Þjóðviljinn - 24.12.1958, Blaðsíða 15

JÓLABLAB ÞJÓÐVILJANS 1 8 S 6 (1S
Áður en ég kynntist Max Kal-
eda, hafði ég einsett mér að láta
mér ekki geðjast að honum.
Stríðinu var nýlokið, og mikill
fjöldi manna tók sér fari á stóru
millilandaskipunum. Aðsóknin
var svo mikil, að erfitt var að
fá far, og það varð að sæta
hverju því, sem bauðst. Enginn
leið var að fá káetu út af fyrir
sig, og ég þóttist sæll og heppinn
að ná í eina, þar sem ekki voru
nemfl tvö rúm. En þegar ég
heyrði hver það væri, sem átti
að vera þarna með mér, leizt
mér ekki á blikuna. Eg vissi, að
ég mundi ekki fá að hafa opinn
glugga, hvorki við mitt rúm né
hans, heldur yrði ég að sofa í
innibyrgðu lofti alla nóttina.
Það er alls ekki æskileg tilhugs-
un að eiga að sofa inni hjá öðr-
um manni í hálfan mánuð (leið-
in lá frá San Francisco til Yoko-
hama), en mér hefði þótt miklu
betra, að maðurinn hefði heitið
Smith eða Brown.
Þegar ég var kominn um borð,
sá ég, að farangur herra Kelada
var kominn undir þiljur. Mér
geðjaðist ekki að þessum far-
angri, mér þóttu of margir mið-
ar límdir á töskurnar, og ferða-
kistan vera of stór. Hann var
búinn að taka upp snyrtiáhöld-
in sín, og ég tók eftir því, að
hinn ágæti Monsieur Coty virt-
ist vera átrúnaðargoð hans, því
nafn hans var prentað á kölnar-
vatnsflöskuna á snyrtiborðinu,
hárvatnsglasið og briljantín-
flöskuna. Burstarnir hans úr
íbenviði með gylltum upphafs-
stöfum, hefðu verið geðslegri ef
nýbúið hefði verið að þvo þá.
Mér geðjaðist ekki að herra
Kelada, um það var engum
blöðum að fletta. Eg gekk upp
í reykingaklefann. Eg bað um
spil, og fór að leggja spilagald-
ur. Varla var ég setztur við
þetta fyrr en maður kom til mín
og spurði mig hvort ég væri sá
sem hann nefndi.
— Eg heiti herra Kelada —
bætti hann við og brosti, svo
skein í mjallahvítar tennurnar,
og síðan settist hann.
— Já, ætli það séum ekki við,
sem eigum að vera saman í
káetu.
— Já, og því er ég feginn. Það
er aldrei að vita með hverjum
maður lendir. Eg varð himin-
lifandi þegar ég heyrði að þér
væruð Englendingur. Mér finnst
að við Englendingar eigum að
halda hópinn, þegar við erum
utanlands .... skiljið þér hyað
ég meina?
— Eruð þér Englendingur?
— Það hefði ég haldið. Eg
vona að yður sýnist ég ekki líta
út fyrir að vera Bandaríkjamað-
ur. Nei, ég er Englendingur í
húð og hár.
Til áréttingar þessum orðum
tók herra Kelada vegabi'éf upp
úr vasa sínum og hélt því upp
fyrir augunum á mér.
Georg konungur á sér marga
einkennilega þegna. Herra Kel-
ada var lítill vexti og þrekinn,
nauðrakaður og dökkur á hör-
und. Hann hafði þykkt nef og
augun voru vot og gljáandi.
Hann var svarthærður og
hrokkinhærður. Hann talaði svo
mikiö og bar svo ótt á, að mér
sýndist hann ekki vera líklegur
til að vera Englendingur, auk
þess pataði hann ákaft. Eg þótt-
ist þess nærri fullviss, að nánari
athugun á vegabréfi hans mundi
leiða í ljós, að hann væri fædd-
ur sunnar á hnettinum en á
Bretlandseyjum.
— Hvað viljið þér fá að
drekka? spurði hann mig.
Eg leit á hann án þess að
vila hverju svara skyldi. Þetta
var á þeim árum, bannið var
í gildi, og það var svo að sjá,
sem enginn dropi væri innan-
borðs. En herra Kelada brosti
við mér með óútskýranlegu
brosi.
—Viskí og sódavatn eða ó-
blandað koníak? Þér skuluð
bara segja tiL
Hann tók sína flöskuna upp
úr hvorum buxnavasa og setti
þær á borðið fyrir framán mig.
Eg kaus óblandað koníak, og
hann kallaði á þjóninn og pant-
aði skál fulla af ís og tvö glös.
— Þetta er ágæt vínblanda —
sagði ég.
— Já, og það er miklu meira
til af þessu, og ef þér skylduð
þekkja einhvern sem yður lang-
ar til að gera greiða, þá skuluð
þér segja honum að þér þekkið
mann, sem geti náð í eins mikið
af víni og hann geti drukkið.
sig og hann var að sjá aðra.
Heima hjá mér hefði ég getað
fleygt honum niður stigann eða
skellt í lás fyrir framan nefið
á honum án þess að hann hefði
látið sér skiljast, að hann væri
ekki velkominn. Hann var ákaf-
lega mannblendinn, og áður en
þrír dagar voru liðnir, var hann
orðinn kunnugur öllu fólki um
borð í skipinu. Hann stjórnaði
öllu, jafnt getraunum sem upp-
boðum, peningasöfnun til verð-
launa í íþróttakeppni, undirbún-
ingi golfleikja og kjötkveðjuhá-
tíðar. Hann var allt í öllu og
allsstaðar nálægur. Hverjum
rnanni var hann hvimleiður. Við
W. SOMERSET MAUGHAM:
Hann var maðurinn
sem vissi a!lfr
og reyndar meira
en
hann léf uppí.
