Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1993, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1368 kr.
Verð í lausasölu virka daga 130 kr. - Helgarblað 170 kr.
Hæstiréttur á bílastæði
Þröngt má vera um hæstaréttarhús á bílastæðinu
milíi Landsbókasafns, Þjóðleikhúss og Amarhvols, ef
leyst eru vandamál, sem húsið hefur í fór með sér. Bíla-
geymsluhúsið andspænis Þjóðleikhúsinu getur komið í
stað bílastæðisins og mætt nýrri þörf vegna nýja hússins.
Gott er að hafa þröngt milli húsa í miðborg Reykjavík-
ur, svo að gönguleiðir fólks séu sem stytztar á röltinu
milh verzlana, þjónustu og opinberra stofnana. Helzt
ætti að vera innangengt milli húsa og frá bílageymslum
til húsa til að hiífa fólki sem mest við vetrarveðrum.
Raunar er merkilegt, að skipulagsstjórar skuh ekki
hafa komið auga á, að veðurfar er annað meirihluta árs-
ins í Reykjavík en í þeim útlendu borgum, þar sem þeir
námu fræði sín. íslenzkt veðurfar kallar á, að gangstétt-
ir miðborga séu í góðu skjóli og sem mest undir þaki.
Þótt rysjótt veðurfar borgarinnar bjóði aðstæður th
að þróa sérstaka, reykvíska skipulagshst, hefur htið ver-
ið reynt að víkja frá suðrænni tízku. Flest opinber mann-
virki eru látin standa ein og sér, svo að hægt sé að ganga
í kringum þau eins og hvem annan minnisvarða.
Skipulagskröfur th nýja hússins fyrir Hæstarétt víkja
ekki frá minnisvarðareglunni. Ef farið er varlega, verður
hægt að ganga hringinn í kringum nýja húsið án þess
að reka sig á önnur hús. En óneitanlega versnar aðstað-
an th að dást að öhum þessum húsum úr öhum áttum.
Staða nýja hússins fyrir Hæstarétt víkur frá hefðum,
sem hafa verið í ghdi frá því að Stjómarráð og Alþingis-
hús vora byggð og þangað th kastali Seðlabankans var
reistur. En ekki er farið alla leið th einhliða hússins, sem
aðeins hefur framhhð út að yfirbyggðri gangstétt.
Þegar þannig er með daufum kjarki vikið frá úreltri
hefð án þess að stökkva aha leið inn í nýja hefð, er hætt
við, að úr verði eins konar mihivegur, stígur óttans, sem
yfirleitt reynist vera vandræðaleg leið, eins konar bast-
arður þess, sem var, og hins, sem verður.
Svo er önnur saga, hvort virðulegt sé að koma Hæsta-
rétti fyrir á bílastæði. Þetta er ein af þremur stofnunum
landsins, sem næst ganga Forsetaskrifstofu að virðingu.
Hinar tvær era Alþingi og forsætisráðuneyti, sem era th
húsa í virðulegum og gömlum húsum, er bera af öðrum.
Hægt væri að flytja Hæstarétt í Landsbókasafnið, sem
fer að losna th ábúðar, af því að búið er efna th Þjóðarbók-
hlöðu og reisa hús fyrir hana á háskólasvæðinu. Þar
með fengi æðsti dómstóh landsins virðulegt heimili og
fahegt andht út að einni af aðalgötum borgarinnar.
Þetta gerist ekki, af því að yfirkontóristar í stjómkerf-
inu vhja sjálfir komast í Landsbókasafnið. Þeir hafa að-
stöðu th að koma í veg fyrir flutning Hæstaréttar þang-
að. Staðsetning Hæstaréttar á bhastæði er bein afleiðing
óheftrar frekju embættismanna framkvæmdavaldsins.
Niðurlæging Hæstaréttar í samkeppninni við eina
grein framkvæmdavaldsins um hús Landsbókasafns er
raunar í sth við almenna niðurlægingu Hæstaréttar sem
afgreiðslustofnunar hins opinbera við sýknun fram-
kvæmdavaldsins af brotum þess á borgurum landsins.
Með því að troða dómstólnum á rönd mihi hversdags-
legra ráðuneyta er efld ímynd Hæstaréttar sem einnar
af deildum framkvæmdavaldsins, ótal virðingarþrepum
neðan við Seðlabankann, sem trónir frjálslega í kastala
sínum framan við þéttskipaðar lóðir Ingólfsstrætis.
Þannig má lesa í lóðarúthlutun th Hæstaréttar eins
og lesið var í gamla daga í myndir af ráðamönnum Sovét-
ríkjanna á þaki grafhýsis Leníns á Rauða torginu.
Jónas Kristjánsson
„Með minni herkostnaði ávinnst aukin framleiðni. Verðlag verður lægra og sambærilegra við önnur lönd.“
Of mikill
herkostnaður
Veruleg stöðnun hefur ríkt í
efnahagslífinu síðustu árin. Skýr-
inganna er meðal annars að leita í
aflabresti, rangri fjárfestingu, slæ-
legri efnahagsstjórn og ekki hvað
síst í miklum viðskiptahindrunum.
Hér verður vikið að síöastnefnda
þættinum.
Markaðslögmál og
viðskiptahindranir
í okkar hagkerfl höfum við þvi
miður ótal viðskiptahindranir sem
koma í veg fyrir að ýmsir markaö-
ir innan hagkerfisins starfi fijálst
og eðlilega og nýti vinnuafl og íjár-
magn til fulls og myndi hið rétta
markaðsverð. Landbúnaðurinn er
gott dæmi í því samhengi. Einnig
hið mikla samráð sem ráðandi er
við verðlagningu á margs konar
þjónustustarfsemi og sérfræði- og
iðnþjónustu (hátt einingarverð). Þá
er samkeppni á mörgum mörkuð-
um verulega áfátt vegna viðskipta-
hindrana; bæði samkeppni milh
innlendra aðila og við erlenda að-
ila.
