Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.1995, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla. áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: (91) 563 2700
FAX: Auglýsingar: (91) 563 2727 - Aðrar deildir: (91) 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 99-6272. Áskrift: 99-6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: (96)25013, blaðam.: (96)26613, fax: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Askriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Alger niðurlæging Nató
Yfirmönnum Nató kom á óvart, að Serbar skyldu
hlekkja hermenn þess við staura til að stöðva loftárásir
bandalagsins. Voru Serbar þó margoft búnir að hóta
þessu, ef Nató væri með derring. Enda hafði hlekkjunin
tilætluð áhrif. Nató lagði niður rófuna að venju.
Þetta er gott dæmi um, að taumlaus greindarskortur
ræður ferð Vesturveldanna á Balkanskaga. Dæmin eru
raunar endalaus. Hvað eftir annað fara ráðamenn þeirra
og samtaka þe.irra með marklausar hótanir, sem aldrei
er staðið við. En Serbar standa við allar hótanir.
Serbar eru tryllt þjóð, knúð áfram af sagnfræðiþrugli
um stöðu sína í samfélagi þjóðanna. Þeim er stjórnað af
eftirlýstum stríðsglæpamönnum, sem eru meira eða
minna geðveikir. Sönnunargögn um ábyrgð stjómenda
hafa hrannast upp hjá stríðsglæpadómstólnum í Haag.
Pappírstígrisdýr Vesturveldanna eiga ekkert erindi í
klær Serba. En ráðamenn fýrrverandi stórvelda og
heimsvelda, ráðgjafar þeirra og hershöfðingjar geta alls
ekki séð, að tilgangslaust er að vera sí og æ með gersam-
lega innihaldslausar hótanir við tryllta stríðsmenn.
Lengi hefur verið ljóst, að Nató varð að öryrkjabanda-
lagi, þegar óvinurinn hvarf í austri. Tilgangsleysi og
markleysi bandalagsins verður ljósara með hverju mál-
inu, sem það flækist í. Til viðbótar er svo að koma í ljós
alvarlegur greindarbrestur í yfirstjóm þess.
Veruleikafirring ráðamanna Nató varð greinileg í nóv-
ember í fyrra, þegar þeir ímynduðu sér og auglýstu um
allan heim, að flugvélar bandalagsins hefðu í loftárás
eyðilagt flugbækistöð Serba í Udbina. Ekki var fótur fyr-
ir þessu, svo sem Serbar sönnuðu með myndum.
Hemaðarbandalög og fyrrverandi stórveldi og heims-
veldi, sem þola ekki að sjá blóð og leggja niður rófuna
af minnsta tilefni, eiga ekki að vera að leika hemaðar-
bandalög, stórveldi og jafnvel heimsveldi. Þau eiga að
snúa sér að léttvægari og friðsælli viðfangsefnum.
Efnahagslegt og peningalegt vald ræður ekki stöðu
ríkja eða ríkjasamtaka í heiminum, þegar kemur að vald-
beitingu. Efnahagslegar refsiaðgerðir em til dæmis
marklitlar. Það, sem ræður, er pólitískur og hemaðarleg-
ur viljastyrkur, sem Serbar hafa í ríkum mæh.
Auðvitað er dapurlegt, þegar geðveikum stríðsglæpa-
mönnum vegnar vel. Enn dapurlegra er þó, þegar þykj-
ustuleikur gagnaðilans magnar slíka menn um allan
heim og sannfærir þá um, að þeir geti óhræddir farið
sínu fram, af því að Vesturveldin séu búin að vera.
Við þessu er bara ekkert að gera, þegar viljann vantar
á Vesturlöndum. Hins vegar væri hægt að lágmarka
skaðann með því að hætta að vera með marklausar hót-
anir, hætta að senda eftirhtsmenn á vettvang og hætta
að hafa afskipti af erfiðum utanríkismálum.
í staðinn gætu hinir póhtísku og hemaðarlegu öryrkj-
ar reynt að hlúa að starfi stríðsglæpadómstólsins í Haag.
Þar hafa verið lögð fram skjöl, sem sýna, að ráðamenn
Serbíu og Serbahers era aðilar að stríðsglæpum Bosníu-
Serba. Þar á meðal er Milosevic Serbíuforseti.
