Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.1995, Qupperneq 16

16
LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1995
Sögur af nýyrðum
Vanþróaður
í riti, sem Vísindafélag íslend-
inga gaf út 1987 og nefndist Móður-
máliö, bls. 97, segi ég, að ég hafl
myndað oröið vanþróaðuránö 1957
eða 1958. Hér skýtur eitthvað
skökku við. Sennilega hefi ég mis-
ritað ártölin í handriti. Ég man
gerla, að ég bjó í Hafnarfirði, þegar
ég myndaði oröið, en þar átti ég
heima frá hausti 1952 til vors 1957.
Einhvern tíma á þessu tímabili
varð orðið til. Mér er nær að halda,
að það hafi verið á síðari hluta
þessa tímaskeiðs. Ástæðan til þess,
aö ég myndaði þetta orð, var sú,
að til mín hringdi gamall nemandi
minn, Högni Torfason, sem þá var
fréttamaður við Ríkisútvarpið. Á
þessum tíma voru miklar fréttir
um nýfrjáls ríki, sem áttu erfitt
uppdráttar. Högni sagði mér, að
hann væri orðinn leiður á að segja
á hveiju kvöldi „lönd, sem skammt
eru á veg komin í tæknilegum efn-
um“. Ég spurði hann auðvitað, á
hveiju þetta væri þýðing, og sagði
hann, að í ensku fréttaskeytunum,
sem höfð væru til fyrirmyndar,
stæði underdeveloped countries.
Mundi ég þá allt í einu eftir því,
að Egill Skallagrímsson notaöi í 10.
vísu Arinbjarnarkviöu orðasam-
bandið heiðþróaðr hverju ráði um
Arinbjörn vin sinn. Taldi ég mér
því leyfilegt aö nota orðmyndina
þróaður og sagði við Högna: „Af
hveiju notar þú ekki orðið vanþró-
aður, t.d. vanþróuð lönd?‘ Högni
lét sér þetta vel líka og notaði oröið
í fréttum. Fáum dögum seinna sá
ég orðið í blöðum. Enska orðasam-
bandið underdeveloped countries
er talið runnið frá Harry S. Tru-
man Bandaríkjaforseta, sem notaöi
það í ræðu 20. janúar 1949.
Mér var að visu ljóst, að sögnin
þróast var að fornu miðmyndar-
sögn og var það langt fram eftir
öldum, þó að nú sé tekið að nota
hana í germynd (þróa). Af slíkum
sögnum var yfirleitt ekki notaöur
lýsingarháttur þátíðar. Þó má finna
í fornritum orðin fullþroskaðr og
bráðþroskaðr, af þroskast, sem
virðist alltaf hafa verið miðmynd-
arsögn að fornu. í nútímamáli eru
nokkur orð mynduð á þennan hátt,
t.d. misheppnaður, af misheppnast.
Umsjón
Halldór Halldórsson
Vel mega þetta þó vera dönsk áhrif.
Nú eru vanþróuðu löndin kölluð
þróunarlönd. En orðið vanþróaður
lifir samt góðu lífi. Orðið komst inn
í orðabækurnar frá 1963 (Orðabók
Menningarsjóðs og Blöndalsvið-
bæti). Ég sé það oft í blöðum og
heyri það í útvörpum, en Orðabók
Háskólans hefir ekki dæmi um orð-
ið fyrr en úr Andvara 1969.
Ég hefi heyrt menn bera brigður
á það, að ég haíi myndað orðið van-
þróaður. Enginn hefir þó rennt
stoðum undir það, að orðið hafi
verið til á þeim tíma, sem ég mynd-
aði það, enn sem komið er. Það var
ekki heldur algengt á þeim tíma,
og er raunar ekki enn, að mynda
lýsingarhætti af miðmyndarsögn-
um, og ég efast um, að mér hefði
hugkvæmst að mynda orðið, ef ég
hefði ekki þekkt orðið heiðþróaðr
frá Agli.
Leikskólar Reykjavíkurborgar
Leikskólastjórar
Stöður leikskólastjóra við leikskólana Holtaborg við
Sólheima og Hólaborg við Suðurhóla eru lausar til um-
sóknar.
Umsóknarfrestur er til 15. maí nk.
Leikskólakennaramenntun áskilin.
Nánari upplýsingar gefur Bergur Felixson fram-
kvæmdastjóri og Margrét Vallý Jóhannsdóttir deildar-
stjóri í síma 552-7277.
Dagvist barna
Hafnarhúsinu, Tryggvagötu 17, sími 552-7277.
VERSLANIR - FVR/RTÆKI - STOFNAN/R
Vertu með ruslið á hreinu!
