Dagur - 07.02.1992, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Föstudagur 7. febrúar 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Tannvemd
og tannheilsa
í dag er árlegur tannverndardagur Tannverndarráðs. Það er
ekki að ástæðulausu sem efnt er til sérstakrar tannvemdar-
viku hér á landi. íslendingar borða hlutfallslega meira af
sykri en flestar aðrar þjóðir og em stöðugt að auka neysluna.
Ársneysla sykurs hér á landi er nú einhvers staðar á bilinu
60-70 kíló á mann og emm við eflaust ókrýndir heimsmeist-
arar í þessari óheilnæmu iðju. Þjóðin neytir um það bil fjög-
urra þúsunda tonna af sælgæti árlega og ársneysla gos-
drykkja nemur rúmum hundrað lítmm á mann. Reyndar hef-
ur gosdrykkjaþamb íslendinga því sem næst áttfaldast á
rúmum tveimur áratugum, samkvæmt áreiðanlegustu upp-
lýsingum. Þá er ótalin neysla ýmissa sykraðra ávaxtadrykkja
en hún hefur einnig aukist jafnt og þétt.
Fáum dylst að beint samband er á milli sykurneyslu og
tannskemmda. Þess vegna má segja að við uppskemm eins
og til er sáð, því tannskemmdir em algengari hér á landi en
víðast í hinum vestræna heimi.
Myndarlegs átaks er þörf til að snúa þessari þróun við og
segja má að það átak sé þegar hafið. Heilbrigðisyfirvöld
hafa, í náinni samvinnu við tannlækna, tannfræðinga,
aðstoðarfólk tannlækna, skólayfirvöld, hjúkmnarfræðinga í
gmnnskólum, starfsfólk heilsugæslustöðva og fleiri, beitt sér
fyrir stóraukinni fræðslu um nauðsyn fyrirbyggjandi aðgerða
í tannvemd. í gmnnskólunum fá nemendur nú fræðslu um
flest það er lýtur að tannhirðu og þeir em einnig sendir í
reglubundið eftirlit til skólatannlæknis. Árangur þessa for-
varnarstarfs er svo góður að vemlega hefur dregið úr tann-
skemmdum barna og unglinga á síðustu ámm.
Eftir sem áður er þó ljóst að tannvernd heimilanna sjálfra
er homsteinn góðrar tannheilsu. Þess vegna er tannverndar-
dagurinn að þessu sinni helgaður foreldmm og uppalendum
og athyglinni beint að ábyrgð þeirra á tannhirðu og tann-
vernd barna og unglinga. „Lengi býr að fyrstu gerð,“ segir
máltækið og em það orð að sönnu. Ástæða er til að hvetja
foreldra og uppalendur til að hugleiða þessi mál sérstaklega
í tilefni dagsins, þótt auðvitað sé æskilegast að tannvernd sé
þeim og öðmm ofarlega í huga allan ársins hring.
í grein sem birt er í blaðinu í dag fjallar Hörður Þórleifsson,
tannlæknir á Akureyri, um tannvemd í skólum og heilsu-
gæslukerfinu. í grein sinni bendir Hörður á að allir þurfi á
tannheilsugæslu að halda, en aðeins skólaböm fái reglulega
umönnun. „Sjúklingum á sjúkrahúsum og elliheimilum hef-
ur fram til þessa ekki verið boðið upp á tannlæknaþjónustu
og ekld virðast neinar líkur á því í bráð að fólk með menntun
í tann- og munnsjúkdómum verði ráðið að þessum stofnun-
um,“ segirHörður.
í lok greinar sinnar vitnar Hörður Þórleifsson í markmið
Alþjóðaheilbrigðisstofnunar Sameinuðu þjóðanna um „heil-
brigði allra árið 2000". Síðan segir hann: „Tannlæknar vilja
einnig tannheilsu fyrir alla og ef það á að nást þarf að virkja
heilsugæsluna betur, skipuleggja fræðsluna og gera tann-
heilsu að orði sem hefur þýðingu innan heilsugæslu-
kerfisins. Ráðamönnum verður að skiljast að sparnaður næst
best með góðu forvarnarstarfi og það starf á heima innan
heilsugæslunnar eins og vamir gegn öðmm sjúkdómum."
Undir þessi orð skal tekið. BB.
„Heyrirðu ekki að
veröldin er svarthvít?“
- Þjóðviljinn - In memoram
Þjóðviljinn er á förum. Ef til vill
er réttara að segja að Þjóðviljinn
sé að deyja. Andlátið ber að eftir
nokkurra ára sjúkdómslegu og
telst engan veginn óvænt. Flókn-
ar skurðaðgerðir og ítrekaðar til-
raunir til að koma sjúklingnum til
fyrri heilsu reyndust árangurslitl-
ar og megnuðu einungis að lengja
líf hans um skamman tíma - með
ærnum tilkostnaði.
