Dagur - 17.09.1988, Blaðsíða 6

6 - DAGUR -17. september 1988
Fyrri hluti:
GLÆPUR
OG REFSING
eiga sér stað 4,5 vopnuð rán í
mannmergðinni í Mexíkóborg,
sem er fjölmennasta þéttbýlis-
svæði á jarðkringlunni með 18
milljónir íbúa. Á árinu 1987 var
lögreglunni tilkynnt um 8.300
dauðsföll (nánast eitt á klukku-
stund). í tveimur tilfellum af
hverjum þremur var um morð að
ræða.
Hugað að fórnarlambi ofbeldismanna í Tokyo.
- Víða leynast
hættur á veg-
ferð manna
Allir kunna ógnvekjandi sögur af
þeim hættum, sem kunna að bíða
manna á ferðalögum erlendis - af
þjófunum í Napólí, sem slíta úrin
af úlnliðum ökumanna; af vasa-
þjófum af sígaunaættum, sem
halda sig á neðanjarðarstöðvun-
um í París - og öll vitum við,
hvað bíður þeirra, sem fara í
gönguferð eftir 42. götu New
York-borgar eftir að dimmt er
orðið. En skyldu þeir, sem oft
eru á ferðalögum hafa þungar
áhyggjur af öryggi sínu, þegar
þeir eru að heiman? Og er hægt
að færa einhver rök fyrir því, að
sumar stórborgir séu ferðamönn-
um hættulegri en aðrar?
Nýleg könnun á tíðni glæpa í
tíu af helstu stórborgum heimsins
staðfesti það, sem verið hefur al-
menn skoðun manna: Að tíðni
glæpa er meiri í New York en
London; að árásarglæpir eru nær
óþekktir í Tokyo, og að í mörg-
um borgum er auðvelt að múta
lögreglunni. En könnunin leiddi
það einnig í ljós, að fyrir þá, sem
eru á viðskiptaferðalögum eru
það ekki alltaf „hættulegustu“
borgirnar, sem mest ástæða er til
að varast.
Það jákvæða við niðurstöður
umræddrar könnunar, sem tíma-
ritið „Business Traveller“ stóð
fyrir, er, að mestur hluti þeirra
glæpa, sem ógna lífi manna, er
framinn í borgarhlutum, sem
menn á viðskiptaferðalögum eiga
lítið erindi til. Þetta á t.d. við um
Los Angeles, sem er tvímæla-
laust einhver mesta glæpaborg í
heimi, en þar er glæpastarfsemin
að mestu bundin við miðborgina
og ákveðin svæði í austur- og
suðurhluta borgarinnar, þar sem
viðskiptaferðalangar koma sjaldn-
ast. Enda er það svo, að flest
fómarlömb glæpamannanna í
Los Angeles eru heimamenn - og
einu glæpirnir, sem ferðalangar
eru líklegir til að verða varir við,
er virðingarleysi fyrir umferðar-
reglum.
Það er á sama hátt ósennilegt,
að ferðamenn verði á vegi eitur-
lyfjasalanna í Queens í New
York eða blandist í morðmál í
Kínahverfinu í París, en þeir
gætu hæglega orðið fyrir barðinu
á seðlafölsuram í Hong Kong;
sem annars telst „tiltöluleg^
örugg borg“, ólöglegir leigubíl-
stjórar í Bangkok gætu rænt þá
og það gæti verið brotist inn í
bílaleigubílinn þeirra í London,
þar sem innbrot í bifreiðar eru al-
gengari en annars staðar í heimi.
Pó svo að nauðganir eða morð
séu til þess að gera fátíðir glæpir
í sumum borgum, þarf það engan
veginn að þýða það, að þessar
borgir séu hættulausar.
Lögregluyfirvöld í flestum
þeim borgum, sem umrædd
könnun náði til, bentu á, að iðu-
lega kæmu ferðamenn sér í vand-
ræði með því að láta vera að
fylgja einföldustu varúðarregl-
um. Pessar reglur eru meðal
annars, að bera aldrei á sér nema
lítið af peningum; að taka aldrei
upp götukort eða vekja á annan
hátt grunsemdir um að þeir séu
að villast; að leita upplýsinga um
það á hótelinu, hvaða svæði
kunni að vera hættuleg og síðan
að forðast þau; að klæðast hefð-
bundnum fatnaði, en ekki tilvilj-
anakenndum fatnaði, sem greini-
lega bendi til þess, að um ferða-
mann sé að ræða; og nota leigu-
bifreiðar eftir að dimma tekur.
