Dagur - 18.12.1980, Qupperneq 14

„Heimkynni við sjó,“
Ný Ijóðabók
eftir Hannes Pétursson
Út er komin ný ljóðabók eftir
Hannes Pétursson. Nefnist hún
Heimkynni við sjó og geymir sextiu
tölusett ljóð. Útgefandi er IÐUNN.
Þetta er fyrsta ljóðasafn Hannesar í
níu ár, eða frá því að Rímblöð
komu út 1971. Fyrir þremur árum
kom heildarútgáfa á ljóðum
Hannesar, Kvœðasafn 1951-1976.
Um hina nýju ljóðabók segir svo
í kynningu forlags á kápubaki:
„Sífellt ber eitthvað annálsvert fyr-
ir sjónir.“ Svo kveður Hannes Pét-
ursson í einu hinna sextíu ljóða
þessarar bókar. Og það er orð að
sönnu: í hverju ljóðinu af öðru er
brugðið upp minnilegum og drátt-
hreinum myndum frá skynheimi
einstaklings andspænis hrynjandi
náttúrunnar umhverfis. Skáldið
leitast við að lýsa með persónuleg-
um hætti þessari skynjun lífs og
heims, finna sér stað í heimkynni
við sjó þar sem stórmerkin birtast í
hversdagsleikanum? í fjöru, á
grænum grundum, hjá tjörnum, í
litbrigðum landsins um ársins
hring. Þetta er fágætlega vandaður
og sannur skáldskapur, jafnt að
innviðum sem ytra búnaði. Ef til
vill hefur orðlist Hannesar Péturs-
sonar aldrei verið fágaðri en hér.“
Heimkynni við sjó er 70 blað-
síðna bók. Oddi prentaði. Ljós-
mynd á bókarkápu tók Haukur
Hannesson.
„Mánasilfur“
Annað bindi komið út
Út er komið á vegum IÐUNNAR
annað bindi af Mánasilfri, en það
er úrval íslenskra endurminninga-
þátta sem Gils Guðmundsson tekur
saman. I þessu bindi eru þættir eftir
tuttugu og níu höfunda, elstur
þeirra er Árni Magnússon frá
Geitastekk, en sex höfundanna eru
á lífi.
Safnrit þetta byrjaði að koma út í
fyrra, og í fyrsta bindi voru þættir
eftir tuttugu og sex höfunda. Ráð-
gert er að bindin verði ekki færri en
fjögur. Efni hvers bindis er raðað
eftir stafrófsröð höfunda, en ekki
aldursröð, og er reynt að hafa efni
hvers bindis sem fjölbreytilegast.
Valið er úr sjálfsævisögum. þ.e.
ævifrásögnum sem sögumaður
hefur skrásett sjálfur, og einnig
minningaþáttum i blöðum og
tímaritum sem mörg hver eru
sjaldséð. Um annað bindi Mána-
silfurs segir svo á kápubaki:
„Sögumenn eru úrýmsum stéttum,
karlar og konur. leikir og lærðir,
sumir reyndir rithöfundar, aðrir
sem minna fengust við skriftir um
dagarta en kunnu þá list að segja
eftirminnilega frá reynslu sinni. Og
sú reynsla sem hér er lýst má kallast
af ýmsu tagi: hátiðarstundir,
hversdagsönn, lífs- og sálarháski,
bjartir bemskudagar, kröpp kjör og
hörð lífsbarátta.“
Mánasilfur, annað bindi, er 285
blaðsíðna bók. Oddi prentaði.
„Ríki mannsins“
Bók um geðheilsuf ræði
Út er komin bókin Ríki mannsins,
drög að geðheilsufrœði eftir norska
lækninn Vibeke Engelstad. Skúli
Magnússon þýddi á íslensku en
IÐÚNN gefur út. Bók þessi kom út
í Noregi 1973 og hlaut þá verðlaun í
norrænni samkeppni um alþýðleg
fræðirit. Vibeke Engelstad er fædd
1919 og stundaði almenn læknis-
störf í Osló um árabil. Síðan 1972
hefur hún einkum fengist við geð-
lækningar. Hún starfaði um skeið í
Afríku og hefur gefið út bók um
reynslu sína þar, auk tveggja ann-
arra bóka um geðheilsufræði
(mentalhygiene).
Páll Skúlason prófessor í heim-
speki skrifar formála að þýðing-
unni og segir þar meðal annars: „Á
síðustu áratugum hafa orðið til
ýmsar sérfræðigreinar sem hafa
ekki einasta það hlutverk að auka
þekkingu manna og skilning á eigin
veröld, heldur er beinlínis ætlað að
leysa í raun ýmis brýn lífsvandamál
fólks. Engin sérfræði getur þó
komið í stað heilbrigðrar sjálfs-
bjargarviðleitni . . . Víður lífsskiln-
14. ÐAGUB
ingur fólks og sérfræðiþekking
þurfa að styðja hvort annað .. .