Ekki bætti úr skák að „sér-
fræðinga" greindi á um sjúk-
dómsgreininguna og því varð
meðferðin handahófskennd og
vart við hæfi. Smám saman missti
sjúklingurinn mátt og heiisu hans
hrakaði stöðugt.
„Aukin kostnaðarvitund“
Síðastliðið vor kom ný ríkisstjórn
til valda á íslandi. Hún fór fljót-
lega að tala um nauðsyn þess að
„auka kostnaðarvitund almenn-
ings“. Fyrst í stað vissi enginn
hvað ríkisstjórnin átti við með
þessu framandlega orðalagi.
Brátt kom þó f ljós að það merkti
fyrst og fremst að hver er sjálfum
sér næstur - ekki síst þegar reikn-
ingur fyrir veitta heilbrigðisþjón-
ustu er annars vegar. í ágúst síð-
astliðnum ákvað hið opinbera
síðan að „auka kostnaðarvitund"
aðstandenda Þjóðviljans. Frá
þeim tíma tók það ekki lengur
þátt í kostnaði vegna langvarandi
krankleika blaðsins. Sú ákvörðun
markaði upphaf endalokanna.
Blaðið var þá þegar komið að
fótum fram. Nánustu aðstand-
endur treystu sér ekki til að
standa straum af einni lífgunartil-
rauninni enn. - Jarðarförin fór
fram síðastliðinn föstudag.
Af einni rót
Einhvern veginn á þessa leið má
lýsa síðustu æviárum Þjóðviljans.
Þessi lýsing á einnig að mestu við
um Alþýðublaðið og Tímann,
þótt þau blöð séu enn hérna meg-
in landamæranna miklu. Rekstr-
arörðugleikar blaðanna þriggja
voru og eru sprottnir af einni og
sömu rót; íhaldssemi og skorti á
framtíðarsýn. Útgefendur þeirra
héldu frá upphafi fast við þá
stefnu að láta blað sitt gegna
hlutverki flokksmálgagns á
kostnað eðlilegrar og viður-
kenndrar fréttamennsku.
Einu sinni var...
Einu sinni var Þjóðviijinn öflugt
dagblað á íslenskan mælikvarða.
Útgáfufélag þess átti talsverðar
eignir og það sem mest er um
vert: blaðið sjálft átti gnótt
áskrifenda og auglýsenda, til að
standa straum af útgáfukostnaði.
Það var á þeim „gömlu, góðu“
árum þegar flokkspólitískt yfir-
bragð frétta þótti sjálfsagt og
eðlilegt.
Bragi V. Bergmann.
Smám saman tóku viðhorf
almennings til fjölmiðlanna að
breytast - eflaust samhliða því að
viðhorfið til stjórnmálaflokkanna
breyttist. Sauðtryggum, flokks-
bundnum kjósendum fór fækk-
andi. Æ fleiri „spiluðu eftir
eyranu“ í kjörklefanum. Sauð-
tryggum áskrifendum flokksblað-
anna fækkaði að sama skapi.
Fjölmiðlun í ætt við þá sem við
þekkjum í dag tók að festa rætur.
Hreinræktuð flokksblöð áttu
undir högg að sækja. „Óháðari"
áskrifendum þeirra líkaði ekki
hvernig lesefnið var tilreitt. Þeim
fannst sjónarhornið of þröngt.
Þeir bættust í ört vaxandi hóp
fyrrverandi áskrifenda. Margir
auglýsendur fylgdu fordæmi
þeirra.
Leiðir skilja
Um þetta leyti skildu leiðir með
fyrrnefndu blöðunum þremur
annars vegar og Morgunblaðinu
og Vísi hins vegar. Ekki svo að
skilja að „hægripressan" segði
skilið við hagsmunagæslu sína
fyrir Sjálfstæðisflokkinn; hún fór
einungis fínna með hana. Eig-
endur Morgunblaðsins og Vísis
vissu hvað klukkan sló: Hrein-
ræktuð flokksmálgögn í dag-
biaðalíki voru að renna skeið sitt
á enda. Keppinautarnir flutu á
hinn bóginn sofandi að feigðarósi
- og reynslan hefur sýnt að þeir
sofa enn.
Styrktarkerfi
í stað þess að grafast fyrir um
ástæður ófaranna og spyrna við
fótum, leituðu útgefendur flokks-
blaðanna annarra leiða. Þeir
byggðu upp styrktarkerfi til að
mæta tekjutapinu: Þeir efndu til
happdrættis og leituðu á náðir
Flokksins, flokksmannanna og
„velviljaðra“ fyrirtækja. Síðast
en ekki síst leituðu þeir á náðir
ríkisins. Útgefendurnir létu sig
litlu skipta þótt áskrifendum og
auglýsendum héldi áfram að
fækka. Þeir treystu sér ekki til að
rjúfa náin tengsl blaðs og flokks.
