Dagur - 22.04.1989, Blaðsíða 11

Laugardagur 22. apríl 1989 - DAGUR - 11
Texti Vilborg Gunnarsdóttir
Mynd Tómas Lárus
Vilbergsson
og ég. Einn morguninn þegar ég kom
fram, er enginn í rúminu. Mig minnir að
konan hafi heitið Sigga og ég að sjálfsögðu
spurði konurnar: „Hvar er Sigga?“ „Hún
dó í nótt,“ sögðu þær bara í sama tón og
hefði ég verið að spyrja um einhvern
hversdagslegan hlut. Mér varð bylt við, fór
franr í dagstofu og þar var fólk að spila og
syngja. Ég spurði einhvern: „Vitið þið að
hún Sigga er dáin?“ „Jú, jú, vina mín, það
var ekki um annað að ræða. Það var vitað
að hún myndi deyja.“ Það var erfitt fyrir
mig að skilja dauðann.
Var orðin myrkfælin
AKristneshæli komu heilu fjölskyld-
urnar framan úr Eyjafirði og ég man
að það kom sérstaklega mikið af fólki úr
Saurbæjarhreppnum. Ég man eftir systkin-
um, strák og stelpu sem komu þarna og ég
hugsaði með mér hvað væri gaman að
þarna skyldi vera komin stelpa. Ég sat við
rúmið hennar þessa daga sem hún lifði og
var alltaf að þvo henni og setja stykki á
fæturna á henni, því ég vildi halda í hana.
Einn morguninn þegar ég kom inn til
hennar var hún farin. Það dóu líka konur
inni á herberginu þar sem ég var og þegar
ég loks kom heim var ég orðin svo myrk-
fælin að ég varð að sofa á milli mömmu og
pabba í mörg ár og það þurfti að halda í
höndina á mér á meðan ég var að sofna.
Þetta var geysilega mikill reynslutími fyrir
svona unga sál svo það var e.t.v. þess
vegna sem ég lét mig hverfa inn í hinn
heiminn og reyndi að gleyma mér.“
Efir að Sigurveig kom heim af Kristnes-
hæli og hernámið stóð sem hæst, hlustaði
hún mikið á útvarpsstöð sem sendi út tón-
list stríðsáranna þ.e. blues og jass, Louis
Armstrong og Ellu Fitzgerald. „Ég var oft
látin þurrka af fyrir mömmu heima og á
veturna þegar dimmt var úti naut ég þess
að sjá sjálfa mig í stórri rúðu sem var í
ganginum heima. Þar var fínt gólfpláss,
útvarpið á fullu og ég gat horft á sjálfa mig
dansa. Þá ímyndaði ég mér að ég væri
Ginger Rogers eða einhver önnur fræg
leikkona."
40 ára leikafmæli
m þessar mundir eru nákvæmlega
fjörutíu ár síðan Sigurveig lék sitt
fyrsta hlutverk á sviði hjá Leikfélagi Akur-
eyrar. Hún segist ekki skilja hvernig fyrsta
hlutverkið kom upp í hendurnar á henni,
aðeins að það hafi verið hringt í sig þegar
hún var í Gagnfræðaskólanum og hún
spurð hvort hún gæti tekið að sér að leika
með Leikfélaginu. „Ég sagði strax já án
þess einu sinni að spyrja hvað ég ætti að
leika. Síðan hefur þetta verið mitt aðal
starf.“ Fyrsta hlutverkið var hlutverk
Önnu Lísu í „Orustan á Hálogalandi“ sem
mig minnir að hafi verið nefnt „Glímu-
kappinn" hér. Ég man eftir Önnu Lísu
eins og ég hafi verið að æfa hana í gær.
Hún var færeysk-dönsk og til að eyða ekki
of miklum tíma í æfingar inni í leikhúsinu
fór ég þrisvar sinnum heim til Jóns Norð-
fjörð leikstjóra til þess að læra þennan
sérstaka hrcim sem stúlkan talaði. Þetta
var hress stelpa sem talaði bjagaða ís-
lensku nreð kokhreim og hún var í poka-
buxum, stórköflóttri skyrtu og með rauða
spanjólu. Þetta var þó nokkuð stórt hlut-
verk fyrir byrjanda þó það hafi ekki verið
neitta aðalhlutverk. Ég man að Bragi Sig-
urjónsson senr kenndi mér íslensku þá,
skrifaði gagnrýni á verkið í blað og honum
fannst leikurinn hressilegur og lofa góðu.
Ég var auðvitað mjög ánægð, sérstaklega
að fá þetta lof frá kennaranum mínum.“
Þegar barnið fór
að spyrja barnið...
