Dagur - 05.12.1992, Blaðsíða 22

22 - DAGUR - Laugardagur 5. desember 1992
Kvíkmyndasíða
Jón Hjaltason
Þetta var andlit sem ekki féli
í kramiö hjá mógúlum Holly-
wood um 1930. Áhorfendur
voru á ööru máli.
„Elli kerling er ekki við hæfl veimiltítna11
í október 1989 dó í Frakklandi
kona sem markað hefur dýpri spor
í sögu kvikmyndalistarinnar en
þær flestar; en samt er hún svo
órafjarlæg þeim bíóförum er í dag
dást að grátklökkri framkomu
Meryl Streep, kynþokka Michelle
Pfeiffer (þó yfirdrifinn sé á
köflum) og hinni „mjúk-hörðu“
Sigoumey Weaver. A einu
augnabliki tekur dauðinn til sín
líkamann og seinna hremmir hann
einnig minninguna sem annars
hefði getað sagt okkur að konan,
sem dó í Frakklandi komin á
níræðisaldur, hafði þann hæfileika
að sameina alla þessa kosti. Hún
gat verið kvikindið, verst allra,
skassið og flagðið. Með ekki
minni sannfæringarkrafti gat hún
breytt sér í yndið allra besta,
eiginkonuna trúföstu, unnustuna
staðföstu, fómarlambið grát-
gjama. Þetta síðasta átti sér þó lítil
ítök í skapgerð leikkonunnar; hún
var þekkt fyrir allt annað en
tepmskap. Enginn kallaði Betty
Davis væluskjóðu.
Hún fæddist árið 1908 í
Massachusetts. Krókurinn
beygðist fljótt til þess sem átti
eftir að koma yfir hana. Jafnframt
gerði mótlætið snemma vart við
sig. „Hún er ekki nógu alvarleg“
til að gerast leikari vom dómsorð
þekktrar leikkonu um Davis unga.
Engu að síður braut leikkonan sér
braut upp á svið Broadway þar
sem hún vakti athygli árið 1929 í
gamanleik kölluðum Broken
Dishes. Athygli mógúlanna, eða
að minnsta kosti einhverra
undirmanna þeirra var vakin, en
Davis hafði útlitið á móti sér.
Samuel Goldwyn hafði varla byrj-
að að horfa á reynsluupptöku með
Davis þegar hann hrópaði upp yfir
sig: „Hver leyfir sér að gera mér
þetta?“ Enda þótt Carl Laemmle,
hjá Universal, væri sama sinnis og
Goldwyn, lét hann tilleiðast að
taka leikkonuna á launaskrá en
sagði um leið og hristi höfuðið
yfir eigin glópsku: „Getið þið sett
ykkur fyrir hugskotssjónir hvemig
það lítur út á hvíta tjaldinu þegar
einhver aumingja maðurinn er
búinn að ganga í gegnum helvíti á
jörðu og fær svo ekki annað í
myndarlok en hana?“
Þeir vom til sem áttu eftir að
prísa sig sæla með feng sinn, þó
ekki héti hann annað en Bette
Davis. Allan fjórða áratuginn lék
hún að meðaltali í um það bil 5
myndum á ári. Fyrst í stað vom
þetta heldur ómerkileg B-bíó sem
allir em búnir að gleyma fyrir
lifandi löngu. Það var fyrst 1934 í
Of Human Bondage að Davis sló í
Með Lcslie Howard í Of Human Bondage.
gegn í hlutverki heldur subbu-
legrar hótelafgreiðslukonu. Og
það svo eftirminnilega að tíma-
ritið Life fullyrti að líklega hefði
engin bandarísk leikkona sýnt
annan eins leik á hvíta tjaldinu og
Davis við þetta tækifæri. Þegar
fram liðu stundir átti fmmmynd
Kvikmyndapersónur Bette Davis voru sjaldnast í góöu vinfengi viö annaö kvenfólk. Til þess voru þær of frama-
gjarnar, sjálfselskar og snúnar á aö ná sínu fram. Meöal þeirra sem Davis tókst á viö voru Ann Sheridan í The Man
Who Came to Dinner (efst til vinstri), Miriam Hopkins í Old Aquaintancc (efst til hægri), Mary Astor í The Great
Lie (til vinstri) og Olivia de Havilland, sem systir hennar í In This Our Life.
