Dagur - 07.02.1992, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Föstudagur 7. febrúar 1992
Guðmundur Bjarnason, fyrrverandi heilbrigðisráðherra:
Tekjutenging ellilffeyrís átti að skfla
öðrum lífeyrisþegum auknum bótum
- nú er gert ráð fyrir að sparnaour vegna tekjutengingarinnar renni beint í ríkissjóð
í umræðum um tekjutengingu
ellilífeyris hefur núverandi
heilbrigðis- og tryggingaráð-
herra þráfaldlega látið hafa
eftir sér að hann sé að fram-
kvæma tillögur fyrirrennara
síns í þeim efnum. A fundi
Framsóknarflokksins á Akur-
eyri á dögunum ræddi Guð-
mundur Bjarnason, fyrrver-
andi heilbrigðis- og trygginga-
ráðherra, þessi mál ásamt fleir-
um og sagði að þótt hann hafi
lagt til í ráðherratíð sinni að
tekjutengja ellilífeyri þá sé
aðeins hálfur sannleikurinn
sagður í málflutningi eftir-
manns síns. í hugmyndum sín-
um um tekjutenginguna kvaðst
Guðmundur hafa gert ráð fyrir
að nýta þá fjármuni er þannig
spöruðust innan tryggingakerf-
isins til hagsbóta fyrir ýmsa þá
er á því þyrftu að halda. Fyrir-
ætlanir núverandi ráðherra
byggist hins vegar á því að taka
þetta fjármagn beint inn í ríkis-
sjóð til almennra nota og því
hverfí þessir fjármunir út úr
tryggingakerfínu og komi eng-
um lífeyrisþegum til góða í
neinni mynd. Þá ræddi Guð-
mundur einnig um lyfjamálin
og sagði auðvelt að lækka
lyfjakostnað ríkissjóðs með því
að láta sjúklingana borga fyrir
sig sjálfa.
Guðmundur Bjarnason sagði
að í sinni ráðherratíð hafi farið
fram heildarendurskoðun á
lögunum um almannatryggingar.
Með því hefði verið ætlunin að
gera almannatryggingalöggjöfina
skýra og einfalda og leita leiða til
hægræðingar og sparnaðar. Einn
þessara þátta hafi verið að tengja
greiðslur elli- og örorkulífeyris
við tekjur viðkomandi einstakl-
inga á þann hátt að þeir sem
hefðu aðrar tekjur en frá
almannatryggingakerfinu og líf-
eyri lífeyrissjóða yfir 750 þúsund
krónur á ári yrðu fyrir skerðingu
lífeyris sem næmi 30% þeirra
tekna er umfram væru. Guð-
mundur sagði að meginmarkmið-
ið með tekjutengingu ellilífeyris-
ins hefði verið sá að sparnaður-
inn sem af henni hlytist yrði not-
aður til þess að hækka bætur,
auka bótarétt og tryggja sem best
hagsmuni þeirra, sem treysta
yrðu að miklu leyti eða alfarið á
almannatryggingakerfið sér til
lífsviðurværis.
Sparnaður vegna tekju-
tengingarinnar átti að nýt-
ast öðrum lífeyrisþegum
með margvíslegum hætti
Guðmundur sagði að í sínum
hugmyndum hefði lífeyrir og
tekjutrygging örorkulífeyrisþega
átt að hækka um 14%. Ekki væri
fyllilega raunhæft að leggja elli-
og örorkulífeyri að jöfnu vegna
þess að ellilífeyririnn væri
greiðslur til fólks sem búið sé að
ljúka sínum starfsdegi og hefði
oft komið sér ágætlega fyrir.
Öryrkjar væru aftur á móti fólk á
öllum aldri, sem í mörgum tilfell-
um ættu í verulegum erfiðleikum
með að sjá sér farborða. í tillög-
um Guðmundar var gert ráð fyrir
að örorkustyrkur hækkaði um
7% og greiða mætti allt að 50%
uppbót á örorkustyrk, yrði styrk-
þegi fyrir verulegum aukakostn-
aði vegna örorku sinnar. f>á var
einnig gert ráð fyrir að frítekju-
mark hjóna hækkaði úr 70 í 75%
af frítekjumarki tveggja einstakl-
Guðmundur Bjarnason.
inga auk þess að afnema átti
ákvæði núgildandi laga um að
hjón eða sambýlisfólk skuli verða
fyrir 10% skerðingu á lífeyri. Á
sama hátt var gert ráð fyrir að
skerðingarhlutfall tekna lækkaði
úr 45% í 40%, það er að segja
menn mættu hafa hærri tekjur
áður en tekjutrygging skertist.
