Dagur - 19.12.1987, Blaðsíða 22

- DAGUR 19. DESEMBER 1987
Fjöldi ferðamanna heimsækir þjóðgarðinn í Jökulsár-
gljúfrum á sumrin og margir þeirra leggja leið sína upp
að Dettifossi vestanmegin árinnar. En þarna er fáförult
yfir vetrarmánuðina. Skyldu margir ferðalanganna sem
dást að hinni stórbrotnu náttúru landsins á sumrin hug-
leiða hvernig hafi verið að búa á þessum slóðum allan
ársins hring? Frá Svínadal er þriggja tíma gangur til
næsta bæjar. Síðasta húsmóðirin sem bjó í Svínadal er
Kristín Sigvaldadóttir, Dagur ræddi við hana um lífið á
þessum afskekkta bæ og hvernig heimilisfólkið hélt jól-
in hátíðleg.
/
g kom fyrst að Svínadal
sem kaupakona 15. júní
1925, þá var ég átján ára.
Veðrið var svo fallegt, það var
svo fallegt þarna og öðruvísi en
heima að ég varð alveg trufluð af
þessari fegurð. Allt þetta fyrsta
sumar og haust var tíðin góð.
Þarna bjó Páll Jónsson ásamt
þrem sonum sínum og einni
dóttur. Ég ætlaði bara að vera
þarna einn mánuð en hann varð
að ellefu árunt.
Óskaplegt púl við
búskapinn
Kona Páls bónda í Svínadal. Por-
björg Hallgrímsdóttir lést af
barnsförum 1915, var hún þá
nýbúin að eignast þríbura en alls
áttu þau Páll tíu börn.
Kristín er fædd og uppalin í
Gilsbakka í Öxarfirði. Systkinin
voru tólf og faðir þeirra dó þegar
fimm barnanna voru ófermd.
Kristín fór snemma að vinna utan
heimilis, tólf ára gömul var hún
ráðskona hjá sængurkonu og
þegar hún var sextán ára réðst
hún sem ráðskona að Austara-
landi.
„Þegar ég kom að Svínadal var
húsakostur ágætur. Við vorum
með stóra baðstofu í tvennu lagi
og það var ákaflega gott hlóða-
eldhús sem ég eldaði í. En það er
ekki hægt að líkja þessu saman
við það sem við höfum í dag, nú
eru alls staðar takkar, það þarf
ekkert að gera nema snúa þeint
og það þarf ekkert að vera að
baksa við að kveikja upp.
Ég giftist Jóni Pálssyni, elsta
syninum 20. júlí 1926. Viðgiftum
okkur hér á Húsavík hjá sr. Jóni
og eftir athöfnina var okkur gefið
kaffi á prestssetrinu. Þá var
Kristinn sonur prestshjónanna
farinn að versla í stórum skúr, ég
fór út í búðina og keypti svolítið
sem ég á hérna ennþá, það er
bátslaga glerskál sem kostaði
þrjár krónur, ég hef mikið notað
hana um dagana.
Það var mikill gestagangur á
Svínadal, sérstaklega fyrsta
sumarið sem ég var þar. Fólkið
kom með skipi til Akureyrar,
fékk hesta í Eyjafirði, fór upp í
Mývatnssveit og kom svo yfir
öræfin til að skoða Dettifoss. Það
kom til okkar til að gista og fá
mat og nesti og ég bar alltaf það
besta sem til var fyrir það. Ég
þurfti alltaf að færa gestunum í
rúmið og þeir vildu alltaf fá
matinn, vatn til að þvo sér og allt
í einu þótt það væri kannski brús-
andi þurrkur úti og f nógu að
snúast. En ferðalangarnir borg-
uðu nú svolítið fyrir sig.
Það var oft fátt um fólk á vet-
urna, sérstaklega var fátítt að
kvenfólk væri á ferðinni þá. En
fólk var ævinlega um kyrrt ef það
kom.
Maður hafði aldrei vanist öðru
en að púla og það var óskaplegt
púl við búskapinn, miklar vökur
og svoleiðis. Það var alveg sér-
staklega erfitt fyrir karlmennina
að passa féð því þarna var engin
girðing. Maðurinn minn gekk
mjög mikið við að leita að kind-
unum.“
Mikil jólagleði og kæti
- Segðu mér frá jólunum í
Svínadal, bakaðir þú mikið til
jólanna?
„Já ég bakaði mikið, alla
bauka fulla af kökum og gerði
mikið af laufabrauði. Ég fékk
aldrei annað brauð en það sem ég
bakaði sjálf nema bara tvíbökur
á sumrin. Ég gerði hreint fyrir
jólin og saumaði, náttúrlega
kunni ég ekkert én ég sneið þetta
og saumaði, meira að segja á
vinnukonurnar mínar líka. Tvisv-
ar var gömul kona vinnukona hjá
mér og einn veturinn var mág-
kona mín hjá mér þegar hún var
unglingur. Svo vorum við með
kaupakonur á sumrin en þær
voru bara við útiverkin."