Raunar hafa brezk og frönsk stjómvöld reynt að
bregða fæti fyrir stríðsglæpadómstólinn og em að reyna
að skrúfa fyrir hárveitingar til hans. Um leið er verið
að bjóða Milosevic stríðsglæpamanni afnám efnahags-
legra refsiaðgerða, ef hann viðurkenni Bosníu.
Ef Nató hefði gripið í taumana fyrir þremur árum,
þegar Serbar réðust á menningarsögu Vesturlanda í
Dubrovnik, hefði verið unnt að hemja skrímshð.
Jónas Kristjánsson
Lærdómur af
tilvísanadeilu
A undanfömum mánuðum hefur
verið tekist á um það hvort tilvís-
anakerfið svokallaða hafi í for með
sér sparnað fyrir ríkissjóð eða ekki.
Verður hér varpað nokkru ljósi á
ágreiningsefnið í þeirri von að
draga megi einhvem lærdóm af
deilunni.
Kostnaður og sparnaður
í dag er það svo að um tveir þriðju
hlutar kostnaðar heilsugæslunnar
er greiddur beint af fjárlögum og
nam sá kostnaður 1.750 milljónum
króna árið 1994. Afgangurinn, eða
einn þriðji, er greiddur af sjúkling-
um og Tryggingastofnun ríkisins.
Mestur hluti launakostnaðar
hjúkrunarfræðinga, ritara og ann-
ars starfsfólks er greiddur beint af
fjárlögum. Sömuleiðis um þriðj-
ungur launa heilsugæslulækna. Þá
er allur annar rekstrarkostnaður
aö frádregnum greiðslum sjúklinga
og allur fjárfestingarkostnaður
greiddur beint af fjárlögum.
Til að finna spamaðinn af upp-
töku tilvísunarkerfisins lét heil-
brigðisráðuneytiö gera reiknilíkan
sem matað var með ýmsum for-
sendum. Hér eru helstu niðurstöð-
ur:
KiáUarinn
Jóhann Rúnar Björgvinsson
hagfræðingur
að heildarkostnaður á komu til
heilsugæslunnar verði 1.153 krón-
ur, þ.e. 445 króna greiðsla sjúkhngs
og 708 króna greiðsla frá Trygg-
ingastofnun ríkisins. Ekki er gert
ráð fyrir að neinar beinar greiðslur
komi af fjárlögum, þrátt fyrir að
komufjöldinn aukist um 20% á
landsvísu eða um allt að þriðjung
á höfuðborgarsvæðinu verði aukn-
ingin mest þar og þrátt fyrir að
tveir þriöju hlutar heildarkostnað-
ar heilsugæslunnar komi beint af
fjárlögum.
Þessar forsendur þýða í raun að
mikil umfram afkastageta sé nú í
heilsugæslukerfinu eða allt að 27
ársverk heilsugæslulækna en þaö
svarar til 5 meöalstórra heilsu-
gæslustöðva. Þetta inniber að um
þriðji hver heilsugæslulæknir á
höfuðborgarsvæðinu sé í raun
„Þessar forsendur þýða í raun að mikil
umfram afkastageta sé nú í heilbrigðis-
kerfinu eða allt að 27 ársverk heilsu-
gæslulækna en það svarar til 5 meðal-
stórra heilsugæslustöðva.“

Heilsugæsla: Fyrir Eftir Mis- Breyting
breytingu breytingu munur í%
Komufjöldi 514.600 616.088 101.488 19,7%
Heildargreiðslur ríkisins til heilsugæslunnar í milljónum króna 2.247 2.318 72 3,2%
Heildargreiðslur ríkisins til heilsugaeslunnar vegna móttöku og skoðana 1.460 1.532 72 4,9%
Sérfræðingar (sem ekki veróa undanskildir tilvísunum):
Komufjöldi 269.200 183.998 -85.202 -31,7%
Heildargreiðslur ríkisins til sérfræðinga í milljónum króna 453 261 -191 -42,3%
Komum til sérfræðinga á að
fækka um 32% samkvæmt reikni-
líkaninu (sjá töflu) eða um 85 þús-
und komur, þ.e. úr 269 þúsund
komum í 184 þúsund komur. Við
þessa breytingu eiga greiðslur
Tryggingastofnunar til sérfræði-
lækna að dragast saman um 42%
eða um 192 milljónir króna, þ.e. úr
453 milljónum króna í 261 milljón
króna.
