Dagur - 30.01.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 30. janúar 1993 - DAGUR - 5
Takmark tannverndardags er skólamáltíð í alla skóla:
SífeDt nart er algengasta orsök tannskenunda
Vaxandi skilningur er hérlend-
is á hollu mataræði og að allir
fái gott fæði á vinnustað. Skól-
ar eru líka vinnustaðir, ekki
aðeins kennara heldur einnig
nemenda en það virðast ekki
vera gerðar eins miklar kröfur
til þess að börnum sé gert
kleift að fá hollt fæði á vinnu-
stað. Sú spurning hvernig nær-
ingarmálefnum nemenda er
háttað virðist ekki vera eins
mikið á dagskrá eins og hjá
þeim sem eldri eru.
Á vegum Tannverndarráðs,
sem starfar innan veggja Heil-
brigðisráðuneytisins, og Náms-
gagnastofnunar er fyrirhugað að
halda tannverndardag föstudag-
inn 5. febrúar nk. og hefur verið
ákveðið að vinnuþema dagsins
verði „MATUR í SKÓLA“. 1%
af þeirri upphæð sem tannlæknar
fá endurgreidda frá Trygginga-
stofnun ríkisins vegna tannlækna-
þjónustu rennur í tannverndar-
sjóð til að kosta fræðslu og tann-
vernd í landinu og stjórnar
Magnús R. Gíslason yfirtann-
læknir í Heilbrigðisráðuneytinu
því á hvað skal leggja áhersla
hverju sinni.
Laufey Steingrímsdóttir, nær-
ingarfræðingur hjá Manneldis-
ráði íslands, segir mikinn áhuga
ríkandi hjá stofnuninni á hollu
mataræði nemenda og gerð hefur
verið könnum á mataræði ungl-
inga og barna 10 til 14 ára og fór
sú könnum m.a. fram í Síðuskóla
á Akureyri og í Hrafnagilsskóla í
Eyjafjarðarsveit en niðurstöður
þeirrar könnunar liggja enn ekki
fyrir. Rætt var við alls 1200
nemendur af öllu landinu og voru
þau fyrst og fremst spurð um það
hvað þau hefðu lagt sér til munns
deginum áður, allt frá morgni til
kvölds. Auk þess voru lagðar fyr-
ir þau spurningar almenns eðils,
eins og t.d. hversu oft þau borð-
uðu morgunmat, hversu mörg
mjólkurglös þau drykkju á dag,
hversu mikils sælgætis þau neyttu
o.s.frv. Laufey segir það mjög
áberandi hversu mikill munur er
á neysluvenjum barna sem búa í
þéttbýli annars vegar og hins veg-
ar þeirra sem búa í dreifbýli og
virðist miklu betra skipulag á
þessum hlutum í dreifbýlinu enda
er börnum þar yfirleitt ekið í
skólann og þar dvelja þau og fá
þar fullkomna máltíð. Sérstak-
lega á þetta við um heimavistar-
skóla. Pað vakti þó athygli í
hversu góðu horfi þessi máí voru
í Síðuskóla miðað við margra
aðra þéttbýlisskóla. Nestismál
eru yfirleitt í góðu lagi hjá aldurs-
hópnum 7 til 12 ára enda eru þau
undir félagslegum þrýstingi að
nestismálin séu í lagi, því venju-
lega þykir það asnalegt að sitja
einn út í horni þegar aðrir taka
upp nestið sitt. I einstaka af-
mörkuðum tilfellum hafa börn
hér á Akureyri skýrt kennara sín-
um frá því að þau séu ekki með
nesti þar sem það hafi ekki verið
mögulegt vegna bágs efnahags-
ástands heimilisins.
Kunna ekki að bjarga
sér heima
Börnin borða nestið í skólastof-
unni undir eftirliti kennarans en
eftir skólatíma eru mörg hver
þeirra í töluverðum vandræðum
heima fyrir, kunna hreinlega ekki
að bera sig eftir björginni þótt við
þeim blasi fullur ísskápur af mat.
Eftir 12 ára aldur aukast ferðir í
sjoppur, enda er þá yfirleitt ekki
nestistími í skólastofu.
Frá þessu eru þó ýmsar undan-
Það þarf kjarngóðan hádcgisverð til að halda starfsorkunni óskertri allan
daginn. Frá kennarastofunni í Gagganum.
Nemendur í Yerkmenntaskólanum velja sér eitthvað kjarngott að snæða í
hádcginu. Starfsfólk Bautans í baksýn. Myndir: Robyn
þeir éigi þess kost að nálgast hollt
fæði fyrri hluta dagsins.
Helmingur næringar
nemenda óholl
Kannanir hafa leitt í ljós að á
milli þriðjungur og helmingur
þeirrar næringar sem stór hluti
nemenda neytir telst ekki holl
og það er ekki fyrr en urn kvöld-
matarleytið sem hollrar fæðu er
neytt og þeirri þróun þarf að
snúa. Kristín bendir á að keyptar
séu nýjar tölvur í skólana, aukinn
sé bókakosturinn, bætt vinnu-
aðstaða kennara og keypt ný tæki
lækna og greiðslur hins opinbera
fyrir tannlæknaþjónustu barna og
unglinga eru margar. Án efa ber
hæst mikil neysla sykurs, sælgætis
og gosdrykkja sem m.a. tengist
því hve fjöldi söluturna er mikill.
Hver íslendingur neytir 22 kg af
sælgæti og drekkur 140 lítra af
gosdrykkjum á ári hverju þrátt
fyrir að fáar þjóðir hafi betri
aðgang að nægu magni af góðu
drykkjarvatni.