Eftir 1949 var Sigurveig búsett á Akur-
eyri og allt til ársins 1980, að hún
flutti ásamt eiginmanni sínum, Valdimar
Pálssyni sem nú er látinn, til Reykjavíkur.
Tvö börn þeirra voru þá flutt til Reykja-
víkur og langaði þau að prófa að breyta til.
Sigurveig, sem þá var fastráðinn leikari hjá
LA, fékk launalaust leyfi í eitt ár. Valdi-
mar veiktist skömmu síðar og fannst þeim
hjónum þá öruggara að vera áfram í
Reykjavík svo þau ákváðu að brenna allar
brýr að baki sér og búa áfram fyrir sunnan.
„Við kynntumst þegar við vorum 14 ára í
Gagnfræðaskólanum. Systir hans, sem var
fimm árum eldri en ég, kom á Kristneshæli
og var mér þar samtíða í fjóra mánuði.
Þegar ég kom aftur til Akureyrar í skóla,
fór ég að heimsækja hana en hún var þá
enn á hælinu og lést þar síðan kornung,
aðeins 26 ára gömul. Hún sagði mér að
hún ætti bróður í skólanum og spurði
hvort ég hefði séð hann. Ég sagði nei, en
hún vildi endilega að ég hitti hann. Það
gerðist á fyrsta ballinu sem haldið var og
eftir það var ekki snúið við. Dóttir okkar
fæddist 1950 og ég man hvað mér fannst ég
vera ung. Sérstaklega fannst mér það þeg-
ar barnið fór að spyrja mig, barnið, og ég
þurfti að taka ákvarðanir fyrir hana. Atta
árum seinna áttum við strákinn svo þá var
maður orðinn þroskaðari, en þetta bjarg-
aðist nú alltaf allt saman."
Ýmislegt prófað
Minningar Sigurveigar streyma fram
og hún talar um blönku árin þegar
eiginmaðurinn var í námi og hún starfaði á
símanum. Þau leigðu fyrstu árin pínulitlar
íbúðir, kröfurnar voru engar og hún lifði
það t.d. að þvo á þvottabretti og nota
kolakyntan suðupott, „svo maður hefur
prófað ýmislegt," sagði hún og það er
greinilegt að minningarnar eru sælar.
Hlutverk Sigurveigar eru nú komin á
áttunda tug og þegar við biðjum hana að
segja okkur hvert þeirra sé henni minnis-
stæðast, kemur dálítið hik á hana, enda
eflaust erfitt að gera upp á milli margra
þeirra. Hún nefnir hlutverk eins og Hel-
enu í „Hunangsilmi" eftir S. Delaney og
segir það með skemmtilegri hlutverkum
senr hún hafi leikið. „í „Alfa-Beta“ lék ég
á móti Erlingi Gíslasyni, en hlutverkin
voru aðeins tvö. Þetta var í tíð þeirra
hjóna, Brynja Benediktsdóttir var þá
leikhússtjóri hér, og það var mjög lær-
dómsríkt og gaman að lcika á móti Erlingi,
þó það hafi jafnframt verið erfitt.
Fjörkálfur og dansfífl
Það var vendipunktur á leikferli mínum
þegar Gísli Halldórsson kom til Akur-
eyrar árið 1967 til þess að setja upp
„Óvænt heimsókn" eftir Priestley. Fram
að því hafði ég eingöngu leikið léttúðug
hlutverk, en þetta var mjög átakamikið
verk. Aðspurð urn hvers vegna hún
héldi að áður hafi hún frekar valist í léttari
hlutverkin segist hún hafa verið mikill
fjörkálfur og dansfífl. „Ég var í hressari
kantinum má segja, fannst lífið yndislegt
og það vill oft verða þannig að ef maður
„lukkast“ í einhverju hlutverki, lendir
maður í því að vera í sömu skúffu í nokkur
ár. Eftir Priestley stykkið hjá Gísla breytt-
ist þetta og ég fór að fá alls konar erfiðari
„karakterhlutverk“. Undir niðri var mig
farið að langa að leika eitthvað sem reyndi
meira á. Það vilja allir leikarar fá að glíma
við hvortveggja, alvarleg og léttari
hlutverk. Þegar LA verður atvinnuleikhús
erum við aðeins átta og leikararnir því
gjörnýttir. Þá er ekki um annað að ræða en
að leika hvað sem er. Á því lærum við og
fengum ómetanlegu reynslu og breidd. Þá
er líka óskaplega mikilsvert að hafa góða
leikstjóra, því ég fór aldrei í leiklistarskóla
heldur reyndi að sækja öll þau námskeið
sem ég komst á. Sjálfstraustið var í lægri
kantinum framan af og þegar þekktir leik-
stjórar komu, var það eins og að finna fjár-
sjóð að fá að vinna með þeim því maður
lærði svo mikið á því. Að þessu leyti er
það mjög mikilvægt, sérstaklega á stað
eins og hér, að það komi reglulega gesta-
leikarar til þess að fá nýtt blóð í hópinn.“
Sviðsskrekkurinn versnar
með aldrinum
ú sjá margir leikhúslíf í rósrauðum
bjarma, er það eins skemmtilegt og
fólk heldur?