Á sama tíma á komufjöldinn til
heilsugæslunnar að aukast um
20% eða um 101 þúsund komur,
þ.e. úr 515 þúsund komum í 616
þúsund komur. Áætlaður kostnað-
arauki vegna þessarar aukningar
er 72 milljónir króna. Heildar-
greiðslur ríkisins til heilsugæsl-
unnar vegna móttöku og skoðana
myndu þvi aukast um 4,9% sam-
kvæmt útreikningum, þ.e. úr 1.460
milljónum króna í 1.532 milljónir
króna. Niðurstaða reiknilíkansins
„Mestur hluti launakostnaðar
hjúkrunarfræðinga, ritara og ann-
ars starfsfólks er greiddur beint
af fjárlögum," segir m.a. í grein
Jóhanns Rúnars.
er því spamaður upp á 120 milljón-
ir króna. En eru þetta raunhæfar
niðurstöður?
Umfram afkastageta
í reiknilíkaninu er gert ráð fyrir
óþarfur nú. Með svipaðri rök-
semdafærslu mætti spara áform-
aða byggingu fimm heilsugæslu-
stöðva á höfuðborgarsvæðinu sem
hver og ein kostar á bilinu 100 til
150 milljónir króna og sömuleiðis
rekstrarkostnað þeirra, sem er á
bihnu 120 til 150 mihjónir króna á
ári. Hér eru því margar forsendur
sem skoða þarf mun betur.
Sá lærdómur sem af þessari deilu
má draga er sá að ríkisvaldið verð-
ur að vanda mjög allan undir-
búning að þeim kerfisbreytingum
sem það ræðst í. Það getur ekki
verið eftirbátur mun minni
rekstraraðha í einkageiranum sem
ráöast í ítarlega markaðs- og kostn-
aðargreiningu þegar umfangsmikl-
ar breytingar standa th. Þá er afar
þýðingarmikið að svo miklum
breytingum fylgi ítarleg og skýr
markmiðslýsing.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
Skoðanir aimarra
Líffskjörin og náttúrufarið
„Sjórinn fyrir Norðurlandi mæhst nú kaldari en
að minnsta kosti síðustu hálfa öldina... Breyting á
hafstraumum getur valdið þvi að fiskur leggist frá
og leiti þangað sem lifsskhyrði henta honum betur.
Sjávarhitinn fyrir norðan er við frostmarkiö í sumar-
byijun og það kann að hafa alvarlegar afleiðingar
fyrir fiskgengd og viðkomu fiskistofnanna. Samhhða
breyttum hafstraumum verða breytingar í lofthjúpn-
um og þarf ekki upp að telja hvemig veðurfarið í
vetm- og vor leikur mannlífið og afkomumöguleika,
sérstaklega fyrir vestan og norðan."
Úr forystugrein Tímans 30. maí.
Leikur að eldi
„Vinnudehur í Straumsvík hafa verið tíðar og erf-
iðar. Það er nánast hægt að ganga út frá því sem
vísu, að skehi á verkfall í Straumsvík verði áform
um stækkun álversins þar lögð th hliðar. Það yrði
mikiö áfah fyrir þjóðarbúskap okkar íslendinga.
Þegar vinnudehur stóðu síðast í álverinu munaði
hársbreidd að Svissneska álfélagið tæki ákvörðun
um aö loka því. Sú hætta er enn fyrir hendi. Þess
vegna eru verkalýðsfélögin í Straumsvík að leika sér
að eldi.“ Úr Reykjavíkurbréfi Mbl. 28. maí.
Falskur tónn í ffyrirheitin
„Ríkisstjómin hefur falllð á fyrsta prófinu. Hún
hefur í raun undirstrikað það, sem margir ætluðu,
að hún var hreint ekki mynduð um nein mál-
efni... Það er hálfur annar mánuður frá kjördegi
og þegar er kominn falskur tónn í fyrirheitin... Hitt
er dagljóst að fyrstu vikur nýrrar ríkisstjómar virð-
ast í einu og öhu ætla að staðfesta spár manna um
verklag og vinnubrögð stjómarinnar... Þessi ríkis-
stjórn hefur engin sérstök markmið. Hún ætlar ekki
að gera neitt sérstakt. Hún ætlar hara að vera.“
Guðmundur Árni Stefánsson alþm. í Alþbl. 30. maí.