Höfundur bókarinnar kappkostar
að skírskota til lífsskilnings lesanda
síns, þekkingar hans og reynslu, um
leið og hún fræðir hann með því að
ræða um mörg einstök atriði sem
hún sækir til ýmissa greina
mannlífsfræða.“
Ríki mannsins skiptist í fjórtán
kafla. Aftast eru athugunarefni og
spurning um hvern kafla fyrir sig,
m.a. ætlað til umræðna þar sem
bókin er lesin í námshópum. Bókin
er 149 bls. Oddi prentaði.
DAGURá
bókamarkaði
„Krakkarnir
í Krummavík“
Ný barnasaga
Magneu frá Kleifum
Út er komin barnasagan Krakk-
arnir i Krummavik eftir Magneu frá
Kleifum. Útgefandi er IÐUNN. —
Magnea hefur samið allmargar
bamasögur, og eru kunnastar sögur
hennar um Hönnu Maríu. Uni efni
þessarar nýju sögu segir svo í
kynningu forlags á kápubaki: „Hér
segir frá systkinunum Halla, Palla,
'Kalla og Möggulenu . . . Foreldrar
barnanna flytja úr Reykjavík upp í
sveit. Þar er gaman að eiga heima
og margt að sjá fyrir krakkana.
Dýrin eru skemmtilegir leikfélagar
og þess vegna ekki að undra þótt
Halla langi ósköp mikið í hvolpinn
hans Hannesar Hólm. En Hannes-
er ekki á því að láta hvolpinn af
hendi fyrir ekki neitt. Honum
finnst Maggalena afskaplega
skemmtileg, eins og raunar öllum
finnst. . .“
Sigrún Eldjárn gerði teikningar í
Krakkana i Krummavík og teiknaði
einnig kápumynd. Bókin er 101
blaðsíða. Prisma prentaði.
Ný Ijóðabók
Heiðmyrkur
effir Steingrím Baldvinsson
í Nesi í Aðaldal
Almenna bókafélagið hefur sent
frá sér bókina Heiðmyrkur eftir
Steingrím heitinn Baldvinsson í
Nesi. Bókin er kynnt þannig á
bókakápu:
Steingrímur Baldvinsson í Nesi í
Aðaldal, d. 1968, var þjóðkunnur
maður, ekki sízt fyrir sínar snjöllu
lausavísur. Hann lét eftir sig all-
mikið af skáldskap, sem Kristján
Kalsson hefur valið úr í þessa bók.
Steingrímur í Nesi var merkilegt
skáld, og móðurmálið lék honum á
tungu. Hér er að finna afburða-
kvæði svo sem Heiðmyrkur sem
hann orti er hann beið dauða síns í
gjá í Aðaldalshrauni í fimrn dægur
og var þá bjargað fyrir tilviljun.
Mikill vinur Steingríms í Nesi,
Karl Kristjánsson alþingismaður,
flutti minningarræðu við kistu
hans, og er meginhluti hennar
prentaður hér sem inngangur fyrir
bókinni.
Útför
TRYGGVA JÓNSSONAR,
fyrrum bónda á Svertingsstöðum í Kaupangssveit,
sem lést á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri 13. desember fer
fram frá Kaupangskirkju laugardaginn 20. des. kl. 13.30.
Blóm og kransar afbeðið en þeim sem vildu minnast hans er
bent á Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri.
Vandamenn.
Móðir mín
MARÍA JÓHANNESDÓTTIR,
lést á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri þriðjudaginn 16.
desember.
Jóhannes Emilsson.
Hjartarbaninn
Á „íslensku mannamáli“
Trúlega hefur engin kvikmynd
verið sýnd hér á landi við aðra
eins aðsókn og bandaríska
myndin Hjartarbaninn, The Deer
Hunter, sem fjallar um amerískt
alþýðufólk og áhrif Víet-Nam
stríðsins á það.
Fyrir skemnistu kom út hjá
bókaútgáfunni Ögri bókin Hjart-
arbaninn í þýðingu Erlings Sig-
urðarsonar. Bók þessi er að því
leyti óvenjuleg kvikmyndasaga
að hún er sanian sett eftir kvik-
myndahandritinu, — hún er sem
sé gerð eftir myndinni en ekki
myndin eftir bókinni eins og al-
gengast er.
