Dagblaðið Vísir - DV - 06.04.1993, Qupperneq 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 6. APRÍL 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og þlötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Kjarasamningarnir
Hætta er á, að samningaviðræðiimar um kaup og kjör
klúðrist. Æ íleiri verkalýðsfélög munu veita forystu sinni
verkfallsheimild. Þó er samningsstaðan vafalaust efni-
legri en oft hefur verið.
Ríkisstjómin hefur boðizt til að veita sérstaklega 500
milljónir króna í viðbótarframkvæmdir í ár. Alþýðusam-
bandið og Vinnuveitendasambandið vildu þar fá 2-4 millj-
arða króna. En rétt er af ríkisstjóminni að visa á bug
kröfum um erlendar lántökur til slíkrar aukningar fram-
kvæmda. Aðilar vinnumarkaðarins geta ekki heimtað
meira en það, sem nú hangir á spýtunni, að því er tekur
til viðbótarframkvæmda. Hugsanlega mætti semja um
þetta atriði en kröfur um lækkun „matarskattsins“ munu
vega þyngra.
Ríkisstjómin hefur boðið að lækka matarskattinn úr
24,5 prósentum í 14 prósent, en ekki fyrr en um næstu
áramót. Verkalýðshreyfmgin segist ekki sætta sig við,
að lækkunin verði svo seint. Þessi lækkun skiptir mjög
miklu fyrir afkomu hölskyldnanna. Hún kostar ríkið
hugsanlega 3-4 milljarða króna á ári, en eitthvað minna,
verði hún ekki látin ná til allrar matvöm. Ríkisstjómin
spyr, hvort launþegahreyfmgin geti bent á, hvemig þár-
magna skuli lækkunina. Ekki megi hækka skatta.
Þá kröfu verður að sjálfsögðu að gera til launþega-
hreyfmgarinnar, að hún bendi á leiðir til að mæta slíku
tekjutapi ríkissjóðs, aðrar en frekari halla á fjárlögum
og lántökur erlendis eða innanlands. Launþegahreyfmg-
in ætti að manna sig upp í að leggja fram tillögur um
niðurskurð, einkanlega framlaga til landbúnaðarins, til
að mæta þessu. Án slíkra tillagna verða kröfumar ekki
teknar alvarlega eins og staða ríkissjóðs er. Að fengnum
raunhæfum tillögum á ríkisstjómin síðan ekki að hafna
lækkun skattsins þegar á þessu ári. Almenningur verður
að vona í lengstu lög, að samningar náist um lækkun
matarskattsins hið fyrsta.
Þá kreíjast aðilar vinnumarkaðarins frekari vaxta-
lækkunar og kvarta um vanefndir stjómvalda í því efni.
Jóhannes Nordal seðlabankastjóri sagði fyrir skömmu,
að aðgerðir Seðlabankans til að létta kostnaði af við-
skiptabönkum ættu að geta leitt til vaxtalækkunar um
1-2 prósentustig. Aðeins lítið af því hefur komið fram til
þessa, og tregðu gætir í bankakerfmu til að ganga mun
lengra.
Aðstæður á markaði verða að sjálfsögðu að vera það
afl, sem ræður vaxtastiginu. Seðlabanki og ríkisstjórn
geta vafalaust ekki gengið lengra en orðið er, án þess að
um ákveðnar „handaflsaðgerðir“ verði að ræða. Raun-
vextir em of háir, og verður að trúa því, að þeir muni
lækka á næstunni. Samningamenn í kjarasamningum
og ríkisstjóm geta í þríhliða viðræðum ekki ráðskazt
með vaxtastigið í trássi við markaðsöflin.
Launþegahreyfingin krefst einnig af ríkisstjóminni,
að lækms- og lyfjakostnaður verði lækkaður. Þar mun
engin hreyfing hafa orðið.
Samkomulag mun vera um greiðslur á launauppbót
og orlofsbótum eins og var í fyrra, ef samningar takast
að öðm leyti.
Að öllu samanlögðu virðist ástæðulaust, að samninga-
menn leiki þessari skák í pattstöðu, sem ekki verði kom-
izt úr. Meðal launþega er í rauninni engin „stemmning“
fyrir átökum, og ríkisstjómin á að meta tveggja ára stöð-
ugleika á vinnumarkaði nóg til þess, að hún gangi lengra
til móts við aðila vinnumarkaðarins.
Haukur Helgason
Þegar læknir greinir sjúkdóm
veiks manns felst ein athugunin af
mörgum í því aö mæla líkamshita-
stig sjúkhngsins. Eftir að hafa lokið
athugunum sínum ákveður hann
meðferð sem beinist að frumorsök-
um sjúkdómsins. Þessar orsakir
geta verið fjölbreytilegar. Það sama
gildir um meðferðina.
Yfirþyrmandi umræða
Fróðlegt er að bera þessa aðferð
saman við þá umræðu sem fram fer
í fjölmiölum hér á landi um svo-
köhuð efnahagsmál. Þessi umræða
er orðin svo umfangsmikh og yfir-
þyrmandi að mörgum þykir nóg
um. Fjöldi fólks hefur sagt mér að
það fái nánast gæsahúð af því að
fletta dagblöðunum af þessari
ástæðu.
