Dagur - 17.06.1994, Blaðsíða 7

Föstudagur 17. júní 1994 - DAGUR - 7
fjölda umsókna og boða um heimsóknir
verður að hafna, eftirspumin er slík.
„Eg hef verið í embættinu síðan 1980 og
á þessum tíma hafa öll viðhorf breyst ótrú-
lega mikið. Þjóðfélagió er orðiö mun opnara
en það var andspænis hinum stóra heimi. Eg
hef reynt að fylgja þessari þróun af því að ég
hef séð nauðsyn þess. Eg má þakka fyrir að
ég hef verið eftirsóttur gestur erlendis og er
víða beðin að koma, sem fyrirlesari, til aö
taka á móti heiðursnafnbótum o.s.frv. Ef ég
ætti að sinna þó ekki væri nema hluta af
þeim beiðnum öllum væri ég aldrei heima.
Hér er staðið fast á hemlunum og reynt að
hafa hóf á. Ferðalögum fylgir kostnaður og
til eru þeir sem hafa tilhneigingu til að horfa
einungis á þann þátt, en minna á hversu mik-
ið við fáum til baka í formi landkynningar
og á sviói viðskipta. Þessar ferðir eru famar
fyrst og fremst til þess að styðja hag íslend-
inga. Heimsóknir mínar eru oftar en ekki
endurgoldnar og í kjölfar þeirra eru geróir
ýmsir gagnlegir samningar."
Leiötogafundurinn er Islendingum án efa
í fersku minni og frú Vigdís segir þann
heimsögulega viðburð hafa auðvitað vakið
mikla athygli á þjóðinni. En hún segir einnig
að fljótt fenni í sporin, að menn séu fljótir að
gleyma og að þjóðin verði sífellt að minna á
sig. Nýtt fólk vaxi upp og það viti ekkert um
Höfða, Reykjavík og öll þau nöfn sem fjöldi
fólks, vítt og breitt um heiminn, þekkti frá
íslandi árið 1986. Stöðugt verði aó endurtaka
það sama aftur og aftur til þess að viðhalda
kynningunni.
Embætti sjálfsagans
Vigdís segir starf forseta vera eins og hvert
annað starf. Það eigi sínar góðu hliðar og
góðu daga en einnig erfiðar og þreytandi
stundir. Þannig sé þetta reyndar í öllu. Mað-
ur geti ekki bara svifið um á rósrauðu skýi
og látið sér líða endalaust vel. Stundum sé
álagið mikið og líkt og í mörgum öðrum
störfum beinist kastljósið að þeim sem gegni
starfinu. I forsetaembætti, sem og reyndar
mörgum öðrum, sé ekki heppilegt að mis-
stíga sig á einn eða annan hátt.
„Öllum mönnum er hollt að búa yfir
sjálfsaga og forsetaembættið er sannarlega
embætti sjálfsagans. Annars er maður frjáls-
astur í sjálfsaganum því þá veit maður af
frelsi sínu og hefur agað frelsi sitt. Það er
fallegasta frelsi sem ég þekki, frelsi með aga.
Eg hef stundum velt því fyrir mér hvort
meiri kröfur væru gerðar til mín af því ég er
kona. Vió erum svo vön því að karlmenn séu
alls staðar framarlega í flokki og þeir geta
stunduð leyft sér sitthvað sem kynni að vera
gagnrýnt ef um konu væri að ræða.
Þá má ekki heldur gleyma því að það er
skemmtilegt að eldast, skemmtilegt vegna
þess að reynslan færir manni þolinmæði og
þann skilning á lífinu að maöur hefur ekki
lengur áhuga á því að láta allt flakka. Þaó er
ekki þess virði. Lífið færir manni það sem er
mikilvægast af öllu í þessum skilningi, um-
burðarlyndi gagnvart öllu því sem mannlegt
er.“
Ógleymanlegar feröir
Margir tignir gestir hafa sótt landið heim,
leiðtogafundurinn var mikil upplifun fyrir
frú Vigdísi, líkt og aðra íslendinga, og ferða-
lög til fjarlægra landa eru henni ofarlega í
huga. Þau eru þó ekki það sem stendur upp
úr á 14 ára ferli forsetans heldur ferðalögin
um landið, feröalög þar sem hún hefur kom-
ist í beina snertingu við streng þjóðarsálar-
innar.
„Kynni mín af fólkinu í landinu eru mér
efst í huga þegar ég lít yfir árin mín í forseta-
embættinu. Ferðimar út á land hafa verió
hver annarri minnisverðari, ógleymanlegar
hver á sinn hátt. Það er ólýsanleg lífsreynsla
að vera í þcssari aðstöðu, að fá að kynnast
fólki út um allt land, að finna hvað þetta er
traust fólk, greint og aðlaðandi, mitt fólk,
mín þjóð. Það er afar sjaldgæft aó menn
komist í þá aðstöðu, að fá að kynnast heilli
þjóð, kynnast þeirri hlið þegar fólk kemur
fram með það besta í sjálfu sér. Þá finnur
maður best hvað smákrytur, erjur hér og þar,
eru léttvægar.“
Eins og forsetanum þykir vænt um þjóð
sína þykir þjóðinni vænt um forsetann. Getur
Vigdís Finnbogadóttir hugsaó sér að gefa
kost á sér til endurkjörs að þessu kjörtímabili
liðnu?
