Dagur - 05.12.1992, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 5. desember 1992
Anna Helgadóttir, kennari við Grunnskólann á Kópaskeri er for-
maður MENOR. Hún er fædd og uppalin í Leirhöfn á Sléttu, dótt-
ir hjónanna Andreu Jónsdóttur og Helga Kristjánssonar. Anna
hefur búið á Kópaskeri síðan 1969, er hún flutti þangað með eig-
inmanni sínum, Barða Þórhallssyni. Hann Iést síðar af slysförum.
Börn þeirra eru uppkomin og í fyrravor lauk Anna prófi sem sér-
kennari, og taldi það ekki mikið mál fyrir sig að stunda slíkt nám
með kennslunni frá fámennu heimili. Yfirleitt er Anna sjálfsagt
ekkert að láta hlutina veltast fyrir sér eða gera of mikið úr málun-
um. Þetta virðist röskleikakona og við skulum sjá hvað hún hefur
að segja.
- Fyrst vill blaöamaöur fá að vita úr
hvernig jarðvegi Anna er sprottin og af
fyrstu áhrifunum sem mótuðu hana á ann-
áluðu menningarheimili.
„Ég er ættfræðilegt forundur. Sjálf er ég
fædd 1943 en einn langafi minn er fæddur
1775. Ég er alin upp á stóru heimili norður
á Melrakkasléttu. Fyrst þegar ég man eftir
mér er þar mannmargt, en kannski ekki
margar kynslóðir. Foreldrar mínir voru hús-
ráðendur. Föðurbróðir minn, einhleypur,
bjó þar með þeim. Um það bil sem ég man
fyrst eftir mér þá giftist bróðir minn og bjó
þarna líka með sína fjölskyldu.
Ég man óljóst eftir fólki sem var að vinna
á saumaverkstæði sem pabbi rak, leður-
vinnustofu eða húfuverkstæði. Þetta var
skrautlegt á köflum. Þaö var ofboðslegur
gestagangur, bæði vetur og sumar. Fáar
nætur gestalausar. Ég man eftir sumrum
sem við krakkarnir sváfum uppi á háalofti,
eða fjóslofti, eða jafnvel í tjaldi úti á túni, í
það minnsta hluta úr sumrinu. Ég hef heyrt
sögur af enn umfangsmeira heimili, sem ég
náði ekki í skottið á. Svo breyttist þetta
allt. “
Lá í gamalli Æsku og Unga íslandi
„Pabbi safnaði bókum, og kannski enn frek-
ar tímaritum. Hann kom upp mjög merki-
legu bókasafni sem foreldrar mínir gáfu
sýslunni 1951. Pabbi hafði handbundið allar
bækurnar, en síðar bættist við þær svo safn-
ið er ekki allt handbundið. Fyrir nokkrum
árum var safninu komið fyrir í gamla barna-
skólahúsinu, Núpasveitarskóia."
- Hver voru fyrsti kynni þín af bókum?
„Ég man það ekki, því ég var orðin læs
þegar ég man eftir mér. Æ, þetta hljómar
eins og merkilegheit, en í fúlustu alvöru
man ég ekki eftir mér ólæsri. Ég las allan
fjandann. Það var ekki mikið til af barna-
bókum, en ég las þjóðsögurnar, lá alveg í
þeim. Svo las ég reyfara og ástarsögur, lá í
gamalli Æsku og Unga íslandi og öllu sem
ég náði í, las Dóttur Rómar þegar ég var 12
ára. Pabbi vissi það, en ég veit ekki um:
mömmu.
Það var ekki bara að bókunum væri
safnað, heldur var mikið lesið á heimilinu.
Hins vegar mátti ég aldrei ráða krossgátu í
blaði, því það mátti ekki krassa í blöð, ekki
klippa í blöð, ekki rífa blöð, ekki skemma
blöð. Virðing mín fyrir pappír er alveg
ótakmörkuð. Enn þann dag í dag finnst mér
slæmt að henda blaði, ef t.d. ljósritun
mistekst.
Föðurbróðir minn las mikið og hann var
orðinn roskinn þegar ég man eftir honum
halda fyrirlestra í hádeginu um bækur sem
hann var að lesa. Mér er minnisstæðast þeg-
ar hann var að tala um bókina Fornar grafir
og fræðimenn. Hún var með frásögnum um
fornleifafundi og ég hlakkaði ofboðslega til
að verða það stór að ég fengi að lesa þessa
bók og gæti skilið hana. Þegar að því kom
var orðið ljóst að hún var öll lygi og fals, svo
ég hef aldrei lesið hana. Aðra bók sem hann
talaði um hef ég heldur ekki lesið. Hún hét
Ég kaus frelsið. Hann sagði að hún væri
ógeðsleg og ljót og mér datt ekki í hug að
fara að lesa svoleiðis bók.“
Söngl og vísupartar
- Nú mun hafa verið mikill tónlistarflutn-
ingur á mörgum heimilum á Sléttunni.
Hvernig var þetta í Leirhöfn og gaman væri
að heyra dæmi um hvernig sköpunarþörf
fékk notið sín?