Þrátt fyrir glæpaskýrslur, sem
oft á tíðum eru hrollvekjandi, þá
er mönnum á viðskiptaferðalög-
um ekki ýkja mikil hætta búin í
þessum heimi, vel að merkja, ef
hann eða hún gerir sér grein fyrir
þeim hættum, sem geta verið til
staðar, og gerir viðeigandi ráð-
stafanir til að forðast þær.
Hegningar
Þau ríki, sem ennþá beita dauða-
refsingu, eru mjög fá orðin. í
Thailandi eru menn þó stöku
sinnum skotnir og dauðarefsing
tíðkast enn í Japan, einnig í Sam-
einuðu arabísku furstadæmunum
(þó aðeins ef í hlut eiga
múslimir afbrotamenn).
Það finnast fáar algildar reglur
um hegningar fyrir alvarlega
glæpi. Fyrir nauðgun er algengast
að menn hljóti fangelsisdóma,
sem geta verið allt frá tveimur
árum upp í 25 ár. (Vægastir eru
dómarnir í Tokyo, en þyngstir í
New York.) í Thailandi eru í
gangi reglulegar náðanir við ýmis
tækifæri, t.d. á afmæli konungs,
og þá opnast fangelsishliðin fyrir
Glæpum í heild fjölgaði um
12,5 prósent á árinu 1986, en
aðeins tókst að upplýsa 16.500
mál af um 170 þúsund, eða 9
prósent. Um það bil helmingur
glæpa kemur aldrei á skrá og af
14.200 fullorðnum, sem hlutu
dóma á síðasta ári, voru innan
við 1.000 konur. En mest af glæp-
unum er framið í úthverfum
borgarinnar, og þeir, sem ferðast
í viðskiptaerindum eða almennir
ferðamenn koma þar sjaldnast
við sögu.
Rán verða sífellt stærri hluti
glæpamálanna, voru 25 prósent
allra glæpa fyrir tíu árum en eru
nú komin upp í 47 prósent. En
skýrslugerð lögreglunnar er ófull-
komin, sjaldan birt og óábyggi-
leg. Það ætti að vera þeim, sem
ferðast í viðskiptaerindum,
nokkur hughreysting, að þróunin
virðist vera sú, að ofbeldisglæp-
um fækkar. En efnahagskreppan,
sem er sú versta í 50 ár, gerir
sífellt fleiri og fleiri af atvinnu-
leysingjum að þjófum. Aftur á
móti hefur aðsókn að drykkju-
krám og næturklúbbum minnkað
og þar með hættan af ofbeldis-
árásum drykkjurúta.
Skýrslur um nauðganir og
mútuþægni eru nánast ekki til, og
nauðganir eru sjaldnast kærðar.
Sú mútuþægni, sem er mest áber-
andi, varðar umferðarlögregl-
Lögreglusveitir eru fjölmennar í New
fjölgandi þar í borg.
öllum nema alsvæsnustu glæpa-
mönnum. Á árinu 1987 voru að-
eins 146 fangar í Japan dæmdir til
meira en tíu ára fangelsisvistar,
enda þótt 89 prósent kærumála
hafi leitt til dómsniðurstöðu.
Sektir fyrir of hraðan akstur
fara sjaldnast yfir 25 þúsund
krónur á Vesturlöndum (Frakk-
land 32.000). í Thailandi eru þær
miklu lægri eða innan við 1.000
krónur. Fyrir ölvunarakstur geta
menn hlotið sex mánaða fangelsi
í Los Angeles, eða eitt ár í Mex-
íkóborg, ef þeir hafa ekki efni á
að ráða sér lögfræðing.
Mexíkóborg
Á hverri klukkustund er tveimur
bifreiðum stolið og á sama tíma
York, en þrátt fyrir það fer glæpum
una, en hver sá, sem fer af stað til
að fá leyfi stjórnvalda til ein-
hverrar starfsemi, lendir strax inni
í frumskógi stjórnardeilda,
verkalýðsfélaga og alls konar
yfirvalda, þar sem helsta leiðin til
að finna einhverjar útgöngudyr
eru mútur. Mörg, ef ekki flest
árásarmál, eru leidd til lykta með
mútum, og sama gildir með um-
ferðaróhöpp. Eigi að síður fer
málum vegna þjófnaða á bílum
og bílahlutum stórfjölgandi.