Vinnuafl og launasamningar
Afleiðing viðskiptahindrana er
að einingarverð þeirra vara og
þjónustu sem njóta verndar verður
of hátt miðað við hvað væri eðlilegt
við réttar markaðsaðstæður.
Vinnuaflið verður verr nýtt (dulið
atvinnuleysi og jafnvel vinnusvik)
og framleiðnin slök (úrelt fram-
leiðslutækni og slæleg nýting fjár-
muna). Hátt einingarverð er að
sjálfsögðu hluti af verðlaginu og
framfærslukostnaðinum og þar
með hluti af kaupmætti launa. í
samfélagi okkar taka launasamn-
ingar yfirleitt ekki mið af afkomu
einstakra atvinnufyrirtækja eöa
atvinnugreina. Heldur er oftast um
samflot stórra launþegasamtaka að
KjaUarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
þjóðhagf ræðingur1
ræða við launasamninga. Við gerð
slíkra samninga ræður fram-
færslukostnaðurinn og kaupmátt-
urinn miklu.
En það er einmitt hér sem her-
kostnaðurinn kemur inn í myndina
því hátt einingarverö á vöru og þjón-
ustu í vemduðum greinum heldur
uppi háu verðlagi og þvf hærra
launastigi en ella miðað við óbreytt-
an kaupmátt. Flestar samkeppnis-
greinar, þ.e. greinar í samkeppni við
erlendar afurðir, þurfa því að bera
hærri launakostnað en þær þyrftu
ef markaðslögmálin réðu ferðinni á
sem flestum mörkuðum.
Ný atvinnustefna
Til að draga úr þessum herkostn-
aði þarf að auka verulega fram-
leiðni hagkerfisins, s.s. með því að:
- afnema hvers konar viðskipta-
hindranir,
- stuðla að meiri samkeppni hvar-
vetna (strangara eftirht),
- auka viðskiptafrelsið verulega og
gera inn- og útflutning algjörlega
frjálsan,
- stuðla að virkari mörkuðum á
flestum sviðum, t.d. með fjár-
magn, hús og jarðir,
- auka framleiðsluhvatningu hjá
hinu opinbera með útboðum og
launahvatningu.
Með minni herkostnaði ávinnst
aukin framleiðni. Verðlag verður
lægra og sambærilegra við önnur
lönd. Launajöfnuður verður meiri
miðað við vinnuframlag. Iðngrein-
ar og verslun verða samkeppnis-
hæfari. Hagvöxturinn eykst og því
landsframleiðslan og atvinnuleysið
minnkar til lengri tíma litið. Tekjur
ríkissjóðs verða meiri og jafnvægið
betra í ríkisbúskapnum. Og að síð-
ustu má búast við að þjóðin verði
agaðri, vinnusvikin minni og við-
skiptasiðferðið stórum betra.
Jóhann Rúnar Björgvinsson.
„Flestar samkeppnisgreinar, þ.e. grein-
ar í samkeppni við erlendar afurðir,
þurfa því að bera hærri launakostnað
en þær þyrftu ef markaðslögmálin réðu
ferðinni á sem flestum mörkuðum.“
Skoðanir annarra
Feimnismál hlutafélaga
„Erlendis er víðast komin rík hefð fyrir því að
fyrirtæki sem ekki er þeim mun meira einkafyrir-
tæki eða mjög smátt í sniöum er skráö á markaði.
Annaö þykir óeðlilegt. Upplýsingar sem hér á landi
hefur í mörgum tilfella verið erfitt að fá fram þykir
sjálfsagt að gefa upp erlendis og gerist sjálfkrafa.
Hér á landi virðast upplýsingar um rekstur hlutafé-
laga vera feimnismál, en það sjónarmið stjórnenda
þessara fyrirtækja samræmist illa sjónarmiðum
þeirra sem lýsa eftir virkari hlutabréfamarkaði. Það
er einkennilegt að oft á tíðum er hér um sömu aðila
aö ræða.“ HKF í viðskiptablaði Mbl. 19. ágúst.
Hagsmunir utan lögsögu
„Við höfum mikiha hagsmuna að gæta utan við
okkar lögsögu. Það er hér úthafskarfastofn sem
Rússar og Norðmenn veiða úr. Við höfum ekki am-
ast við því en það má búast við því í framtíðinni að
við munum fara að amast við því og reka þessar
þjóðir í burtu. Ég er ekki farinn að sjá Rússa og
Norðmenn hhta þvi aö við förum að reka þá af svæð-
inu utan við 200 mílumar suð-austur af landinu. “
Halldór Ásgrímsson alþm. í Tímanum 21. ágúst.
Staðreynd fyrir stjórnmálamenn
„Það virðist útbreiddur misskilningur hjá stjórn-
málamönnum að niðurskurður hjá ríkinu gangi út
á þaö að halda sama þjónustustigi og umfangi ríkis-
valdsins fyrir minni penirga. Hagræðing og sparnað-
ur eru af hinu góða, en hinn blákaldi raunveruleiki
er sá að umfang ríkisvaldsins hefur vaxiö okkur yfir
höfuð. Vandinn er ekki aðeins bruðl og eyðsla. Þetta
er staðreynd, sem ráðherrar og þingmenn geta ekki
leyft sér að horfa framhjá þegar fjárlög næsta árs
verða mótuð á næstu mánuðum.“
Úr forystugrein Mbl. 20. ágúst.