hinnar lifandi leikkonu eftir að
dragast skýrari línum. Það sem í
Of Human Bondage var enn hjúp-
að og óljóst átti eftir að feitletrast í
alfræðibækur þar sem lýst var per-
sónusköpun Davis þegar hún reis
hæst. Jezebel, The Private Lives
of Elizabeth and Essex, The Letter
og All about Eve; allt vom þetta
kvikmyndir sem settu Davis á
bekk með leikkonum eins og
Katharine Hepbum, Joan
Crawford og Barbara Stanwyck,
konum sem skópu sér sinn eigin
stfl og drógu fólk í bíó á við hvem
karlleikara. Leikkonur dagsins í
dag búa ekki yfir þessu sama seið-
magnaða aðdráttarafli, engin
þeirra er metin til hálfs á við fræg-
ustu stjömur Hollywood, að
minnsta kosti ekki þegar
peningastikan er höfð til viðmið-
unar.
Bette Davis var í senn
fómarlamb og sú sem hafði taum-
ana í hendi sér. Hún kallaði vand-
ræðin yfir sig með sterkum vilja,
einstrengingshætti og slæmri
hegðan. A stærstu stundum sínum
deildi hún og drottnaði en jafn-
framt brann eldurinn heitast á
henni. Þannig var hún á hvíta
tjaldinu og einnig í einkalífinu.
Hún var fjórgift, seinasti eigin-
maður hennar var Gary Merrill
sem leikið hafði á móti henni í All
About Eve (1950). Fyrir frammi-
stöðu sína sem Margo Channing,
primadonnu á hverfanda hveli, var
Davis tilnefnd til Óskarsverðlauna
en slíks heiðurs varð hún tíu sinn-
um aðnjótandi og tvisvar fékk hún
að fara heim með styttuna. í fyrra
skiptið fyrir Dangerous 1935 og
aftur þremur ámm síðar fyrir
Jezebel.
Ef til vill hefur engin persóna
hæft Davis betur en einmitt
Channing, konan sem horfir í van-
mætti á frægðarsól sína síga hægt
niður og ekkert virðist geta komið
í veg fyrir að hún hverfi fyrir fullt
og allt á bak við sjóndeild-
arhringinn. Alla ævitíð sína var
Bette Davis bardagakonan, hún
sagði Wamer Bros stríð á hendur
og barðist gegn ofurvaldi stóru
kvikmyndaveranna. Hún leitaði
hamingjunnar í örmum að minnsta
kosti fjögurra karlmanna; þegar
hún giftist þeim síðasta, Merrill,
sagði hún það seinasta tækifæri
sitt til að finna ástina.
Hjónabandið endaði með skilnaði
árið 1960. Aldurinn tók að segja
til sín og þrátt fyrir að Davis þætt-
ist kæra sig kollótta um árafjöld-
ann er hún hafði að baki þá „fagn-
aði“ hún 70asta aldursárinu með
því að hengja svartan borða á
útidyr sínar og sauma út í kodda-
ver að elli kerling væri ekki við
hæfi veimiltítna. Heilsan tók að
bila og það sem var þó sennilega
verst; dóttir hennar, B. D. Hyman,
snerist gegn henni í svæsinni
minningabók, Mommie Dearest,
þar sem dregin var upp ófögur
mynd af rustalegri móður sem
setti á svið sjálfsmorð og laðaðist
að Bakkusi þegar frægðin tók að
dvína.
Allt fyrir þetta lét Davis ekki
bugast. Hún var enn á stjái 1987
þegar hún lék í The Whales of
August. Af dæmigerðri hreinskilni
ræddi hún um dauða sinn sem þá
var mjög tekinn að nálgast: „Ég
vil ekki að neinn sé að minnast
mín með því að gefa peninga til
líknarmála. Nei, ég vil blóm,
milljónir blóma og ég vil að allir
gráti stjómlaust við jarðarförina."
i U11 li 11111111111111
SITUATION
WANTED, WOMEN
ARTISTS:
MOTHER OF THREE, 10, 11 & 15 — DIVORCEE.
AMERICAN. THIRTY YEARS OF EXPERIENCE AS AN
ACTRESS IN MOTION PICTURES. MOBILE STILL AND
MORE AFFABLE THAN RUMOR WOULD HAVE IT.
WANTS STEADY EMPLOYMENT IN HOLLYWOOD.
(HAS HAD BROADWAY.) BETTE davis, c/o MARTIN
BAUM, G.A.C. REFERENCES UPON REQUEST.
í september 1962 birtl Davis þcssa auglýsingu í Variety og hafði með litla
Ijósmynd. Auglýsingln hreif og Davis fékk að nýju þá athygli er hún þráði.