Dagur - 05.02.1994, Blaðsíða 15

Laugardagur 5. febrúar 1994 - DAGUR -15
Eitt af erfióari viðfangsefn-
um sem fólk stendur frammi
fyrir á lífsleiðinni er þegar
hjónaband brestur. Fólk sem
áóur hafói ákveóió aó deila
lífi sínu í blíðu og stríöu
kemst aó þeirri nióustöðu aó
sá grundvöllur, er það hafói í
gleói ákveðiö aó byggja fram-
tíó sína á, er ef til vill ekki
lengur fyrir hendi. Einhverjar
þær aóstæóur hafa oróió er
valda því aó sá trúnaóur, sem
hjónaband þarf aó byggjast á,
hefur brugóist. Þessar ástæóur
geta verið af ýmsum toga en
engu aó síóur vakna þær
spurningar þegar erfióleika
ber aó í hjónabandi hvort
bresturinn sé svo stór aó trún-
aður verði ekki byggóur upp
aó nýju. A undanförnum ár-
um hefur tíöni hjónaskilnaöa
vaxió svo aó verulegar
áhyggjur hafa hlotist af.
Ahyggjur um stöóu fjölskyld-
unnar í nútíma samfélagi og
velferó þeirra barna sem nú
eru aó alast upp og eiga aó
erfa landió. Einn þeirra aóila
er látió hafa málefni hjóna-
bandsins og fjölskyldunnar til
sín taka er þjóókirkjan. Á
hennar vegum er nú rekin sér-
stök fjölskylduþjónusta, sem
einkum fæst vió hjónabands-
erfiðleika og hjónaskilnaói.
Forstöóumaöur fjölskyldu-
þjónustu kirkjunnar er sr. Þor-
valdur Karl Helgason en hann
hélt tvö erindi í Safnaöar-
heimiii Akureyrarkirkju á
dögunum.
Ertu óánægöur og viltu
breyta hjónabandi þínu
cöa sambúð? Áttu cri’-
itt með aö ræöa þau
mál viö maka þinn? Er
rifrildi oröiö ábcrandi í sarnbúö
ykkar? Er kominn trúnaóarbrcstur
í hjónabandið? Finnst þcr kynlífiö
vera oróiö dauft? Hclúr þú lcitt
hugann aö skilnaöi? Hailð þiö
hjónin cl' til vill ákvcðiö aö skilja
og þú hcfur áhyggjur af börnunum
ykkar? Finnst þcr crfitt aó vcra
forcldri eöa stjúpforeldri? Eru erf-
iðlcikar viö aó vcra barn cöa ungl-
ingur í fjölskyldunni? Er ósætti
vegna umgcngni vió börn eftir
skilnað forcldra? Þctta cru þær
grundvallar spurningar varðandi
hjónabandiö, uppbyggingu þcss
cða cndalok sern unnið cr út frá í
fjölskylduþjónustu kirkjunnar.
Áfengisneysla og vinnuálag
Sr. Þorvaklur Karl Hclgason sagöi
aö crl'itt væri aö finna hinar raun-
vcrulegu ástæöur þcss að brestir
scu komnir í hjónabönd. Fólk í
þcirri aóstööu grípi oft til þess
ráös aö nota tilbúnar orsakir vegna
þess að því rcynist erl’itt aö tala
um hinar raunverulegu ástæður
vandans, svo óþægilegt geti vcrió
fyrir fólk aö viöurkcnna hvcrjar
þær séu. Af þcim sökum veröi oft
crfitt fyrir þann scnt vinnur við
ljölskylduráögjöf að komast aó
því hver sé kjarni málsins í hvcrju
cinstöku tilviki. Mestu skipti þó
hvaö fólkinu finnist sjálfu. Þótt
ástæöur hjónabandserfiölcika og
hjónaskilnaða séu oftast al' marg-
víslcgum toga þá nrcgi oft rckja
þá til áfengisneyslu annars cöa
jalnvel bcggja hjóna. Ol't komi
ásakanir um áflengisncyslu cigin-
rnanna fram í samræöum viö kon-
ur cr eigi i skilnaöarmálum. Hjá
körlunum komi einnig oft fram
ásakanir þcss efnis að þeir hafi
unniö mjög rnikið og ckki gætt
þess aö leggja nægilega rækt viö
hjónabandiö og fjölsky IdulíFiö.
„Eg vann og vann og áttaöi rnig
ckki á hvert stefndi fyrr cn ég fann
aö ég var farinn aö fjarlægjast
fjölskyldu mína;“ „þetta eru al-
gengar skýringar af hálfu karl-
manna,“ sagöi sr. Þorvaldur Karl.