- Tíðkuðust jólagjafir á þess-
um tíma?
„Nei, það voru aldrei jólagjaf-
ir. Þó man ég eftir því að ég var
að keppast við á Þorláksmessu að
sauma ofan á gamla gúmmískó til
að búa til inniskó og spjarir
handa vinnukonunni og hún var
svo ógurlega sæl og lukkuleg með
þetta.“
- Fórstu í kaupstað fyrir jólin?
„Nei, nei, það var ekki einu
sinni að ég færi í kaupstað á
hverju ári og það var ekki farið í
kaupstað fyrir jólin.
Það var ógurleg gleði með
fyrstu jólagjafirnar sem börnin
mín fengu. Eitt sumarið kom
dönsk stúlka til okkar, hún var
gangandi og ætlaði að Dettifossi
seinni hluta dags í súld og hálf-
gerðri rigningu. Ég dreif hana inn
í bæ og bauð henni mat og gist-
ingu. Daginn eftir fór hún síðan
að Dettifossi og var fjórtán tíma í
ferðinni, ég beið eftir henni og
gaf henni mat og vildi ekki að
hún borgaði neitt fyrir. Um vet-
urinn sendi hún börnunum lita-
bækur og liti fyrir jólin og mig
minnir að eitthvert sælgæti hafi
verið með. Þetta gerði svo ægi-
lega lukku, börnin höfðu aldrei á
ævi sinni séð neitt þessu líkt og
voru svo hrifin.
Krakkarnir kunnu sálma og á
jólunum dönsuðum við kringum
jólatréð og sungum, það var bara
alveg ljómandi söngur. Jólatréð
var heimatilbúið, skreytt með
eini og sortulyngi. Það var mikil
sæla með þetta. Maðurinn minn
las húslestur, það var mikið dans-
að og sungið og svo var spilað
púkk á jóladaginn, á annan í jól-
Kristín Sigvaldadóttir.
um og á gamlárskvöld. Það voru
allir ánægðir.“
- Heldur þú að þið hafið jafn-
vel verið ánægðari á jólunum
heldur en fólk almennt er í dag?
„Uss, já, það er áreiðanlegt,
það var svo mikil jólagleði og
kæti. Ég man sérstaklega eftir
jólunum 1933, tíðin var svo góð.
Systir mín var hjá mér með lítið
barn svo við vorum níu í heimili
og svo buðum við fullorðnum
manni sem var einbúi í sveitinni
að vera hjá okkur. Hann hafði
ósköp gaman af þessu og hann
sagði að það hefðu verið sautján
tegundir af mat á borðinu á jóla-
dagskvöld. Maður gerði það sem
hægt var fyrir jólin og var með
þann kjötmat sem til var, reyktan
silung, súrmat og alls konar
brauð.
Það var ferjað yfir Jökulsá á
veturna en það mátti engu muna,
þetta var voðalega hættulegt og
enginn vöxtur mátti vera í ánni.
Guðrún mágkona mín var einu
sinni ferjuð yfir um jólin og það
var mikil gleði að fá hana. Við
fórum upp á Nónmel, tunglið var
fullt og það var glansandi
tunglsljós. Þetta var á annan í
jólum og ég man eftir því að tún-
ið var fagurgrænt, tfðin var svo
góð.“
- Komust þið nokkuð til
messu á jólunum?
„Nei, það voru engin tök á að
fara til messu um jólin. En við
fórum til messu á vorin, t.d. man
ég einu sinni eftir því að ég fór til
messu um hvítasunnu, þá þurfti
ég að fara með alla krakkana út í
sveit til að láta bólusetja þau.“
Blessað álfafólkið flutti
Jón og Kristín eignuðust fimm
börn, eina stúlku og fjóra drengi.
Fjögur barnanna fæddust í Svína-
dal og næstyngsti drengurinn
þeirra er síðasta barnið sem þar
fæddist, það var 3. mars 1935.
Nú á Kristín 20 ömmubörn og
28 langömmubörn og segir hún
að afkomendurnir séu sér afskap-
lega góðir. Síðastliðna tvo ára-
tugi hefur Krístín búið í Reykja-
vík en er nýlega flutt til Húsavík-
ur. Nú býr hún ein í vistlegri
íbúð, í skjóli sonar síns og
tengdadóttur.
- Varst þú vör við að álfar
byggju í nágrenni við ykkur í
Svínadal?
„Hafi þeir verið til þá hafa þeir
verið þarna. Ég hafði nú trú á því