Þetta atriði er komið í
framkvæmd. í>á var gert ráð fyrir
að vasapeningar þeirra sem
dvelja á stofnunum yrðu tekju-
tengdir og hækkuðu um 58% auk
þess sem greiddur yrði uppihalds-
styrkur til sjúklings eða fylgdar-
manns hans er dvelja þyrfti sam-
fellt 14 daga eða lengur á 12 mán-
aða tímabili vegna læknismeð-
ferðar utan heimabyggðar. Gert
var ráð fyrir að ekkju- og ekkils-
bætur hækkuðu og bótatími yrði
lengdur auk þess sem taka átti
upp umönnunarbætur vegna elli-
og örorkulífeyris. Barnabætur
átíu að hækka um 25% og sjúkra-
og slysadagpeningar um 55%.
Guðmundur sagði að af þessu
verði séð á hvern hátt verja átti
þeim fjármunum sem spöruðust
vegna tekjutengingar ellilífeyris-
ins - þeim hefði öllum átt að verja
til þeirra er nauðsynlega þyrftu á
þeim að halda. í hugmyndum
núverandi heilbrigðisráðherra
væri þessu alveg öfugt farið.
Taka ætti þá fjármuni er sparist
við tekjutengingu ellilífeyrisins
út úr tryggingakerfinu til afnota
fyrir ríkissjóð. Því væri algjör-
lega óraunhæft að bera þessar
aðgerðir saman þótt þær byggð-
ust báðar á sömu forsendunni -
þeirri að tengja greiðslur ellilíf-
eyris við tekjur viðkomandi ein-
staklinga.
Farið í vasa skattgreið-
enda í stað þess að leita
raunverulegra leiða til
þess að minnka kostnað
Guðmundur ræddi einnig um
lyfjamálin og sagði að auðvelt
væri að minnka lyfjakostnað
ríkissjóðs með því að láta sjúkl-
ingana borga fyrir sig sjálfa.
Hann sagði að ekkert væri nú
gert til þess að ná verði lyfja nið-
ur og lækka á þann hátt lyfja-
kostnað þjóðarinnar í heild eins
og stefnt hefði verið að með
frumvarpi, sem hann hafi lagt
fram á síðasta ári um kerfisbreyt-
ingar á lyfjaversluninni. Með því
hefði verið gert ráð fyrir að spara
á bilinu fjóra til fimm milljarða ef
allt væri talið. Nú beri allt að
sama brunni hjá núverandi
stjórnvöldum - farið sé ofan í
vasa skattgreiðenda - ekki síst
þeirra sem þurfa á þjónustu hins
opinbera að halda í stað þess að
leita leiða til hagræðingar og
raunverulegs sparnaðar.
Varðandi misheppnaðar sparn-
aðaraðgerðir í heilbrigðisgeiran-
um nefndi Guðmundur dæmið
um Landkotsspítala og sagði
að með því að leggja niður þriðja
hlutann af starfsemi spítalans
væri óhjákvæmilegt að verkefnin
flyttust yfir á hin stóru sjúkrahús-
in í Reykjavík með tilheyrandi
vandræðum auk þess sem
aðgerðirnar hefðu mikil áhrif á
atvinnu fólks.
Samdráttur í fræöslu
og forvarnastarfi
kemur í bakseglin
Með þeim samdráttaraðgerðum
sem nú eru boðaðar í rekstri
sjúkrahúsanna í landinu, sagði
Guðmundur Bjarnasön að óhjá-
kvæmilegt sé að aukin verkefni
flytjist frá þeim yfir til
heilsugæslustöðvanna. Þeim sé
ætlað að sinna ákveðnu forvarna-
starfi auk þess að veita ódýrari
læknisþjónustu en sjúkrahúsin í
þeim tilfellum sem unnt sé að
koma því við. Samdrátturinn á
sjúkrahúsunum og þar með aukið
álag á lækningaþáttinn í starfsemi
heilsugæslustöðvanna muni því
óhjákvæmilega verða til þess að
þær geti ekki sinnt fræðslustarf-
semi og forvörnum í þeim málum
sem þeim er ætlað. Þá muni þjón-
ustugjöldin verða þess valdandi
að fólk dragi að notfæra sér þjón-
ustu heilsugæslustöðvanna og
geti það haft þau áhrif að auka
álag á sjúkrahúsin. Hætta sé á að
samdráttur í forvarnastarfinu
muni koma í bakseglin í auknum
kostnaði vegna lækningastarfa.