„Einhver sköpunarþörf hjá pabba hefur
eflaust fengið útrás í bókbandinu, og ekki
síður í gyllingunni, en það var ekki fyrr en
ég var orðin fullorðin sem ég vissi hvað hún
er mikið vandaverk. Ekki er talið sjálfsagt
að menn geti gyllt þó þeir bindi inn bækur.
Það var ekki mikið um tónlist á heimilinu.
Pabbi og bróðir hans, sem bjó heima, héldu
ekki lagi. Bræðurnir voru fleiri og ég held
að enginn þeirra hafi haldið lagi. Hins vegar
söngluðu þeir. Þegar pabbi var á verkstæð-
inu, sönglaði hann mjög gjarnan vísupart,
kannski einn seinnipart í marga daga.
Gamall maður sem þarna var sönglaði líka,
og hann gat verið með einhvern annan fyrri-
part. Það var ofboðslega spennandi að bíða
og setja saman, því einhverntíma kom hinn
parturinn. Ég lærði nokkrar vísur svona, að
spá í hvaða partar hlytu að passa saman. En
mágkona mín var söngvin og spilaði ein-
stöku sinnum á gítar. Hún starfar enn í
kirkjukór og hefur afskaplega gaman af að
syngja og mikið dálæti á músík. Og þó ég
geti ekki sungið sjálf þá hef ég ákaflega
gaman af tónlist.
Ég gæti trúað að þetta heimili hafi verið
hægt að flokka undir gömlu alþýðumenn-
ingarheimilin, eins og þau voru skilgreind í
sögunum. Menn kunnu alveg ofboðslega
mikið af ljóðum og kvæðum. Það er mikið
af hagyrðingum í fjölskyldunni. Ég sat hjá
frænku minni heilu kvöldin og lærði ljóð og
vísur.“
- Hvað með skólagöngu?
„Ég fór til náms í Laugaskóla eftir barna-
skólapróf og var á Laugum í þrjá vetur.
En það var merkilegt hvernig ég lenti inn
í kennaraskólann. Eftir þessa þrjá vetur á
Laugum fór ég suður að vinria. Síðan heim
um vorið, en svo til útlanda í ferðalög. Ég
var komin aftur til Reykjavíkur og vann á
skrifstofu þegar ég sá í blaði að handa-
vinnudeild kennaraskólans væri að taka inn
nemendur í tveggja ára nám, og það í síð-
asta skipti fyrir breytingar á skólanum.
Þetta fannst mér sniðugt. Ég nennti ekki í
langt nám og sótti um þessa handavinnu-
deild. Ég fékk ekki handavinnudeildina en í
bréfinu stóð að ég gæti fengið skólavist í
almennri kennaradeild, eða undirbúnings-
deild sérnáms, sem var þá tveir vetur og síð-
an hefði handavinnudeild tekið við. Ég
nennti þessu ekki og skrifaði bréf um að ég
ætlaði ekki að þiggja þessa skólavist.“
Skemmtilegast aö lesa og dansa
„Einn morguninn hringdi dr. Broddi
Jóhannesson og spurði hvort ég væri ekki til
með að koma í viðtal við sig. Það var á
sunnudagsmorgni í fallegu veðri og ég átti
að koma upp að nýja kennaraskólanum og
banka á glugga af því að húsið var lokað.
Það voru skurðir hringinn í kring um húsið
vegna framkvæmda og leiðin því ekki greið-
fær.
Þegar dr. Broddi spurði hvað mér þætti
skemmtilegast að gera, varð mér á að segja
satt. í staðinn fyrir að nefna einhverja
handavinnu, saði ég að mér þætti skemmti-
legast að lesa og dansa. Hann sagði að það
væri ekki endilega rétti undirbúningurinn
fyrir handavinnukennara. Svo stóð hankinn
á kápunni minni upp úr hálsmálinu, og hann
sagði að svona gætu almennir kennarar
kannski látið sjá sig en ekki handavinnu-
kennarar. Hann réð mér frá að hugsa um
handavinnukennslu. Og þó ég væri hætt að
hugsa um nám þá var ég innrituð í kennara-
skólann þegar ég fór út. Námið hóf ég hálf-
um mánuði síðar.
Svo gifti ég mig og þegar ég fór að eiga
böm langaði mig ekki að eiga lengur heima
í Reykjavík, ákvað að ekki væri gaman að
vera barn í Reykjavík. Við fluttum á Kópa-
sker og þar er ég enn. Ég á þrjú uppkomin
börn, en maðurinn minn fórst fyrir 12
árum.“
- Kynntist þú menningarlífinu í Reykja-
vík á námsárunum?
„Ég sótti leikhús mikið. Nemendur fengu
afslátt á sýningar ég hélt áfram að sækja þær
þetta eina og hálfa ár sem ég var í bænum að
námi Ioknu. Einstaka tónleika og málverka-
sýningu fór ég á, án þess að sækja slíkt af
neinni skerpu.“
- Er mikið menningarlíf á Kópaskeri?
