Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.1995, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÓLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: 563 2700
FAX: Auglýsingar: 563 2727 - Aðrar deildir: 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr, m. vsk„ helgarblað 200 kr. m. vsk.
Leikvöllur stórhvela
Fátt er um fína drætti í varnarræðum Hæstaréttar og
skjólstæðinga hans í fjölmiðlum að undanfömu. Seina-
gangurinn í meðferð mála hjá Hæstarétti er svo augljós,
að hann er helzt varinn með því að segja hann ekki vera
eins slæman núna og hann var fyrir nokkrum árum.
Þótt eitthvað sé nú illskárra en það var fyrir nokkrum
árum, þýðir það ekki, að það sé viðunandi. Formúlan
um, að batnandi manni sé bezt að lifa, gildir ekki, meðan
hann er enn vondur. Batinn verður að fullnægja lág-
markskröfum til að hægt sé að byija að lofa hann.
Enginn málsvara Hæstaréttar og skjólstæðinga hans
treystir sér til að verja siðferðið í framgöngu Hæstarétt-
ar, enda er það með endemum. Siðleysið felst einkum í
seinagangi, sem veldur því, að þeir, sem minna mega sín
í lífinu, treysta sér ekki til að gæta réttar síns.
Hæstiréttur er hins vegar kjörinn leikvöllur fyrir stór-
hveli þjóðfélagsins, ríkisvaldið og stofnanir þess, ýmis
stórfyrirtæki og fáokunarsamtök þeirra, sem hafa enda-
laust úármagn til að reka mál og draga þau á langinn
með eindregnum stuðningi og velvilja Hæstaréttar.
Lögmaður tryggingafélags fékk tíu mánaða frest hjá
Hæstarétti til að afla gagna í máh, sem búið var að rann-
saka í héraði og eftir að tryggingafélagið hafði fullnýtt
áfrýjunarfrest. Þessi langi frestur Hæstaréttar er óviðun-
andi. Frestun réttlætis er skortur réttiætis.
Talsmenn Hæstaréttar og skjólstæðinga hans segja,
að mikinn tíma taki að afla gagna úr héraðsdómi. Með
því eru þeir að segja, að í dómskerfmu séu stunduð vinnu-
brögð úr fomeskju, sem engan veginn hæfa tölvuöld.
Þessi skýring er áfellisdómur yfir dómstólum landsins.
Auðvitað er ekki viðunandi, að það taki meira en
nokkrar klukkustundir að fá gögn frá héraðsdómi. Alveg
eins og það er ekki viðunandi, að skjólstæðingarnir fái
meira en mánuð til að undirbúa sig fyrir viðbótarmál-
flutning fyrir Hæstarétti ofan á fyrri undirbúning.
Áður hafa verið færð til bókar eindregin dæmi þess,
að Hæstiréttur sé hallur undir valdið í öllum myndum
þess, en fyrst og fremst ríkisvaldið. Þetta hefur leitt til
þess, að Hæstiréttur hefur hvað eftir annað verið rass-
skelltur í úrskurðum hjá fjölþjóðadómstólum.
Auðvitað getur ekki allur ahnenningur fetað í fótspor
þeirra, sem hafa með seiglu og fómum sótt mál sín gegn-
um aht dómskerfi landsins og að lokum endurheimt rétt-
lætið úti í Strasbourg eða Haag. Á þessari leið bugast
þeir, sem minna mega sín, og ganga til nauðasamninga.
Tryggingafélögin mynda fáokunarhring, sem leikur á
þetta kerfi. Þau stífla dómskerfið með endalausum mála-
ferlum, þar sem aht er dregið sem mest á langinn með
stuðningi dómstóla. Markmiðið er að fá fólk th að semja
um smánarbætur, af því að það hefur ekki úthald.
Afkastalíthl Hæstaréttur situr í fílabeinstumi sínum
og horfir ekki á skrumskælingu réttlætisins í þessari
aðferðafræði. í þess stað gefur rétturinn skjólstæðingum
sínum hjá valdastofnunum hins opinbera og efnahagslífs-
ins nokkum veginn eins mikið svigrúm og þeir vhja.