Mannrán eru ekki algeng.. en
hins vegar á það sér stað, að lög-
reglumenn beiti samkynhneigða
fjárkúgun eða pör í kyrrstæðum
bifreiðum. Lögreglunni er leyfi-
legt að skjóta menn til dauðs, og
því er beitt.
Hegning fyrir meiriháttar
afbrot er ekki öfgafull, og ber
ekki vott hefnigirni, en smærri
afbrotamenn nota oft mútur til
að losna úr varðhaldi. Þeir, sem
ákærðir eru, teljast sekir þar til
sakleysi þeirra sannast. Spillingin
nagar hjól réttvísinnar, sem þar
að auki snúast afar hægt.
New York
Manhattan er stærst þeirra fimm
borgarhluta, sem mynda New
York, þar er miðstöð viðskipta
og þar eru flestir glæpir framdir.
Samkvæmt skýrslum er glæpa-
tíðnin mest á föstudögum frá því
klukkan fjögur síðdegis til mið-
nættis. 1987 voru þjófnaðir al-
gengastir glæpa. Það er í mið-
borginni á Manhattan - milli 34.
og 59. götu - sem flestir glæp-
anna eiga sér stað. Fólk, sem
leggur leið sína um Grand Centr-
al Terminal, Penn Station eða
Port Authority Bus Terminal, er
í langmestri hættu.
Á Times-torgi og 42. götu eru
lögreglumenn fleiri en annars
staðar gerist, en eigi að síður er
þar mikið um rán. Á öðrum
stöðum, svo sem í Jamaica-hverf-
inu í Queens, berjast eiturlyfja-
salar um markaðinn, og inn á þau
svæði ætti enginn að fara að
nauðsynjalausu. Ef frá eru taldár
ferðir í leikhúsin á Broadway,
ættu ferðamenn að forðast Tim-
es-torg og umhverfi þess, þrátt
fyrir svonefnda hreinsunarher-
ferð, sem nú á að eiga sér stað
þar.
í New York-ríki hefur eftirlit
með ölvunarakstri verið hert
mjög mikið. Vegatálmanir eru
settar upp og ástand ökumanna
kannað og einnig, þegar eitthvað
virðist athugavert við aksturinn.
Refsing er 10 þúsund króna sekt
eða fangelsi.
Lögreglumenn eru um allt í
New York. Á 42. götu ganga þeir
fleiri saman vegna eigin öryggis.
Almennt eru þeir áreiðanlegir,
enda þótt ýmis vel þekkt hneyksl-
ismál hafi komið upp, þar sem
spilling hefur verið afhjúpuð eða
sakborningar verið barðir til ólíf-
is. Hörundsdökkur ferðamaður,
sem tekinn væri í misgripum fyrir
einstakling af minnihlutakyn-
flokki heimamanna - svartan eða
suður-amerískan - gæti hlotið
óblíða meðferð, því að meirihluti
glæpalýðsins er svertingjar og
Suður-Ameríkumenn.
Þegar á heildina er litið, fer
glæpaverkum fremur fjölgandi í
New York (þrjú til fjögur prósent
aukning milli áranna 1986 og 87).
Borgin er efst á lista (samkvæmt
áðurnefndri könnun) að því er
varðar vasaþjófnaði og rán á göt-
um úti, en á öðrum sviðum er
hún alls ekki eins hættuleg og
Mexíkóborg eða Los Angeles.
Briissel
í Belgíu er þrenns konar lög-
regla: Héraðalögregla, dóms-
málalögregla og herlögregla.
Hver þessara lögregludeilda
starfar meira og minna sjálfstætt.
Héraðalögreglan er venjuleg lög-
regla, svipuð því sem annars
staöar gerist. Dómsmálalögregl-
an fæst sérstaklega við rannsókn-
ir giæpamála, undir yfirstjóm
ýmissa opinberra ákærenda.
Herlögreglan er alríkislögregla
skipulögð á sama hátt og um her
væri að ræða.
Þegar kemur að skýrslugerð
um glæpamál, er alltaf hætta á,
að einhver verði talin oftar en
einu sinni, þegar um þau hefur
verið fjallað af mörgum aðilum.