„Nú vefst mér „tunga um höfuð“. Ég veit
ekki hvort ég á að segja að menningarlíf sé
mikið. En þeir menningarviðburðir sem
uppá er boðið, eru vel sóttir. Það er starf-
andi kirkjukór og leikhópur sem hefur gert
eitt og annað. Byggðasafn var opnað í
gamla barnaskólanum fyrir tveimur árum og
þar eru líka sameinuð þrjú lestrarfélög sem
starfrækt voru í hreppnum og auk þess1
bókasafnið sem foreldrar mínir gáfu. |
Gersemarnar úr því safni, t.d. tímaritin, eru
geymd í húsnæði sem vonandi verður les-
stofa síðar meir.
Það hafa verið settar upp býsna viðamikl-
ar sýningar í skólunum, bæði í Lundarskóla
og á Kópaskeri, þarna eru ungir krakkar og
í rauninni hafa þetta verið magnaðar sýn-
ingar.
MENOR er hjónabandsbarn
kjördæmanna
- í júní sl. var Anna kjörin formaður
MENOR, en hvað er MENOR?
„MENOR er skammstöfun fyrir Menn-
ingarsamtök Norðlendinga. Samtökin voru
stofnuð 1982 á vegum Fjórðungssambands
Norðlendinga af áhugafólki um menningar-
mál. MENOR er því eiginlega munaðar-
laust eftir að Fjórðungssambandið hætti
starfsemi, þar sem félaginu var á sínum tíma
sett það markmið að efla og styrkja menn-
ingarlíf á Norðurlandi í samvinnu við Fjórð-
ungssambandið. Okkur finnst MENOR
vera hjónabandsbarn kjördæmanna og þó
þau skilji beri þau samt jafna ábyrgð á þessu
afkvæmi sínu og ættu að sjá sómasamlega
fyrir króganum, en þau mál eru ekki frá-
gengin enn. En félagar í MENOR geta allir
þeir orðið sem áhuga hafa á menningarmál-
um, bæði einstaklingar og félög.
Þegar Haukur Ágústsson var formaður
MENOR gaf hann út fréttabréf af mikilli
atorku, en þegar hann hætti treysti enginn
sér til að sjá um þá vinnu. Þá var tekin upp
samvinna við Dag um að birta menningar-
dagskrá, einu sinni í mánuði í fyrra og
tvisvar í mánuði í vetur. í sumar var gefið út
10 ára afmælisrit MENOR, en ekki er neitt
ákveðið um áframhaldandi útgáfu á þess
vegum.
Þeir sem vilja koma á framfæri tilkynn-
ingum í menningardagskrána ættti endilega
hreint að hafa samband við Katrínu Ragn-
arsdóttur. Hún er með heimasíma 24856 og
vinnusíma 24655. Katrín skráir tilkynning-
arnar og dagskráin birtist síðan í 1. og 3.
þriðjudagsblaði Dags í hverjum mánuði. Ég
vona að fólk hiki ekki við að láta vita af
leiksýningum, tónleikum og málverkasýn-
ingum. Upplýsingar um aðrar sýningar og
t.d. aðventukvöld eru vel þegnar. Við vilj-
um fá að vita um allt þetta sem fólk er að
standa fyrir, bæði á heimaslóðum og eins ef
aðkomulistamenn koma fram á svæðinu."
Menn leggja töluvert á sig
- Tildrögin að því að þú ert kjörin formað-
ur MENOR. Ertu sérstök áhugamanneskja
um menningu og félagsmál?
„Það hlýtur að vera. Á aðalfundi MENOR
á Kópaskeri fyrir tveimur árum lenti ég inn
í varastjórn. Þegar Margrét Bóasdóttir var
kjörin formaður var ég kosin inn í aðal-
stjórnina. Svo bara gerðist þetta, það vant-
aði formann þegar Margrét flutti af svæðinu
og einhver varð að taka við. Auðvitað hef
ég áhuga á þessum málefnum og er inn í
þetta komin gegnum félagsmálastarf.“
- Hvað er að frétta af menningunni í hin-
um dreifðu byggðum um þessar mundir?
„Hún er mikil og þar vil ég benda á allar
leiksýningarnar, öll áhugaleikfélögin, kór-
starfið. Það segir sig sjálft að þegar leiksýn-
ing er sett upp í fámennu byggðarlagi koma
flestir þar við sögu á einn eða annan hátt,
sem leikendur, starfsmenn eða sýningar-
gestir. Oft er hægt að hafa margar sýningar.
Menn leggja töluvert á sig og það vita allir
sem vilja vita það.“
- Gera menn of lítið úr því sem um er að
vera í hinum fámennari byggðarlögum?
„Fólk reynir oft að finna einhvern stað til
að líta niður á; Húsvíkingar á Kópasker,
Akureyringar á Húsavík, Reykvíkingar
gera lítið úr Akureyri og Lundúnabúar lítið
úr Reykjavík. Mér finnst alltaf svolítið kát-
legt þegar fólk gengur út frá því að ekkert sé
um að vera á hinum staðnum, enginn sé að