Alþýðublaðið - 20.03.1968, Page 6

MINNINGARORÐ
GRETAR FELLS,RITHÖFUNDUR
EINN af svipmestu mönnum
iþessa lands, Gretar Fells rit-
þöfundur, er hniginn í valinn
rúmlega sjötíu og eins árs að
aldri, og var útför hans
gerð 14 þm. frá Fríkirkjunni.
Við fráfall hans er orðinn mik-
ill sjónarsviptir og autt skarð
eftir sem seint mun verða
fyllt. Hann var sakir göfug-
mennsku og vitsmuna flestum
mönnum vinsælli, átti óskipta
virðingu allra sem þekktu
hann, enda sannur fyrirmaður
og einstakt ljúfmenni í allri
íramgöngu.
Gretar Fells fæddist 30, des.
1896 í Guttormshaga í Holtum,
sonui^ hjónanna sr. Öfeigs Vig
fúss. og Ólafíu Ólafsd. Sr. Ó-
feigur var þá prestur í Gutt-
ormshaga, en fékk Landpresta
kall árið 1900 og sat á FelJs-
múla. Þar ólst Gretar upp á-
samt bróður sínum Ragnari en
þeir voru tvíburar, Gretar fyrr
fæddur. Séra Ófeigur kenndi
sonum sínum heima til slú-
dentsprófs, og tóku þeir það
1917. Ári seinna tóku þeir próf
í forspjallsvísindum og sigldu
síðan til náms við háskólann
í Kaupmannahöfn og lögðu
stund á samanburðartrúfræði
og trúarheimspeki. Eftir heim-
komuna settist Gretar svo í
lagadeild og la.uk kandídats-
prófi í lögfræði 1924. Aldrei
stundaði hann lögfræðistörf,
'heldur vann fyrir sér með
kennslu og ritstörfum um sinn,
en gerðist ritari landlæknis
1929. Vann hann þar síðan í
meira en 30 ár.
En starfið á landlæknisskrif
stofunni var bara brauðstarf.
Hann var mikill hugsjónamað
ur sem trúði á málstað hins
góða og vildi gera heiminn
betri. Hann var þannig gerður
að honum var eiginlegt að
vinna fremur fyrir heildina
en sjálfan sig, mundi alla tíð
betur eftir öðrum en sjálfum
sér.
Það sem einkenndi manninn
mest var skáldhneigð og rík
þörf til að grafast fyrir um
gátur tilverunnar á þann hátt,
að hverjum og einum mætti
að gagni verða. Ungur hneigð-
ist hann að sjónarmiðum guð-
spekinnar, sem felur 1 sér við
furkenningu á bræðralagi allra
manna og viðleitni til sífellt
endurnýjaðrar leitar að dýpri
sannindum um manninn og til
veru hans. Hann gerðst guð-
spekifélagi 1921 og helgaði eft
ir Það þeirri hreyfngu
krafta sína af þeirri atorku og
óeigingirni sem einstök verð-
ur að teljast liér á landi og
sjaldgæf í öllum heimimun.
Gretar var forseti íslands-
deildar Guðspekifélagsins í 21
ár og ritstj. tímaritsins Gáng-
lera, sem deildin gefur út, í
30 ár, og hann hefur flutt
fleiri fyrirlestra á fundum og
í námshópum en noldtur annar
maöur hérlendis. Haim var
fæddur fræðari og hafði miklu
að miðla af brunni vizku sinn-
ar og þekkingar, einstaklega
frjór í hugsun og hafði furðu-
legt lag á að koma djúpri mein
ingu til skila á fagran og auð-
veldan hátt.
Og starf hans fyrir Guðspeki
félagið á íslandi hlaut að
vekja athygli erlendis. Þannig
var Gretar miklu víðar þekkt
ur en hann hafði nokkra hug-
mynd um sjálfur. Get ég vel
um það borið því meira að
segja austur í Benares á Ind-
landi og vestur í Los Angeles
í Bandaríkjunum hef ég verið
spurður um Gretar af mönnum
er haft höfðu spurnir af ein-
stöku starfi hans fyrir málstað
Guðspekifélagsins.
Og Gretar Fells var líka stór
virkur rithöfundur. Eftir hann
liggja átta fyrirlestrasöfn,
nokkrar ljóðabækur og auk
þess mikið af ljóðrænum hug-
leiðingum um andleg efni, hinn
hollasti og ljúfasti lestur, fyrir
utan smárit og bæklinga.
Gretar verður þeim sem
kynntust honum vel, flestum
mönnum minnisstæðari. Sjálf-
ur átti ég þess kost að eiga
hann að nánasta vini í hart-
nær þrjá áratugi. Ég tel það
mikla gæfu. Það var mikill lær
dómur í því fólginn að kynn-
ast Gretari.
Því er ástæðulaust að leyna
að hann hafði þá upplifun sem
stundum er kölluð mvstísk
reynsla. Sú reynsla er handan
við öll orð og hugsanir, en þó
má gjarnan skýra hana svo
sem hún feli helzt í sér það
að finna sig eitt með öllu sem
lifir — ,,Þá er ég bara mann-
leg sál sem finnur fögnuð sinn
og hamingju í bví einu að
vera til“ komst hann sjálfur
að orði um þetta fyrir hálfum
fjórða tug ára.