Kröfur og fjárskuld-
bindingar
„Rætur hjónabandserfióleika má
einnig oft rekja til Ijárskuldbind-
inga, scrn erfitt hefur reynst aö
standa straum af. Fólk fer af staö
út í lífió fullt af bjartsýni. Oft meö
ákveönar hugmyndir um aö auö-
velt veröi að vinna fyrir því sern
verió sé aö fjárfesta. Þegar veru-
lcikinn reynist annar en sú fram-
tíðarsýn sem fólk hel'ur byggt upp
- segir sr. Þorvald-
ur Karl Helgason,
sem starfar að flöl-
skylduráðgjöf á
vegum þjóðkirkj-
unnar
í tilhugalífinu þá taka vonbrigóin
viö. Fólk fcr aö ásaka sjálft sig.
Hjón cöa pör l'ara einnig aó ásaka
hvort annað og ásakanirnar geta
oftar cn ekki vcriö af margvísleg-
um toga; til dærnis vegna óhöf-
lcgra krafna, scrn gcröar hafa ver-
iö um lífsgæði og lífsstíl. Þá koma
l’ram ásakanir urn cyóslu vegna
óreglu og cinnig önnur fjárútlát,
scm gcra fjölskyldunni crlltt fyrir
aö sjá scr larborða. Allt þetta
hjálpar til við aö grafa undan því
trausti á milli einstaklinga scm
hjónabandiö þarl' aö byggjast á.
Samræöur og samskipti maka taka
miö af þcssurn trúnaðarbrcstum.
Þau veröa gjarnan í sífellt styttri
stíl í staö þcss aö fólk setjist niöur
og ræói þaö sem raunvcrulcga
þarf aö fjalla urn og leysa. Oft
brcgöur fólk á þaö ráó aö annar
aðilinn cöa jafnvel báóir taka aö
lcita út af hcimilinu í auknum
mæli til þess aö þurfa ckki aö vcra
heirna; þurfa ekki aö vera saman
og takast á viö þann vanda sem
búiö cr aö skapa. Vegna þess aó
fólk gctur ckki rætt hin raunveru-
lcgu ágreiningsmál vaxa þau dag
frá degi og stundunt vcröur
ómögulcgt að greióa úr þeim eins
og dæmin sanna. Ætla mætti að
framhjáhald maka væri cin megin
orsök hjónaskilnaöa. Sennilega er
hlutfall þcirrar ástæöu lægra miö-
aö viö fjölda skilnaóa í dag en fyr-
ir einunt til tveimur áratugum.
Aórar orsakir cru orönar mcira
ábcrandi og svo virðist sem fólk
sé jafnvel tilbúið til aö líta fram-
hjá slíkum víxlsporum og fyrir-
gefa þau cf aðrir grundvallarþættir
hjónabandsins eru í lagi.
Mismunandi skilnaðar-
ástæður eftir aldri
Sr. Þorvaldur Karl kvaöst telja aö
skilnaöarástæöum nætti nokkuö
skipta eftir aldri hjóna. Einkum
væri áberandi aö yngra fólk; til
dæmis um og undir þrítugu beri
viö óreglu maka og einnig crfiö-
um fjárhag vegna ytri aöstæóna á
borö viö samdrátt í tekjum og
einnig vegna hárra vaxta af lánum
er tekin hafi verið vegna fjár-
skuldbindinga viö húsnæöiskaup.
Hjá eldri hjónum komi þessi
vandamál við sögu en þar gæti
einnig fjölbreytilegri orsaka. Þar
geti verið um að ræða fólk sem
búió sé aö vinna sig út úr fjár-
skuldbindingum fyrri ára og koma
sér ágætlega fyrir. Börnin vaxin úr
grasi og farin aö heiman. Hjóna-
bönd sem splundrist á þessu tíma-
skeiöi hafi oft byggst á mikilli
vinnu og uppeldi barna. Athygli
heimilisins hafi beinst aö þessum
þáttum í langan tíma og rneöan
hjónin sjálf hafi misst af hvort
ööru. Þcgar þessum verkefnum sé
lokió þá nái hjónin ckki lcngur
horvaldur Karl Hclgason.
saman - cins og þau cigi ckkcrt
samciginlegt cftir. Þau finni sig
ckki cin í stóru húsi scm áöur hafi
vcrið fullt af fjöri sem haldið hafi
athygli þcirra. Þau kunni því ekki
aö deila lífiinu viö þcssar nýju aö-
stæöur og komi sá vandi gjarnan
l'rarn í því aö hjónabandió brcsti.