„Þetta er vinna, vinna, vinna! Það er
ómögulegt að útskýra hvað það er sem
togar svona í niann, því stundum þegar
maöur er að glíma við þessar persónur sem
maður er að skapa, leita að eðlisþáttum í
manneskjunni og koma þessu saman,
hugsar maður með sér: „Guð minn al-
máttugur, þetta get ég aldrei. Það væri nú
munur að vera í áhyggjulausu starfi. Og
þegar maður bíður eftir því að koma inn á
frumsýningu hugsar maður með sér: „Því í
veröldinni ertu ekki löngu hætt þessu? En
þegar allt hefur gengið vel upp er engin til-
finning eins góð og léttirinn á eftir."
Margir leikarar halda því fram að sviðs-
skrekkur sé nokkuð sem aldrei sé hægt að
losa sig við. Okkur lék forvitni á að vita
hvort þetta væri rétt og sagði Sigurveig svo
vera. „Hann versnar með árunum. Það eru
sífellt gerðar meiri kröfur til manns sem
maður vill reyna að standa undir. Mér
finnst ég sífellt taka hlutverkin mín alvar-
legar og verða óöruggari með sjálfa mig
eftir því sem árin líða því mér finnst ég
verða að gera enn betur, en svo er það
kannski líka ég sjálf sem er að gera meiri
kröfur til sjálfrar mín."
Sviðsskrekkurinn er mjög misjafn, að
sögn Sigurveigar, því það er aldrei sama
fólkið í salnum. „Spennan er auðvitað lang
rnest á frumsýningu og viðbröðg fólks þá
mikilvæg. Það þarf að ná sambandi við
áhorfendur og ef það tekst ekki líður
manni hræðilega. Ef þeir hrífast ekki með
er mjög erfitt að halda kvöldið út, því
maður finnur nokkuð fljót hvort salurinn
er góður eða ekki. Það er t.d. ekkert eins
ömurlegt og að leika gamanleik sem á að
vera fyndinn, en fólki finnst hundleiöinleg-
ur.“
Þýðir ekki að fúska
fyrir börnin
Sigurveig hefur ekki aðeins leikið á
sviði, hún hefur lcikið í íslenskum
kvikmyndum og í sjónvarpi. Hún sagði
þaö allt öðruvísi en leikhúsvinnuna en
jafnframt mjög gaman. Allt annarri tækni
er beitt, andrúmsloft meðal samstarfsfólk-
isins verður sömuleiðis öðruvísi, sérstak-
lega ef t.d. verið er að kvikmynda úti á
landi og allir dveljast saman um einhvern
tíma.
Þegar leikið er fyrir framan mynda-
vélarnar fást ekki viðbrögð áhorfenda og
sviðsskrekkur er þá væntanlega víös fjarri,
eða hvað? „Þegar búið er að taka sjón-
varpsmynd, mánuðir líða og búið er að
klippa myndina, er lokst auglýst að sýna
eigi hana í sjónvarpinu ákveðiö kvöld. Þá
situr maður heima með magapínuna og
hjartsláttinn og nagar neglurnar því maður
hefur ekkert séð og veit ekkert hvernig
þetta kemur út. Ég man t.d. eftir því þegar
ég lék í „Löggulíf“ að þá hafði ég ekkert
séð þegar kom að frumsýningu, enda
þurfti ég að fara aftur á myndina því ég
mundi ekkert, var alveg frosin þegar ég sá
hana fyrst. í tökunum sjálfum er maður
hins vegar laus við skrekkinn sjálfan því
það er hægt að taka atriðin upp aftur og
aftur.“
- Er einhver munur á því að leika fyrir
börn eða fullorðna?
„Ég lék í barnaleikritunum hérna eins
og „Kardimommubænum" og „Dýrin í
Hálsaskógi“ og nei, það er ekkert frekar
hægt að komast upp með fúsk þegar leikið
er fyrir börn en þegar leikið er fyrir full-
orðna. Það er aftur á móti mjög gaman að
leika fyrir börn því þau taka svo mikinn
þátt í sýningunni og eru mjög lifandi. Ef
við t.d. leikum á salinn og vörpum ein-
hverju fram til hans, fáum við geysileg
viðbrögð. Ég man t.d. að Gestur Einar
Jónasson var alveg snillingur í þessu þegar
hann lék refinn í „Dýrin í Hálsaskógi".