Frihopress sorpböggunarvélar
Fjárfesting sem borg-
ar sig á 8 mánuöum.
Brynjólfur Guðjónsson,
framkvæmdast. Gripiö
og Greitt.
DANBERG
Skúlagötu 61, P.O.Box 3232,123 Reykjavík
Sími 91-562-6470, fax 91-562-6471.
• Raunverulegir kostir:
• Frihopress er sérstök, alhliða
samþjöppun.
• Hægt er að þjappa saman nær
öllum efnum.
• Hæð vinnuaðstöðu -er þægileg.
© Hleðsla er ofan frá.
• Stjórnun er þægileg og örugg.
• Auðvelt er að binda baggana
eftir samþjöppun.
• Opnast auðveldlega og er með
þægilegri körfulæsingu.
• Lágmarks viðgerðarþörf, varla
neinir slitfletir.
• Rafmagns þrýstipumpa.
• Hönnun öll úr stáli.
• Margviðurkennd, notuð um all-
an heim.
• Miklu magni breytt í smábagga.
• Þeir sem nota Frihopress stuðla
því að verulega miklu átaki í
umhverfisvernd.
^'Wíg
onkj^
°° millj.
Krossgáta
flAUS TRSlfí ET— S/CÓL / ' 5KEL HR/ST/ /2 •*" flflN- F U íj L— i
KEYR Rvel
r u fc > ■ ■> Y 2
E/NS V 3
■ IH 7
UfVd- (*0\ V A'ÓÍ$Kfl ftFL- HfJ-Sl TAUT- AÐ/ þRE/F uÐu rifíK- LHUS/ R£//o
GULL * 06 S/LFUR KnPfíL 8 GRur/ft R'ftN- VEflD/ 5
l 3 6
7)u6 LlFGUR 9 GfíöÐUfí Á/9/VZ) 5/Dft flUDft 7
r) • $ 9Á S
H£imr/kó BlfíÐRt n m’ftLFR. sk. sr, SvfíRTuR STEIn/I 9
Fys/ÞlÐ SE/6LR
SfímST. SVFLSUR H/fFÐ/ VÆTflrí 5öv< 10 10
h/ol- BfíRÐ/ YF/R (SEFNf
9 5 TóRV. 5 ftt/bR/F uPPHR t 15 li
GRoBUR / TAl/N 7 /2
orsfí K'ftT/ GEB- FELLZT
RYK/L) TÓf/N /3 fár- V/ÐR/ /3
) SfímST HV/LÞ/ %! ' * k K R /V
r) TflKftST VRLTA MJÚKft /5
6£RftU v/ftu G£RÐ/ HUf/t>Uk IFötjrRft BftSS/ /1 HflT/b þÝF/ /8 /6
K/jLÍ-í VflftUG Ufl /7
Hvftt) Gn/EF/ YF/R
l 20 pft/LUR L'flG- FbTft/V n /8
VVÖL/t/ mfíÐUR
BoóftftR ílE/F 5 1 /9
Lft/K- $v/í> 7ft)WiZ>/ SfírnflL. ATV. VF6/ LflUN- /N Zo
í) 1 /<RÖA AF F'/fUT FF&/Z /6 v 21
Qft/VD 7Ó/Z/Y OHRE/H KftÐ S'ERHLJ 'PD//J/V GL'þ/nu Ra/D- RETr j ÞESSu r 11
{ AUÐ- L/A/Zö /<0PftR t 23
5 Lfíkft D/R 'ft ftft 23 57'fí/TfíR n
'bft/nsr. SK.ST
/>R£YTU ■ FOR - USTU 6RE//V .6 is
GÆfu 5>júK- Dómufí^ /A7v/ /9 K
tj)
W
co
O
Fh
3
*0
'■r—I
co
<cd
co ar > > > > > LD o 'A «cr VN > -4 4; 0 >
> > > o: > N -4 > ít: $ 2) > > -4 > > >
k & <í > -4 <*: 23 > X > 23
O b- o: o <5: k. O > > -xl Vö o
> o > -4 <35 > <3: > VD -4 > > <52 K
V QC o V o o '51 -o V N Csc o: u. N. K V O
kD kl > V Vl oc O *''N '-U V o << ö <35 2) K
• > - > >0 o •N. > N VD u. > u.
> '-U Vu K > N V- O * q: > > > > K >
Q: 'jj V <1: 'ð '41 VD ‘i: > > oc 2) -*n > > K
ó: n: o -4 U. U - Rl > <3: -1 > <5: >
• . í: -u > > o > > > v\ <2
cq - • > C5