Sykurneysla er mikil en hann
er tiltölulega ódýr á íslandi. Árið
1985 kostaði kg aðeins 'A af því
sem það kostaði í Finnlandi og
Danmörku og í Noregi og Sví-
þjóð var sykur meir en tvöfalt
dýrari heldur en hér. Komið hef-
ur í ljós að lágu sykurverði fylgir
aukin sykurneysla og miklar tann-
skemmdir. Ekki hefur enn tekist
að koma á skólamáltíðum sem
verður að teljast mjög mikilvægt
með tilliti til þess hve algengt er
orðið að foreldrar vinni báðir
utan heimilis."
Brýnasta verkefnið og vænleg-
ast til árangurs er að auka for-
varnarstarf. Haft er eftir íslensk-
um gosdrykkjaframleiðanda að
venja væri að verja 5-8% af veltu
í auglýsingar og gilda líkar for-
sendur hvort sem auglýsa þarf
hollustu eða það sem álitið er
miður hollt. Samkvæmt því ætti
hið opinbera að verja 25 milljón-
um í auglýsingar um varnir gegn
tannskemmdum og 1,2 milljarði í
áróður fyrir hoilustu sé miðað við
rekstur Heilbrigðisráðuneytisins.
íslendingar hafa tiltölulega fleiri
lækna og tannlækna en flestar
aðrar þjóðir og sama gildir um
sjúkrarúm. Einnig neytum við
meira magns af lyfjum en flestar
aðrar þjóðir, einkum fúkkalyfja.
Við höfðum lagt aðaláhersluna á
viðgerðarþjónustuna í heilbrigð-
ismálunum því að íslendingar
hafa sjaldan tíma til að vera veik-
ir. Þessu þarf að breyta og leggja
aðaláhersluna á forvarnarstarf.
Hluti þess er að koma á skóla-
máltíðum í öllum íslenskum
grunnskólum og framhaldsskól-
um. GG
til kennslu en lítið hugsað til þess
að svöngum nemanda líður illa
og hann hefur ekki þá starfsorku
sem honum er nauðsynleg allan
skóladaginn. Allt þetta tengist
vinnuþemanu Matur í skóla og er
um leið innlegg í aukna tann-
vernd.
í tilefni af tannverndardegi
segir Magnús R. Gíslason, yfir-
tannlæknir, um ástand tanna ís-
lendinga: „Orsök þess hve erfið-
lega hefur gengið að fækka tann-
skemmdum hjá íslendingum
þrátt fyrir nægan fjölda tann-
tekningar og t.d. reka nemendur
Gagnfræðaskóla Akureyrar versl-
un þar sem selt er brauð, samlok-
ur, ávaxtasafi, mjólk o.fl. en eng-
in sætindi eða gosdrykkir. Undan-
tekning frá þeirri reglu er gerð
þegar haldnir eru dansleikir í
skólanum og virðast unglingarnir
kunna ágætlega við það fyrir-
komulag og eru tekjur af þeirri
verslun síst minni en áður en all-
ur ágóði af henni rennur í ferða-
sjóð 10. bekkinga. í framhalds-
skólunum á Akureyri eru þessi
mál í nokkuð góðu lagi, t.d. rek-
ur Bautinn sérstakt mötuneyti í
Verkmenntaskólanum þar sem
boðið er upp á rétt dagsins ásamt
súpu auk „hefðbundinna“ rétta
eins og pylsur, pitsur o.s.frv. Dag-
lega koma þangað nærri 400
nemendur eða um 40% af nem-
endum skólans.
Laufey Steingrímsdóttir segir
að ekki hafi verið sýnt fram á
bein tengsl milli þess að borða
holla fæðu og tannverndar en
hins vegar séu þeim sem sífellt
eru að narta í sætindi hættara á
tannskemmdum en öðrum. Lauf-
ey telur að nemendur framhalds-
skóla séu nú meðvitaðri um það
hversu nauðsynlegt er að fá góða
undirstöðunæringu í skólanum
og aðsókn að mötuneytum sanni
að svo sé.
Kristín Sigfúsdóttir, hússtjórn-
arkennari á Akureyri, segir að í
tengslum við tannverndardaginn
verði lögð áhersla á það hversu
nauðsynlegt sé fyrir nemendur að
Ostaslaufa og Blanda njóta töluverðrar hylli í hádeginu hjá nemendum
Gagnfræðaskóla Akureyrar.
Þessi nemandi Verkmenntaskólans á Akureyri lítur með velþóknun á það
sem hann hcfur valið sér í hádegismat, þ.e. súpa, brauðsamioka og mjólk-
urglas.
Tilboð óskast
Vátryggingafélag íslands hf., Akureyri, óskar eft-
ir tilboðum í eftirtaldar bifreiðar, sem skemmst
hafa í umferðaróhöppum.
Renault 21 Nevada 4x4 . árg. 1992
Cherokee Laredo........ árg. 1991
Suzuki Swift 4x4....... árg. 1991
Daihatsu Charade ..... árg. 1988
MMC Lancer GLX st .... árg. 1988
MMC Galant 1600 GLX ... árg. 1986
Nissan Sunny........... árg. 1983
Bifreiðarnar verða til sýnis í Tjónaskoðunarstöð VÍS
að Furuvöllum 11, Akureyri, mánudaginn 1. febrúar
nk. frá kl. 9.00-16.00.
Tilboðum sé skilað á sama stað fyrir kl. 16.00 sama
dag.
VÁTRYGGINGAFÉLAG
w
ISLANDS HF
Akureyri.
Gleymið ekki
að gefa smáfuglunum.