Hjónin hafi fjarlægst hvort annað,
nái ekki lcngur aö ræöa saman og
lciti út úr stóra húsinu sínu hvort
til sinnar áttar.
Kjarni vandans - nýtt traust
Sr. Þorvaldur Karl sagöi aö hlut-
vcrk Fjölskylduþjónustu kirkjunn-
ar væri cinkum fólgiö í aö ná til
fólks scm cigi í vanda innan sinna
fjölskyldna og rcyna eftir föngum
aö hjálpa því aö leysa úr erfiólcik-
um sfnum. Einkum sc rcynt aö fá
fólk til að ræöa málin og brcyta
því sem því finnst aö þurfi aö
brcyta til þcss aö því líöi bctur
saman. Stundum náist árangur
meó samtölum viö l'ólk cn einnig
sé ábcrandi aö gjáin á milli þcss sé
orðin svo djúp þcgar þaö kcmur til
viötala aö ógerningur vcrói að
skapa nauösynlegt traust aö nýju.
Börnin eiga erfiðast
En á hverjum bitna hjónaskilnað-
ir? Hvaða spor skilja þeir og sú
upplausn fjölskyldna sem þeirn
fylgir cftir sig í sálunt fólks?
Sr. Þorvaldur Karl sagöi aö
upplausn fjölskyldna bitni á öllum
en sárast á börnum. Þau skilji oft
ekki af hverju foreldrar þcirra gcti
ekki búió lengur saman og hafa
litlu urn aó ráöa hvert stcfnir í
málinu. Þá myndist cinnig tog-
strcita um hvar börnin eigi aó
vera, hjá hvoru foreldranna eftir
skilnaö. Fólk fiytji gjarnan í kjöl-
far skilnaðar og því fylgi nýtt
skólahverfi. Börn geti þurft aö
velja sér nýja félaga, sem reyni á
þau, einkurn á viðkvæmum aldri
þcina. Þá fari ntargir fijótt í nýja
sambúó aö loknum skilnaöi er
leiði af sér aö börn veröi að venj-
ast einskonar nýjum foreldrum og
algengt er aö deila heimili og fjöl-
skyldulífi meö börnum nýrra
maka frá fyrra hjónabandslífi
þeirra. Allt þetta hljóti að stuóla
að ákveðinni upplausn í hugum
barna og gera þeint erfiðara fyrir
að ná fótfestu á ný.
Karlmenn eiga erfiðara
en konur
Urn áhrif skilnaðar á aöila hjóna-
bandsins sagöi sr. Þorvaldur Karl
aó þcir væru vissulega mjög mis-
jafnir. I langfiestum tilvikum ætti
fólk viö vanda aö etja eftir aö
hjónaskilnaður hafi átt sér stað,
sársaukalaus skilnaður sé hrein-
Icga ekki til. Fólk væri í tilfinn-
ingalegri upplausn og misjafnt
væri hvcrsu vel því gcngi aö lcita
til vina og kunningja á slíkurn
tímum. Karlmenn cigi oftar eriló-
ara mcö aö fóta sig á nýjan Ieik.
Karlmaðurinn sé oft sá aðilinn er
hvcrfi af hcimilinu. Börnin fylgi
mæörum í mun fieiri tilvikum. Nú
sé þó í lögurn ákvæöi um sameig-
inlcgt forræöi forcldra er auövclda
eigi samskipti þcirra vegna barna
sinna. Sr. Þorvaldur Karl sagöi
cinnig aö karlmönnum væri hætt-
ara viö aö cinangrast tilfinninga-
lega cn konum viö slíkar kring-
umstæöur. Þær eigi auöveldara
ntcö aö alla scr stuönings og halda
opnum tjáskiptum viö vina- og
kunningjafólk.
„Oft l'ara karlmcnn því fyrr út á
lífið cins og sagt er - þcirra lclags-
lcgi vcttvangur vcröur fremur á
sviöi skemmtanaíífsins þar scnt
þeir taka aö skima eftir nýjurn
förunautum og gildir þá oftast
litlu um hvor aðilinn hafi átt upp-
hafið aó slitum hljónabandsins.
Konur viröast í ficiri tilfcllum
ciga auövcldara mcö aö aðlaga sig
hinni nýju félagslcgu stööu cr
óhjákvæmilega verður til við
skilnaó," sagði sr. Þorvaldur Karl
Helgason.