Þeir neituðu að trúa að tími
flokksblaðanna væri liðinn. ■
Svarthvít skynjun
Segja má að krafa markaðarins
hafi verið sú að skoðanir „í öllum
regnbogans litum“ fengju að
njóta sín í dagblöðunum. Út-
gefendur flokksblaðanna létu
þessa kröfu sem vind um eyru
þjóta. Skynjun þeirra ein-
skorðaðist við sauðalitina. Við-
brögðum þeirra er ef til vill best
best lýst með orðum Þórarins
Eldjárns:
Drottinn drottinn can’t you
hear my heartbeat? Heyrirðu
ekki að veröldin er svarthvít?
Innanflokksátök
Inn í erfiðleika Þjóðviljans
blönduðust innanflokksátök í
Alþýðubandalaginu, átök um
það hverjir skyldu skipa útgáfu-
stjórnina og hverjir stýra blað-
inu. Sú langvinna rimma átti
örugglega sinn þátt í falli Þjóð-
viljans. Það er hins vegar önnur
saga sem aðrir mega rita ef þeir
nenna.
Sjónarsviptir
Þrátt fyrir það sem ég hef sagt
hér að framan er mér eftirsjá að
Þjóðviljanum. Margir orðsnill-
ingar hafa stýrt penna á síðum
blaðsins, auðgað þjóðmálaum-
ræðuna og veitt þarft aðhald.
Þjóðviljinn gerði margt vel á
ríflega 70 ára ævi. Hann gerði
líka margt sem miður telst. Lík-
ast til eru það örlög allra... Mér
þykir einsýnt að breiddin í
íslenska blaðaheiminum minnki
nú, þegar Þjóðviljinn er horfinn
af sjónarsviðinu. Ábyrgð okkar,
ritstjóra dagblaðanna sem eftir
lifa, vex að sama skapi.
Ég treysti mér ekki til að svara
því hvort líf er eftir dauðann í til-
felli Þjóðviljans. Mammon einn
veit svarið við þeirri spurningu,
það er undir honum komið.
Ég sendi aðstandendum Þjóð-
viljans hugheilar samúðarkveðj-
ur.
Bragi V. Bergmann.
Athugasemd höfundar:
Greinin hér að ofan var rituð að ósk ritstjórnar
Pjóðviljans sáluga en hún leitaði til ritstjóra
allra dagblaðanna og bað þá að skrifa eftirmæli
um Þjóðviljann í síðasta tólublað hans. Ég varð
fúslega við þeirri ósk - eins og kollegar mínir -
en einhverra hluta vegna sá ritstjórn Þjóðviljans
meinbugi á að birta þessa einu grein. Af augljós-
um ástæðum gat ég ekki farið fram á að rit-
stjórnin birti grein mína í næsta tölublaði á
eftir...
Höfundur er ritstjóri Dags.
Fréttabréf Öryrkjabandalags íslands:
Fjórða tölublað fiórða árgangs komið út
Út er komið fréttabréf Öryrkja-
bandalags íslands 4. tölublað
1991. Efni biaðsins er fjöl-
breytt að vanda. Blaðinu rit-
stýrir Helgi Seljan.
Aðildarfélög Öryrkjabanda-
lags íslands eru fjölmörg og þau
hófu útgáfu fréttabréfs árið 1988.
í 4. tölublaði 4. árgangs er nýlega
kom út fylgir ritstjórinn frétta-
bréfinu úr hlaði með ljóði er
nefnist „Frá ritstjóra". Sr. Magnús
Guðmundsson ritar hugvekju er
hann nefnir „Gjafir guðs“ og
Arnþór Helgason form. Öryrkja-
bandalagsins ritar grein er hann
nefnir „Að loknum aðalfundi“. í
fréttabréfinu er grein um Sjón-
stöð íslands eftir Guðmund
Viggósson, yfirlækni, grein um
starfsþjálfun fatlaðra eftir Guð-
rúnu Hannesdóttur skólastjóra,
grein um iðjuþjálfun fyrir gigt-
sjúka eftir Ingu Jónsdóttur og
greinin „Viðhorf gigtarsjúklings"
eftir Sigríði Gunnarsdóttur, rit-
ara Gigtarfélags íslands. Sr.
Guðný Hallgrímsdóttir ritar hug-
leiðingu um aðgengi að húsi
Drottins og grein Guðlaugar
Sveinsdóttur ljósmóður á Egils-
stöðum nefnist „Viðhorf og
reynsla aðstandandans“. Auk
þessa eru í fréttabréfinu ýmsar
smærri greinar og ljóð.