ÞI
Fundaherferð Stafnbúa:
Rangt verðmæta-
mat á kvóta
- kvótafundur á Sauðárkróki
Frá fundi Stafnbúa á Sauðárkróki. Snær Karlsson, einn framsögumanna í ræðustóli. Sitjandi er Jón Karlsson, fund-
arstjóri. Mynd: SBG
Stafnbúi, félag sjávarútvegs-
fræðinema við Háskólann á
Akureyri, hefur undanfarið
gengist fyrir fyrirlestrum og
fundum víðsvegar um Norður-
land. Síðasta sunnudag var
einn slíkur á Sauðárkróki og
var umræðuefnið: Áhrif físk-
veiðistjórnunar á hagsmuna-
aðila.
Framsögumenn á fundinum á
Sauðárkróki voru: Snær
Karlsson, starfsmaður VMSÍ,
Árni Benediktsson frá íslenskum
sjávarafurðum, Kristján B.
Garðarsson, iðnráðgjafi á
Norðurlandi vestra og Einar
Svansson framkvæmdastjóri
Fiskiðjunnar-Skagfirðings hf.
Snær Karlsson ræddi um áhrif
laga um stjórnun fiskveiða á
atvinnulega stöðu fiskvinnslu-
fólks. í því sambandi nefndi hann
að þegar hin svokölluðu kvótalög
hefðu verið sett, hefðu starfað
12-13 þús. manns í fiskiðnaði á
íslandi, en í dag væru þeir ekki
nema 7-8 þús. Einnig sagði hann
að afkoma fiskvinnslufólks væri
lakari nú til dags en áður og
mætti rekja ástæður þess m.a. til
lagasetningarinnar.
Stjórnlausum
veiðum lokið
Árni Benediktsson benti fund-
armönnum á að hugtakið hags-
munaðilar væri ansi víðtækt og
jafnvel mætti flokka þjóðfélagið
allt til hagsmunaðila í sjávarút-
vegi. Hann sagði að menn yrðu
að gera sér grein fyrir því að héð-
an í frá yrði að stjórna fiskveið-
um, því þær stjórnlausu veiðar
sem voru, væru liðnar undir lok.
Árni bar saman skrapdagakerfið
og kvótakerfið og sagði heildar-
afrakstur sjávarútvegsins hafa
orðið minni en ella þegar hið
fyrrnefnda kerfi var í gildi. Einn-
ig sagði hann að gæðaímynd
framleiðslunnar hefði minnkað
með skrapdagakerfinu. Aftur á
móti hefðu viðhorf til verðmæta
og reksturs breyst mikið með til-
komu kvótakerfisins og stærsti
kostur þess væri að auðveldara
væri að stefna að hámarksarð-
semi en áður. Árni sagði auk þess
að það gæti riðið hinum veik-
byggða hlutafjármarkaði íslend-
inga að fullu þegar í ljós kæmi
hversu rangt verðmætamat er á
kvótanum í dag.
Kristján B. Garðarsson fór
nokkrum orðum um áhrif fisk-
veiðistjórnunar á stoðgreinar
sjávarútvegsins og sagði málefni
sjávarútvegsins vera málefni
þjóðarinnar allrar. Hann benti á
að málin snérust ekki bara um
peningalegar stærðir heldur einn-
ig um fólk og að ekki væri komið
á endastöð hvað varðaði stjórnun
fiskveiða og yrði sennilega ekki
meðan þær væru stundaðar.
Byggðaröskun og
kvótakerfi
Einar Svansson talaði um að erf-
itt væri að skilja á milli einstakra
þátta sjávarútvegsins og aldrei
yrði hægt að komast hjá einhverri
skerðingu á athafnafrelsi. Hann
sagði ekki réttmætt að kenna
kvótakerfinu um minnkandi
landvinnu í fiskvinnslu og að ef
aflamark hefði gilt á allan flotann
allt frá upphafi kvótakerfisins
hefðu vandræði orðið minni. Ein-
ar sagðist ekki geta samþykkt að
veiðiheimildir fylgdu byggðalög-
um, því að slíkt myndi mismuna
fólki og byggðalögum enda þyrfti
einhver að ákveða þá skiptingu.
Hann benti á að kvótakerfið
hefði hjálpað til við gæði og jafn-
ari vinnslu um landið og ekki
væri hægt að setja samasemmerki
milli kvótakerfis og byggða-
röskunar. Auk þess sagði hann
engar líkur vera á hækkun fisk-
verðs í framtíðinni heldur myndi
það trúlega lækka og framtíðin
væri því að hagræða til hagnaðar.
Litlar umræður urðu eftir
framsögurerindin enda ekki
margir sem sátu fundinn. Þeir
sjávarútvegsfræðinemar sem
þarna voru spurðu þó lítillega út í
einstök mál auk þess sem bæjar-
stjóri Sauðárkróks sagði nokkur
orð. SBG