draga úr eftirspurn
lána.
2) Hún átti að auka sparnað.
3) Hún átti að minnka erlenda
skuldasöfnun.
Ekkert af þessu stóðst. Lána-
þenslan jókst stöðugt og náði áður
óþekktu hámarki. Bundin spari-
innlán jukust minna en nam við-
bættum vöxtum, þ.e. grunninnlán
minnkuðu. Erlend skuldasöfnun
hélt áfram og gerir það enn.
En áhrifm á verðlag létu ekki á
sér standa. Vaxtaskrúfan olli stans-
lausum hækkunum vöruverðs og
þjónustu, eins og framfærsluvísi-
talan gegnum árin' ber með sér.
Atvinnuvegirnir fundu illilega fyr-
ir þessu, einkanlega útflutningur-
inn sem keppir á erlendum mörk-
uðum. Það var ekki fyrr en laun-
þegasamtökin tóku á sig byrðina
með svonefndri þjóðarsátt aö verð-
lagið fór að kyrrast.
Eitt hið óhugnanlegasta við verð-
tryggðu lánin er það að sá sem tek-
ur slík lán veit ekki og getur ekki
vitað hvaða fjárhæð hann gengst
undir að greiða. Verðbólga er ekki
séð fyrir, enda hefur reynslan sýnt
aö lánin margfaldast á fáum árum
þó að staðið sé í skilum með allar
afborganir, vexti og verðbætur.
Ræður skuldarinn þá ekki við neitt
og er óafvitandi orðinn vanskila-
maður. Þetta er fjárplógsstarfsemi
sem er mannskemmandi bæði fyrir
þann sem iðkar hana og hinn sem
er þolandinn.
Burt með lánskjara-
vísitöluna
Enginn skyldi ætla að verðbólga
geti ekki enn skollið á í þessu landi
þótt við vonum að svo verði ekki.
Ekki má til þess koma að lánskjara-
vísitalan nái öðru sinni að koma
af stað vaxtaskrúfu sem elur verð-
lags- og kaupgjaldshækkanir. Þá
er úti um möguleika á auknum og
opnari milliríkjaviðskiptum sem
stefnt er að. Það nægir ekki að gera
vahð frjálst mhli verðtryggðra lána
og óverðtryggðra eins og talað er
um. Sá sem á peninga, lánveitand-
inn, ræður kjörunum, lántakand-
inn hefur þar ekkert að segja.
Óbreytt kerfi myndi þá í reynd
haldast.
í Morgunblaðinu 28. febrúar sl.
mátti lesa: „Vaxtastigið er í sam-
ræmi við hagsmuni Landsbankans,
segir Kjartan Gunnarsson, vara-
formaður bankaráðs Landsbank-
ans.“ Þetta er óvenjulega hreinskil-
ið oröalag. Þarna er handaflið
margumtalaða. Markaöslögmáhn
virka ekki í þjóðfélagi þegar ríkið
eyðir umfram tekjur, þegar erlend
lán eru tekin og seðlar prentaðir
eftir þörfum eins og verið hefur
undangengin ár. Hvorki stjómvöld
né Seðlabanki ráða í reynd neinu
um vaxtastigið. Til shks þarf rót-
tækar lagabreytingar sem boðað
frumvarp Jóns Sigurðssonar um
Seðlabankanri leysir ekki.
Þá skal enn vakin athygh á því
að verðbótaþáttur vaxta er hluti
vaxta, alveg á sama hátt og verð-
bótaþáttur kaupgjalds er hluti
launa. Áróðursmeistarar hávaxta-
manna reyna sífellt að villa um
fyrir fólki og vhja telja aðeins raun-
vextina vexti. Hver borgar verö-
bótaþáttinn annar en lántakand-
inn?
Óyggjandi heimhdir eru fyrir því
að Olafur Thors, ástsælasti for-
maöur Sjálfstæðisflokksins, var
andvígur verðtryggingu fjárskuld-
bindinga. Hann taldi að hún myndi
leiða th vaxtahækkana sem at-
vinnuvegimir og heimihn þyldu
ekki. Þetta kom fram á viðreisnar-
tímanum. Glöggskyggni hans
studdist við reynslu. Sýnum þau
hyggindi og þann manndóm að fara
að ráðum hans. Með því heiðrum
við minningu hans þegar 100 ár era
hðin frá fæöingu hans. - Burt með
lánskjaravísitöluna.
Eggert Haukdal
„Markaðslögmálin virka ekki í þjóðfé-
lagi þegar ríkið eyðir umfram tekjur,
þegar erlend lán eru tekin og seðlar
prentaðir eftir þörfum eins og verið
hefur undangengin ár.“