„Það mætti eitthvað alveg sérstakt gerast
ef svo ætti að fara.“
Frú Vigdís segist engar áhyggjur hafa af
því að erfitt verði að finna arftaka hennar.
Það verði ekkert öðruvísi þegar þar að kemur
en árið 1980 þegar hún átti sjálf alls ekki von
á því að til sín væri leitað.
Um of opið þjóðfélag
Margt hefur breyst í þjóðfélaginu frá 1980,
sumt til hins betra en annað farið á verri veg.
Frú Vigdís hefur af því nokkrar áhyggjur að
þjóðfélagió sé að verða opið um of.
„Ég hef stært mig af því víða hversu mikil
viröing Islendingum er í blóð borin fyrir ná-
unga sínum. Jafnvel þótt menn viti býsna
margt hver um annan hefur það ekki verið
sett í fjölmióla líkt og gert er erlendis. Mér
finnst erlendar þjóðir alltaf heldur setja ofan
þegar þær eru að kjamsa á slíku. Þetta helg-
ast af því að fólk hefur verið frægt og það er
notað sem ódýr söluvara. I litlu þjóófélagi
eins og okkar komast menn hvergi í skjól.
Það er hægt í stærri samfélögum en ekki hér
á Islandi.
Það versta er að skotin bitna alltaf mest á
þeim sem eru saklausir, minna á hinum sem
skotið er á. Við Islendingar höfum annað
bctra með okkar þjóðarsamstöðu að gera en
aö leita að Akkilesarhælum hver hjá öðrum.
Þetta er tískufyrirbæri sem kemur erlendis
frá og menn virðast halda að það henti okkur
einnig. Ég hef áhyggjur af þessu og það sær-
ir mig að horfa upp á slíkt vera að gerast
meðal þjóðarinnar sem mér þykir vænt um.
Ég vil vernda mitt fólk, núna þjóð sem verð-
ur að standa saman.“
Frelsið ekki sjálfgefið
Alþjóð veit að Lýóveldið Island á 50 ára af-
mæli í dag, 17. júní. A lýðveldisafmælisári
cr vert að hugsa til baka, líta yfir farinn veg
og átta sig á stöðu eyþjóðarinnar norður í
Atlantshafi, eyþjóðar scm varð fullvalda
1918 og eignaðist síðan lýðveldi 1944.
Viðtal:
Svanur Valgeirsson
Mynd:
Pjetur Sigurðsson
„I Biblíunni segir að Móses hafi verið 40
ár í eyðimörkinni áður en hann snéri aftur í
von um að atburðir væru famir að fymast í
minninu. Eldri kynslóðin í landinu, sú sem
man tvenna tíma, er vel meðvituð um hvað
þaó merkir að búa við það frelsi sem lýð-
veldið færði okkur. Hins vegar hefur yngri
kynslóðin ekki verió minnt nægilega á að
frelsió er ekki sjálfgefið. Mikið var haft fyrir
því að öðlast þetta frelsi og það er nauðsyn-
legt að minna á, hvenær sem tækifæri gefst,
hve dýrmætt það er.
Nú er tímabært að staldra við, líta um öxl
og meta það sem gerst hefur á 50 árum.
Jafna má við eitt af skemmtilegustu augna-
blikum sem ég upplifi þegar ég kem í heim-
sókn í héruð. Þá stendur oft upp héraðshöfð-
ingi; oddviti, hreppstjóri, talsmaður sveitar,
og segir forseta sínum hvað hefur gerst í
framkvæmdum í sveitinni á undanförnum ár-
um. Ég hef veitt því athygli hvemig birtir yf-
ir fólki þegar þessi atriði eru tíunduó. Sund-
laug er komin í sveitina, íþróttahús risið af
grunni, skólinn kominn í nýtt húsnæði, vega-
mál stórbætt, og ég sé að fólk kinkar hreykið
kolli, stolt af sinni sveit.
Það er einmitt þetta sem ég vil aó Islend-
ingar geri á lýðveldisafmælisári, líti þannig
til baka og átti sig á því hvaó við megum
vera hreykin af því hversu geysimiklu við
höfum áorkað á 50 árum. Okkur hefur tekist
að byggja hér upp samfélag með góðu lífi,
góðum húsakosti og undraverðri menntun.
Þetta vil ég að við stöldrum við, metum og
tökum svo kúrsinn skipulega frarn á veginn
með frelsi og lýðræöi að leiðarljósi,“ segir
forseti Islands, frú Vigdís Finnbogadóttir.