Þessi reynsla var megin-
uppspretta vizku hans og
heilla. Og hennar vegna vann
hann ekki fyrir sjálfan sig,
heldur fyrir heildina.
Gretar hafði ákaflega jafn-
vægða skapgerð. Þeir sem
þekktu hann bezt áttu erfið-
ast með að segja hvar hann
var sterkastur og hvar veik-
astur. Líklega er einmitt
slíkt jafnvægi skapgerðar-
innar mesti gæfuvegurinn og
eiginleg gróðrarskilyrði fyr-
ir lífshyggindi og næmt aðal-
atriðaskyn. Og það var held-
ur ekki margt sem gat komið
Gretari úr jafnvægi. Ég hef
aldrei í öll þau ár sem ég hef
þekkt hann séð hann skipta
skapi. Hann tók öllu með
brosi, og ég þekki engan sem
gat hlegið hjartanlegar en
hann, ef svo bar undir. Ekki
tók hann heldur sjálfan sig
of alvarlega, kallaði sig
stundum galgopa, kvaðst
vera á skemmtigöngu gegnum
lífið og vildi laða fólk til að
gefa sér tíma til að veita öllu
athygli sem fagurt er, ljúft og
skemmtilegt.
Það lætur að líkum um mann
sem þannig lítur á tilveruna
og finnur svo auðveldlega sam-
eiginleika alls sem lifir að fólk
dregst að honum eins og svarf
að segli. Flest erum við þann
ig að okkur þyrstir í að okkur
sé gefið svo lífið verði Ijúfara
og innihaldsríkara. En Gretar
var einn þeirra manna 'sem
þráði að gefa og hafði stórmik
ið að gefa.
Hann sótti auðvitað mikið
alls kona-j. fundi einkum á veg
um Guðspekifélagsins, en þar
að auki var hann sífelldlega
boðinn t'l fólks svo það fengi
að tala við hann, eða það safn
aðist. saman á heimili hans.
Það stóð öllum opið, og hann
hafði tíma fyrir alla.
Gretar var mesti snillingur
sem ég bekki í því að vera
vinur, vitur vinur. Einsetumað
ur einn sem ég þekki austur
í Himalaia bauð mér einu sinni
að ég skyldi fá að sitja hiá
sér og þegja með sér í
nokkra klukkutíma. Mér þólti
þetta merkilegt boð. En ég veit
hversu mikils virði var að
sitja inni hjá Gretari þó að
ekkert væri sagt. Návist hans
ein var mögnuð, eins og hann
þyrfti ekki endilega orð til að
gera mennina í kringum sig
betri.
Samt verður að segja að
hann var snillingur að tala.
Hann gat gert flókna hluti ein
falda og veitt mönnum sýn
á bak við orð og hugtök. Þetta
kom fram í fyrirlestrahaldi
hans og skáldskap og líka
í samtölum. Það var því eðli-
legt að fólk leitaði til hans
unnvörpum að fá ráð hans í
ýmsum vanda, fá leyfi til að
segja honum hvað því fyndist
að. Og þeir eru ófáir sem farið
hafa frá Gretari Fells með
bjartara fyrir augum en þeir
komu.
Lítil atvik segja stundum
mikla sögu.
Svo bar við fyrir nokkrum
árum á sjálfa jólanóttina að
hringt var í síma Gretars. Var
í símanum ung stúlka sem
hann þekkti ekki. Hún var al-
gerlega örvilnuð og datt iafn-
vel í hug að stytta sér aldur,
en áður en hún gerði nokkuð
í þá átt hafði hún tekið sím-
ann og valið númer af handa-
hófi án þess að hafa ljósa vit-
und um hvað hún væri að gera.
Gretar talaði við þessa ókunnu
stúlku um stund, og er
skemmst frá að segja að með
)
viturlegum orðum sínum gat
hann sefað harm hennar og
sent henni ljósgeisla gegnum
myrkrið. Kvaðst hún mundu
athuga sín mál frá alveg nýju
sjónarmiði eftir tal sitt við
hann.
Gretar var mikill hamingju
maður með störf sín og áhuga
mál, allt lánaðist sem hann
snerti við, enda var hann alls-
staðar boðberi friðar og sam-
ræmis.
En hann stóð heldur ekki
einn.
Hann kvæntist tvisvar. Fyrri
kona hans var Þuríður Kol-
beinsdóttir Fells. Hún var
mikil merkiskona. Hana missti
hann 1943. Rúmu ári seinna
kvæntist hann öðru sinni,
Svövu Stefánsdóttur Fells, og
lifir hún mann sinn. Hefur
Svava gert málstað manns síns
að sínum með þeim hætti sem
alveg er einsfæður. Hún hefur
vakað yfir hverju hans spori,
gætt hans og hjálpað honum,
verið í sem allra fæslum orð-
um sagt honum sem engill af
guði sendur og bjartasti sól-
skinsbletturinn á lífsbraut
hans.
Og nú er Gretar horfinn af
sjónaj'sviðinu. En mynd hans
er skýrt grópuð í vitund þeirra
sem þekktu hann.
Góðra vina skal með gleði
minnast. og hinna beztu með
mestum fögnuði.
Sigvaldi Hjálmarsson.
0 20. marz 1968
ALÞÝÐUBLAÐIÐ