Vinnuálag - kynlíf ■ óregla ■
trúnaðarbrestur
Sr. Þorvaldur Karl sagöi nijög
breytilegt hversu illa hjónaband
þurfi að vera farið til þess aó unnt
sé aö bjarga því meó tjölskyldu-
ráögjöf. Það ráöist af mörgum aö-
stæöum og einnig fólkinu sjálfu.
Hversu mikinn vilja þaö hafi til að
takast á vió ágreiningsefni sín og
vandamál. Algeng orsök hjóna-
bandserfiðleika sé þegar hjón séu
hætt aö hafa ánægju af að tala
saman, raunverulega ánægju af
samvistum og að deila daglegu
lífi. Margar ástæöur geti verið fyr-
ir slíkum sambandsslitum; mjög
rnikiö vinnuálag á öóru eöa báö-
um hjónum, aó óregla hafi tekið
völdin eins og áður var nefnt, eða
að fólki finnist kynlífiö hafa
brugðist að einhverju cóa öllu
leyti og þaö ráói ekki viö aö
byggja þaö upp að nýju. Oft eigi
fólk erfitt með aö viðurkenna
sannleikann hvaö varðar ágrein-
ingsmál sem þessi og að hjóna-
bandið eöa sambúðin sé raunveru-
lega aö renna út í sandinn.
Ráðgjöf fyrir hjónaband
Hvað undirbúning hjónabandsins
varöar sagói sr. Þorvaldur Karl
nauðsynlegt lyrir fólk aó athuga
vel sinn gang áöur en það taki
ákvöröun unt aó ganga í hjóna-
band og gildi þá raunar sama um
hvort fólk sé aö stíga þaö skref í
l’yrsta skipti eða aó stofna til nýs
sambands eftir aö hal’a beóið skip-
brot í ööru. Ljóst væri að margt
fólk geri sér ekki nægilega grein
l'yrir hvaö raunverulega felist í
hjónabandinu - aó deila lífi sínu
með öðrum einstaklingi í ánægju
cn vissulega einnig af ábyrgó.
Hann kvaö hafa verið rætt aó Fjöl-
skylduþjónusta kirkjunnar bjóði
upp á námskeiö til undirbúnings
hjónabandi auk ráðgjafar fyrir
fólk sem takast þurfi á viö erfiö-
leika vió og eftir hjónaskilnaöi.
Mikilvægt sé aö fólk gangi sem
best undirbúið í hjónabandiö og
átti sig á hvaöa skyldur og skuld-
bindingar það sé að takast á herð-
ar gagnvart öórum einstaklingi. ÞI
L ..... .................. Ji
Auglýsing!!
Um styrki úr Fræöslusjóði brunamála.
1. í samræmi við reglugerð um Fræðslusjóð bruna-
mála nr. 138/1993, skv. 24. gr. laga nr. 41/1992, er
hér meó auglýst eftir umsóknum um styrki til náms á
sviði brunamála.
Markmið Fræóslusjóós brunamála er að veita
slökkviliðsmönnum, eldvarnaeftirlitsmönnum og öðr-
um sem starfa að brunamálum styrki til náms á sviði
brunamála.
Sjóðurinn greióir styrki til rannsókna- og þróunar-
verkefna, námskeiðsgjöld, ferða- og dvalarstyrki,
styrki vegna námskeiða, aukaþóknun fyrir óvenju
umfangsmikil verkefni, laun á námsleyfistima og að-
stoðar styrkhæfa umsækjendur til endurmenntunar.
Stjórn Brunamálastofnunar fer meó stjórn Fræðslu-
sjóðs brunamála.
2. Yfirmönnum slökkvilióa er bent á að sjóðurinn
mun veita styrki til þátttöku í námskeiði í slökkvi-
störfum sem haldið veröur í Reykjavík og í Sandö í
Svíþjóó, í viku á hvorum stað.
Þeim sem sóttu um styrk 1993 og vilja endurnýja
umsóknir sínar, skal bent á að staðfesta það sím-
leióis eóa í bréfi.
Umsóknir um styrki úr Fræðslusjóði brunamála
skulu sendast stjórn Brunamálastofnunar ríkisins,
Laugavegi 59, Reykjavík fyrir 1. mars 1994.
Nánari upplýsingar veröa veittar á Brunamálastofn-
un ríkisins í síma 91-25350.
Reykjavík, 25. janúar 1994.
Stjórn Brunamálastofnunar ríkisins.
Traust á milli aðila
er kjami málsins