Dagur - 17.12.1993, Blaðsíða 21

Jóla-
punktar
Jólasveinninn er ákaflega
eftirsóttur og margar þjóðir vilja
eigna sér hann. I Finnlandi á jóla-
sveinninn fast heimilisfang og þar er
mikil starfsemi í kringum hann. Bréf
berast hvaðanæva að úr heiminum og
geta menn fengið kort frá hinum eina
sanna jólasveini. Eitthvað eru íslend-
ingar famir að þreifa fyrir sér á þess-
um vettvangi.
Islensku jólasveinamir eru
vættir sem tengjast jólum. í þjóð-
trúnni. Þeirra er fyrst getið í heimild-
um á 17. öld og eru þá taldir tröll og
bamafælur. Foreldrar þeirra voru
Grýla og Leppalúði. Á 19. öld voru
þeir ýmist taldir níu eða þrettán. Þeir
áttu að vera Ijótir og luralegir, klæddir
röndóttum fötum með gráa húfu á
höfði og gráan poka á baki.
Um aldamótin 1900
ímyndaði fólk sér jólasveinana í
gömlum íslenskum bændafötum en á
20. öld fengu þeir æ meiri svip af
heilögum Nikulási (sem varð jóla-
sveinninn Santa Claus í Norður-Am-
eríku) og tóku um leið að færa börn-
um gjafir. Áður voru þeir þjófóttir,
hrekkjóttir og illviljaðir.
Jólatré eiga rætur sínar að rekja
til Þýskalands á 16. öld, þ.e. hið
skreytta og ljósum prýdda barrtré.
Siðurinn barst til Norðurlanda um
1800 og um 1850 til íslands, en jóla-
tré urðu ekki algeng á íslandi fyrr en
um 1900. Erfitt var að útvega barrtré
á íslandi og voru jólatré því smíðuð
úr viði og skreytt með sortulyngi,
beitilyngi eða eini. Innflutt barrtré
urðu almenn á íslandi eftir 1940.
Jólakötturinn kemur eins og
jólasveinarnir úr íslenskri þjóðtrú.
Hans er fyrst getið í munnmælum á
seinni hluta 19. aldar. Sagt er að þeir
sem fái ekki nýja flík á jólunum fari í
jólaköttinn. Hugmyndin gæti hafa
borist frá Noregi þar sem menn óttuð-
ust jólageitina, en gæti verið eldri þar
sem fjandinn birtist stundum í kattar-
líki.
Jólahafur er dulbúinn maður
með hafurshom á höfði. Hann tekur
þátt í leikjum á jólum og var hann
kunnur á Norðurlöndum til foma.
Þessi siður var sennilega þáttur í
heiðinni frjósemisdýrkun. Nú er jóla-
hafur einkum þekktur í Svíþjóð sem
jólaskraut úr hálmi.
Jólakortin bárust til íslands
skömmu fyrir 1900. Fyrsta jólakortið,
þ.e. myndskreytt kort sem sent er til
ættingja og vina með ósk um gleðileg
jól, var teiknað á Englandi 1843.
Jólagleði var heiti á mannfagn-
aði sem tíðkaðist um jól með dansi,
leikjum, drykkju og áti. Norðurlanda-
búar tileinkuðu sér þennan fagnað frá
alda öðli en eftir siðaskipti amaðist
kirkjan við jólagleðinni og hún lagð-
ist af á íslandi á 18. öld.
Margar jurtir eru kenndar
við jólin og má þar nefna jólakaktus,
jólasalat (síkoríusalat), jólarósir og
jólastjörnu.
SS tók saman.
Föstudagur 17. desember 1993 - DAGUR - B 21
é # é # é # é $ ~ $ é H ák. $ &
#
Lím leiS ocj við ósfuim
viðsfciptavinum offar
* nro ofl fríðnr
jjökkum vió jyrir
viSskiptin á árinu
4 sem er aS líSa.
* Skálafell sf.
Draupnisgötu 4 - Sími 22255
#
4
4
4
Ltm leið ocj vid óskum viískiptavinum okkar
nro oð fríðnr
þöffum viðjyrir viSsfiptin
a arinu sem er
aS HSa
4
4
#
é*
#
#
Ósfa viSsfiptavinum nunum
0íeðíír0rn ióln
og farsœidar á fomandi ári.
Þaffa viSsfiptin á árinu.
Haddýar-brauö, Svalbaröseyri
#
é
#
#
#
ASBYRGI HF.
1 Vörudreifing Akureyri - Sími 96-23280/96-11155 #
é4é4é 4 é4é4é4é4é
át#át#:á#;á#;á#;á#;á#;á
# #
#
& rBonjarbíó ósfar viSsfiptavinum sínum &
í 0íeðíír0rn íoln l
# og jarsœls fomandi árs. #
á Þöffum viSsfiptin á árinu sem er aS líSa. é
# BORGARBÍÓ #
é4é 4A4é4é4é4é4é
4
4
#
é
4
4
é4é4é4é4é4é4é4é
é4é4é4é4é4é4é4é
Ósfum vicfsfiptavinum offar
* 0írðíír0rn íoln *
£ olj jarsœldar á fomandi ári. £
4 Þöffum vidsfiptin. #
^ Rofveita Akureyrar &
Þórsstíg 4 - Sími 11300
á4á4á4á4á4á4á4á