Að læra að lifa ein
igurveig er nú á Akureyri í annað
skipti sem gestaleikari eftir að hún
flutti til Reykjavíkur. í fyrra skiptið tók
hún þátt í verkinu „Sölvi Helgason“ sem
Sveinn Einarsson leikstýrði. Þá hafði hún
nýlega þurft að horfast í augu við þá stað-
reynd, að þurfa að hefja nýtt líf ein síns
liðs, því eiginmaður hennar var þá ný
látinn. „Þarna hafði ég svo nrikið að gera
við að læra að lifa ein, að ég vissi varla að
ég væri á Akureyri. Þá var ég ekki sama
Veiga og ég er í dag, því þetta hefur verið
mikill reynslutími og sálarlíf mitt var mjög
erfitt. Ég hafði þó mjög gott af því að
koma þá, komast frá húsinu, burt frá erfiö-
leikunum sem mér fannst ég vera í. Ég
konr liins vegar hressari til baka, því inér
leið vel hér og þetta hjálpaði mér yfir viss-
an hjalla í mínu persónulega lífi. Þarna
fann ég að ég átti góða vini og fann að ég
gat hlegið. Það hefur t.d. aldrei hvarflað
að mér að sakna Akureyrar vegna þess
hvað ég hef haft mikið að gera við að
aðlagast þessu nýja lífi. Við hjónin vorum
búin að vera það lengi tvö ein og það voru
vissir hlutir sem hann hafði á sinni könnu
og aðrir sem ég hafði á minni.
Hætta á einangrun og uppgjöf
Hans hlutverk þurfti ég að læra frá
grunni, ég t.d. rataði lítið í Reykja-
vík og hafði lítið keyrt, en nú er þessi tími
orðinn mér fjarlægur og mér finnst jafnvel
fyndið í dag að ég skuli hafa verið dauð-
hrædd við að keyra og hrædd við alla hluti.
Ég vissi ekki hvar Gjaldheimtan var, ég
vissi ekki hvar ætti að skoða bílinn, ég
hafði aldrei látið skoða bíl, ég hafði aldrei
þvegið bíl! Þetta var skrítinn tími. Þegar
ég lít til baka núna, sé ég að við hefðum átt
að skipta aðeins með okkur verkum, ég
held nefnilega að margt fólk hafi og eigi
eftir að lenda í sömu sporum og ég. Það er
nefnilega óskaplegt högg og mikil hætta á
einangrun og uppgjöf þegar maður lendir í
slíkri aðstöðu. Og eftir því sem maður er
eldri þegar maður nrissir maka sinn, því
meiri einmanakennd og því crfiðara aö
byrja nýtt líf. Ég er orðin mjög sjálfstæð í
dag, en ég tók ekki nokkra ákvörðun áður
án þess að ráðgast við hann. Nú hef ég
enga ráðgjöf og þarf að taka ákvarðanir
sjálf; ég er búin að læra þetta.
Örlítil heimþrá
Mér líður allt öðruvísi í dag og finn
nú þetta aðdráttarafl sem Akureyri
hefur á mig sem ég var búin að gleynra.
Kannski var ég bara búin að útiloka það
vegna þess að ég var farin og búin að skera
á öll bönd. Ég sé núna hvað þessi bær er
yndislega fallegur og hvað veðrið getur
verið gott þrátt fyrir snjóinn. Þar er senr
sagt komin örlítil heimþrá í mig sem ég er
í raun pínulítið hissa á, því ég er búin að
festa rætur í Reykjavík og þar eru börnin
mín og barnabörnin. Þetta er í fyrsta skipti
sem ég hef fundið fyrir því að ég muni
kannski sakna þess að fara héðan. Ég finn
aö Akureyri á stóran hluta í mér.“
Að lokum Sigurveig, segðu okkur að-
eins frá henni Elínu vinkonu þinni og Pétri
manninum hennar í „Sólarferð", hvernig
hjón eru þetta?
„Þau eru nú orðin fullorðin hjónin og
hafa allt til alls. Fara til útlanda tvisvar á
ári, þau skemmta sér mikið og eru drjúg á
veigarnar. Og þegar Bakkus er með kemur
ýmislegt upp á yfirborðið. Kannski er
heimilislífið ágætt hjá þeim, en það getur
vel verið að þetta sé orðið þreytt hjóna-
band því ég held að þau séu orðin afskap-
lega þreytt hvort á öðru. Þau hanga samt
saman, en eru samt bæði að leita að ein-
hverri lífsfyllingu sem þau greinilega ekki
finna. Alla vega finna þau hana ekki þarna
í þessari sólarferð, kannski þeirri
næstu . . . !“