Gott dæmi um hroka og siðblindu Hæstaréttar er, að
forseti réttarins hefur notað umræðuna th að vekja at-
hygh á, að ekki fáist dómur fyrr en eftir næstu áramót
í máh, sem þegar hefur verið að velkjast um í átta ár.
Hvergi örlar á skilningi á aðstöðuleysi líthmagnans.
Viðbrögð Hæstaréttar og skjólstæðinga hans draga úr
líkum á, að þeir, sem minna mega sín í þjóðfélaginu,
þori að gæta réttar síns í seinagangi dómskerfisins.
Jóns Kristjánsson
Báðir þykjast
hafa unnið
bílapartastríð
Viðskiptastríði tveggja helstu iðn-
velda heims, Bandaríkjanna og
Japans, hefur verið afstýrt. A
heimaslóðum Alþjóða viðskipta-
stofnunarinnar í Genf komust ráð-
herrar landanna að samkomulagi
dægri áður en ganga átti í gildi til-
skipun Bills Clintons Bandaríkja-
forseta um 100% refsitoll á þrettán
gerðir vönduðustu bíla sem jap-
anskar bílasmiðjur framleiða.
Miðað við sölu á síðasta ári heíði
tollurinn numið tæpum sex millj-
örðum dollara, en ekki fært ríkis-
sjóði Bandaríkjanna tekjur að
sama skapi. Bílarnir hefðu orðið
óseljanlegir á bandarískum mark-
aði.
Bandaríkjastjóm skákaði í því
skjóli að Japanir eiga nú þegar í
verulegum erfiðleikum á útflutn-
ingsmörkuðum, vegna þess hversu
gengi jensins hefur hækkað ákaf-
lega síðustu misseri miðað við doll-
ar. Sú þróun hefur þegar stuðlað
að samdrætti í japönsku hagkerfi,
þar sem íjármálafyrirtæki eiga
mörg í kröggum vegna ógætilegra
útlána og fjárfestinga á undan-
gengnu þenslutímabili.
Þrátt fyrir þetta þykjast japönsku
samningamennirnir í Genf undir
fomstu Ryutaro Hashimoto við-
skiptaráðherra hafa gert að
minnsta kosti jafntefli við banda-
rísku mótherjana. Ástæðan er fyrst
og fremst að þegar á reyndi féll
Mickey Kantor, viðskiptafufltrúi
Bandaríkjastjórnar, frá þeirri kröf-
unni sem mest fór fyrir brjóstið á
Japönum.
Hún var sú að Japansstjórn skrif-
aði undir að setja lágmarkskvóta á
kaup japansks bílaiðnaðar á bíla-
pörtum framleiddum í Bandaríkj-
unum. Þessu hafnaði Japansstjórn
frá upphafi, kvað í slíku felast við-
skiptastýringu sem væri þverbrot
á öllum reglum um frjálsa verslun
og þar að auki hefði hún ekki og
vildi ekki fá neitt vald til að skipa
einkafyrirtækjum hvert þau
beindu viöskiptum sínum.
Japanir kváðust þess albúnir að
láta á það reyna hjá Alþjóða við-
skiptastofnuninni að einhliða
ákvörðun Bandaríkjastjórnar um
refsiaðgerðir gegn japönskum vör-
um væri brot á nýgerðum starfs-
reglum stofnunarinnar og höfðu
þegar lagt drög að því að skjóta
málinu á þann vettvang. í þessu
efni fékk málstaður Japans ein-
dreginn stuðning hjá fulltrúum
Evrópusambandsins og dafnandi
iðnríkja Suðaustur-Asíu, sem
ógjarnan vilja eiga yfir höfði sér
sams konar ógnun, komist Banda-
ríkin upp með sjálfdæmi um refsi-
aðgerðir gagnvart Japan.
Bandaríkjastjórn sá um síðir aö
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
hún myndi að öllum líkindum tapa
málskoti til Alþjóða viðskiptastofn-
unarinnar, auk þess sem stofnunin
sjálf gæti beðið varanlegan hnekki
af að þurfa að taka á illvígri deilu
milli ríkja sem að réttu lagi ættu
að vera meðal helstu máttarstólpa
hennar meðan hún stendur enn í
því að koma sjálfri sér almennilega
á laggirnar. Kvótakrafan var því
látin niður falla.