En annað er verra. Lítið eða í
öhu fahi of lítið af þessari umræðu
beinist að fjölbreytilegum frumor-
sökum vandanas. Of mikið púður
fer í að útlista afleiðingar, t.d.
lága stöðuna í buddunni og svokah-
aðar
„íjárhagslegar eða efnahagslegar
lausnir". Hér má nefna meða ann-
ars
„lausnir" sem felast í því að færa
fé úr einum vasa í annan. Lausnir
sem tæpást er unnt að nefna því
nafni í raun réttri.
Með þessu skal ekki gert htiö úr
þeim vanda sem af blankheitum
hjá ríki, almenningi og fyrirtækj-
um hlýst. Heldur ekki þeim úrræð- „Sú hugmynd að lágir vextir muni leysa mestallan vanda innlends at-
um sem grípa þarf til til að leysa vinnulifs er varasöm í besta falli,“ segir greinarhöf. m.a.
Blankheit og efna-
hagsvandræði
íjárhagsleg vandræði sem upp
koma. Allt á þetta við sem hluti af
þeim aðgeröum sem menn grípa til
í neyð.
Þekking og ögun
Það er á hinn bóginn þreytandi
að hlusta á einokun „efnahags-
málasíbyljunnar". Hún beinir at-
hygh að takmörkuðu vandamáh og
spiihr fyrir áherslum og aðgerðum
sem beinast að frumorsökum.
En hverjar eru hinar fjölbreyti-
legu frumorsakir og hverjar eru
lækningar efnahagsvandans?
Við þessari spumingu eru mörg
svör: Vitlausar ákvarðanir. Menn
sem ráðast út í áform sem þeir ráða
ekki við sakir getuleysis eða kunn-
áttuskorts. Hijóstrugt efnahagslegt
umhverfi. Afkastalítið skrifræðis-
bákn sem tefur einfalda hluti mán-
uðum og árum saman. Útbreiddur
hégómaskapur og óhófsbruðl hárra
sem lágra sem beinir áhuga manna,
athöfnum og fé frá aðalatriðum og
að aukaatriðum.
Lækning „efnahagsvandans" er
samkvæmt þessu flókin og fjöl-
breytt aögerð sem beinist aö marg-
þættum frumorsökum fremur en
einfóldum afleiöingum. Viöfangs-
efni hennar eru hefðir, siöir, skipu-
lag, framtak, þekking og ákvarðan-
ir og ekki einungis „hkamshiti
KjáUarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upplýsinga-
þjónustu Háskólans
efnahagssjúkhnganna“ (þ.e. staðan
í buddunni) og örfá atriði th viðbót-
ar. Slappleika við verðmætasköp-
un og sparnað lækna menn ekki
með því að margfalda vinnu sína í
bókhaldi eða meö því að færa út-
gjöld frá einum aöila til annars.
Hann verður aðeins læknaður með
því að læra að lifa spart og sýna
harðfylgi við verðmætasköpunina.
Þar að auki áherslu á aðalatriði.
Og aht krefst þetta verulegrar
þekkingar og ögunar.
Greiðari aðgangur að ódýru fé
mun ekki leysa vanda þeirra sem
bruðla með fé og verksmiðjufram-
leiða vitlausar ákvarðanir í smáu
og stóru. Sú hugmynd að lágir vext-
ir muni leysa mestallan vanda inn-
lends atvinnulífs er varasöm í
besta falli. Miklu meira þarf th.
Jón Erlendsson
„Slappleika við verðmætasköpun og
sparnað lækna menn ekki með þvi að
margfalda vinnu sína 1 bókhaldi eða
með því að færa útgjöld frá einum að-
ila til annars.“
Skoðanir annarra
Framboð á líff ærum
„íslensk líffæri verða ekki fremur grædd í íslend-
inga en sænsk í Svía. Hins vegar er reiknað með að
framboö af líffærum á íslandi samsvari um það bh
þörfinni fyrir líffæri th ígræðslu hér á landi. Af þessu
má sjá að fáist leyfi th að nota þau líffæri, sem faha
th, mun ríkja jafnræði með íslendingum og Svium i
samningunum. Við erum nú gefendur, en ekki aö-
eins þiggjendur." Úr forystugrein Mbl. 4. apríl
Kostnaðarlækkun
eini kosturinn
„Vandamál íslensks sjávarútvegs eru ærin þótt
órói á helstu mörkuðum og verðfah á fiskafurðum
bætist ekki við... Kostnaðarlækkun viö veiðar og
vinnslu er eini kosturinn sem völ er á og það verða
ekki sársaukalauar aðgerðir. Launalækkun topp-
anna í útvegsfyrirtækjunum í Vestmannaeyjum er
aðeins hálfkák miðað við þaö sem gera þarf ef sjávar-
útvegurinn á að standast þær sviftingar sem yfir
ganga.“ ÚrforystugreinTímans3. april
Álitshnekkir, og þó...
„Gagnvart útlöndum hygg ég að þessi aðgerð
hafi verið áhtshnekkir fyrir íslenska bankakerfið í
hehd, því þar erum við komin á blað með þeim lönd-
um sem hafa átt við erfiöleika að stríða í sínum
bankamálum, en þar vorum við ekki áður. En ég
hef þó fengiö staðfestingu á því að aðgerðir ríkis-
stjómarinnar, sem fólust í því að bregðast strax við,
svo og samþykki Alþingis á skömmum tíma, er túlk-
að á þann veg að ásetningur stjómvalda um að
standa viö bakið á íslenska bankakerfinu í heild
hafi verið undirstrikaður með ótvíræðum hætti.
Þessi viðbrögö em talin traustvekjandi.“
Valur Valsson í viðtali við Mbl. 4. april