Af þessum sökum er bókin
Hjartarbaninn eins og myndin,
þar er engu aukið við en ýmislegt
sem var hratt eða óljóst í mynd-
inni skýrist þó við lestur bókar-
innar. Hjartarbaninn er því til-
valin bók fyrir þá sem vilja rifja
upp kynni við Michael, Nick og
þá félaga í Clairton og hörmung-
arnar sem yfir þá dundu í stríði í
fjarlægu landi. Þeir, sem ekki sáu
myndina, geta hér lesið svolítið
brotkennda en spennandi og
hrollvekjandi sögu umhversdags-
líf lágstéttarfólks í verksmiðjubæ
í Bandaríkjunum. Þeir kynnast
náttúrulegum. óbrotnum lifs-
neista fólksins og því hvernig
viðbjóðslegt stríð og áskapað
virðingarleysi fyrir lífinu slekkur
hann svo þeir sem komast í tæri
við ógnirnar verða aldrei samir,
hvorki á líkama né sál.
Hjartarbaninn er afþreyingar-
saga en þýðingin hefur það fram
yfir flestar aðrar þýðingar slíkra
bókmennta í seinni tíð að vera á
þokkalegu, íslensku mannamáli.
S.P.
Grösin í glugghúsinu
Jenna og Hreiðar Stefánsson
skrifuðu sínar fjölmörgu og
kunnu barnabækur flestar í
félagi. Margar þeirra þurfti að
endurprenta, því i þeim er sá
neisti sem nægði þeim til lífs.
Nú hefur Hreiðar sent frá sér
bókina, Grösin í glugghúsinu, og
er hún ekki félagsvinna þeirra
hjóna. Líklega er hún. sem er
bama- og unglingabók, sögubrot
hanssjálfs, sögð í annarri persónu
sem er ekki verra uppátæki en
hvað annað. Söguhetjuna nefnir
höfundur Garðar sem er tíu ára
kaupstaðardrengur sendur í sveit
og um sveitadvölina fjallar bókin.
Garðar kynnist Guðlaugi bónda,
eineygum og raddsterkum karli,
vinnuhörðum manni en raun-
góðum, Veru ráðskonu, hjarta-
hlvrri konu og Jóa syni hennar,
hundinum Lubba, stelpunni
Binnu og ömmu hennar. Sögu-
persónurnar eru vel gerðar og
einkar skýrt mótaðar af höfundi í
orðum þeirra og athöfnum og fer
liann þar á kostum.
Þaulreyndur barnabókahöf-
undur eins og Hreiðar Stefáns-
son, sem auk þess hefur lengi
verið kennari, er löngu vaxinn
upp úr byrjendaerfiðleikum höf-
unda og því vel undir það búinn
að rita nú veigameiri, fágaðri og
lítríkari bækur en nokkru sinni og
til þess má ætlast. Og þegar hann
nú sendir frá sér þessa fyrri eða
fyrstu bók í nýjum flokki bóka,
eru svo margir endar þar lauslega
festir, að aðvelt er að prjóna við.
Frásagnarefnin í sveitinni eru
óþrjótandi og mér þykir meira en
líklegt. að fyrr en vari liggi það
laust á tungu höfundarins, hvort
sem það verður í eina bók eða
margar. Þar vænti ég hlæjandi
lækja og hornsíla, ilmandi blóma,
mikils sólskins, hesta og hófadyns
og söngfugla í mó, en einnig
framhalds af sögnum af fólkinu,
seni við höfum þegar kynnst dá-
lítið.
Bókarefni í þessa átt er brýn
þörf hér á landi. Það þarf að opna
.börnum og unglingum sýn inn í
töfraheim umhverfisins, sem
flestum er lokaður af hálfu eða
jafnvel meira en það.
Náttúran er full af fegurð og
yndisþokka um leið og malbiki
sleppir en allir þurfa að fá nokkra
tilsögn svo þeir fái notið dásemda
hennar. Þessu má líkja við það að
þekkja stafina og læra að lesa til
að geta notið bókanna. Það er
verðugt hlutverk fyrir þá sem
bæta vilja heiminn, að kenna
þeim ungu stafróf náttúrunnar í
góðuni barnabókum, þar sem hið
lifandi umhverfi er vettvangur
frásagna.
Ekki sýnist mér liggja ljós fyrir
hvað nafn bókarinnar „Grösin í
glugghúsinu" táknar. Efni bókar-
innar gefur því raunar enga
merkingu. En vel má vera að í því
felist dýpri merking. Stráin, sem í
gluggaskotum torfbæja vaxa, vita
margt og hafa frá mörgu að segja.
Þau geta líka bankað í glugga og
sungið móti vindinum. En fyrst
og fremst sjá þau í tvo heima,
þann sem úti fyrir er og allt um
kring en einnig hinn sem innan
þykkra veggjanna er. Ef vel er
híustað kunna þau frá mörgum
ævintýrum að segja og eiga það
e.t.v. eftir.
E.D.