í staðinn tók Bandaríkjastjórn til-
boði frá helstu bílasmiðjum Jap-
ans, sem hún hafði áður leitt hjá
sér, á þá leið að þær geri sérstaka
gangskör að því að auka kaup sín
á bandarískum bílapörtum. Slíkt
er þeim reyndar útlátalaust, svo
mjög sem gengisþróun hefur verið
bandarískri framleiðslu í hag, enda
keyptu Toyota-verksmiðjurnar
einar bandaríska bílaparta fyrir 4,7
milljarða dollara á síðasta ári.
Þar að auki verður greitt fyrir
stofnun umboða fyrir bandarískar
bílasmiðjur í Japan, en þar hefur
reyndar frekar staðið upp á þær
sjálfar, frekar en japanskar við-
skiptahömlur séu til trafala. Það
sést best á því hve evrópskum bíla-
framleiðendum hefur gengið betur
en bandarískum að koma ár sinni
fyrir borð í Japan.
Clinton forseti var sigurreifur,
þegar hann kunngerði landslýð í
sjónvarpi niðurstöðuna af samn-
ingaþófinu við Japani. Af hans
hálfu hefur málið fyrst og fremst
pólitíska þýðingu. Hann stærir sig
af að hafa komist að niðurstöðu um
deiluefni sem þvælst hefur fyrir
fyrirrennurum hans í tvo áratugi.
En mestu skiptir, með forseta-
kosningar fram undan, að hann
gekk á sínum tíma í berhögg við
mikinn hluta stuðningsliös síns til
að fá GATT-samkomulagið síðasta
um aukna fríverslun fullgilt. Nú
telur hann sig geta sýnt fram á að
hafa náð niðurstööu sem bersýni-
lega fjölgi vel launuðum störfum í
bandarískum iðnaði.
Ryutaro Hashimoto, viðskiptaráðherra Japans, þykir hafa styrkt stöðu
sína i japönskum stjórnmálum með samkomulaginu í Genf.
Skoðanir aimarra
Getuleysi SÞ
„Stofnanir Sameinuðu þjóðanna hafa útrýmt sjúk-
dómum, barist við hungursneyð, skotið skjólshúsi
yfir 30 milljónir flóttamanna, helmingað tíðni barna-
dauða og kennt milljónum manna að lesa og skrifa.
Á stjómmálasviðinu hafa SÞ flýtt fyrir sjálfstæði
nýlendna, skapað vettvang fyrir fátæk en mannmörg
ríki sem bæst hafa í hópinn og beint spjótum sínum
að mannréttindabrotum. En skugga bregður á vegna
getuleysis til að hindra blóðugar styrjaldir milli eða
innan aðildarlandanna.“
Úr forustugrein The New York Times 27. júní
Yfir strikið á Internetinu
„Á Intemetinu fara menn stundum yfir ákveðin
mörk, alveg á sama hátt og í daglegum samskiptum.
Þeir geta þá veríð sóttir til saka á grundvelli einka-
réttar eða refsiréttar; fyrir svik, hótanir, meiðyrði,
höfundarréttarbrot og því um líkt. En það er hins
vegar óljóst hvernig beita á lögum sem taka til þess-
ara þátta mannlegra samskipta gagnvart samskipt-
um á Internetinu. Það tekur sinn tíma að útfæra
notkun laganna í því samhengi."
Úr forustugrein The Washington Post 27. júní
Farið yfir strikið
„Á sama tíma og þróunin í tæknifrjóvgun þeysir
áfram ríkir stöðnun á sviði ættleiðinga. Enn verður
fólk að mæta í endalaus viðtöl og opinbera einkalíf
sitt, fjármál, fortíð og framtíð gagnvart opinberum
embættismönnum sem skoða allt með smásjá. En
það verður að vera eitthvert vit í vitleysunni. Hver
getur t.d. sagt fyrir um hvernig fólk sem eignast
böm með tæknifrjóvgun á eftir að standa sig?“
Úr forustugrein Politiken 27. júni