Sjálfbyrginguriim
Herra Kelada var skrafhreif-
inn. Hann talaði um New York
of San Francisco. Hann rök-
ræddi um leikrit, kvikmyndir
og stjórnmál. Hann var föður-
landsvinur.
Raunar er brezka flaggið ein-
hver hinn virðulegasti dúkur,
en þegar því er veifað framan í
mann af herramanni frá Alex-
andríu eða Beirut, get ég ekki
að því gert, að mér finnst það
missa einhvers í af tign sinni.
Herra Kelada var kumpánlegur.
Eg ætla það megi ekki reiknast
til dramblætis, þó að mér finn-
ist sjálfáagt að bláókunnugur
maður kalli mig herra í ávarpi.
Herra Kelada gerði það ugg-
laust í góðu skyni að sleppa
þessu formsatriði. Mér geðjaðist
ekki að herra Kelada. Eg lagði
frá mér spilin, þegar hann sett-
ist, en þegar mér fannst sam-
talið vera orðið nógu langt, fór
ég aftur að leggja þau.
— Þristinn á f jarkann — sagði
herra Kelada.
Ekkert er eins leiðinlegt, þeg-
ar maður er að leggja spil, eins
og að fá tilsögn um það, hvað
gera skuli við spilið, sem er að
koma upp, áður en maður hefur
fengið ráðrúm til að líta á það.
— Hann gengur upp, hann
gengur upp! hrópaði hann —
tíuna á gosann.
Eg tók saman spilin fokvond-
ur. Hann tók þau.
— Finnst yður gaman að
spilagöldrum?
— Mér leiðast spilagaldrar —,
svaraði ég.
— Mig langar samt til að sýna
yður einn.
Hann sýndi mér þrjá. Þá
sagðist ég þurfa að fara niður í
borðstofu til að láta taka frá
borð handa mér,
— Þess þurfið þér ekki —
sagði hann. — Eg er búinn að
velja borð handa yður. Fyrst við
erum saman í káetu, fannst mér
að við ættuð að sitja við sama
borð.
Mér geðjaðist ekki að herra
Kelada.
Nú hlaut ég að sofa í sömu
káetu og hann, sitja við sama
borð og hann, en ekki var hon-
um það nóg, heldur elti hann
mig um þilfarið hvenær sem ég
fékk mér göngu. Það var engin
leið að komast undan honum.
Honum datt sízt af öllu í hug,
að ég vildi vera laus við hann.
Hann var sannfærður um að
aðrir væru jafn fegnir að sjá
kölluðum hann herra Sjálfbyrg-
ing upp í eyrun. Hann hélt að
það væri hrósyrði. Allra leiðin-
legastur var hann við máltíðirn-
ar. Þá vorum við ofurseldir hon-
um í klukkutíma. Hann var sí-
talandi, kátur, alúðlegur, og
þóttist allt vita. Hann þóttist
allt vita betur en nokkur annar
og kunni illa við að sér væri
mótmælt. Aldrei hætti hann að
tala um neitt efni fyrr en hann
hafði komið öllum á sitt band,
hversu lítilvægt sem það var.
Hann kannaðist ekki við, hvorki
fyrir sjálfum sér né öðrum, að
sér gæti skjátlazt. Hann var
maðurinn, sem vissi allt.
Yið sátum við borð skipslækn-
isins. Herra Keiada hefði sjálf-
sagt haft töglin og hagldirnar,
því læknirinn nennti ekki að
fást við hann og ég var eins og
undinn upp í hrútshorn, ef
þarna hefði ekki setið maður,
sem hét Ramsey. Hann var á-
líka mikill sjálfbyrgingur og
herra Kelada, og sjálfsþótti
hans hugnaðist honum illa.
Þeir þrættu og þrættu enda-
laust.
Ramsey var konsúll Banda-
ríkjanna á Kúbu. Hann var
stór og þungiamalegur náungi
frá Miðríkjunum, feitur og
kvapholda, svo að það var því
líkast sem hann flæddi út úr
tilbúnu fötunum sínum. Hann
var á ieiðinni til að taka við
embætti sínu aftur eftir að hafa
skroppið til New York til að
sækja konu sína, sem hafði ver-
ið heima hjá sér í eitt ár. Frú
Ramsey var lítil og geðþekk
kona, aðlaðandi og spaugsöm.
Konsúlar hafa lág laun, og hún
var alltaf mjög látlaus í klæða-
burði, en hún bar sig svo fallega,
að hún sýndist betur klædd en
hún var. Líklega hefði ég ekki
tekið eftir henni, ef hún hefði
ekki haft einn eiginleika, sem ef
til vill er ekki mjög sjaldgæfur
hjá konum, en kemur miklu
sjaldnar fram nú á dögum en
áður var, það var látleysi sem
prýddi hana eins og blóm í
hnappagati.
Kvöld nokkurt var af tilvilj-
un farið að tala um perlur.
Þetta var þegar blöðin voru full
af frásögnum um hina nýju að-
ferð Japana til að framleiða
perlur, og sagt var að af því
mundi leiða, að perlur hlytu að
falla í verði. Þessar perlur voru
sagðar vera orðnar lítið þekkj-
anlcgar frá egta perlum, og talið
var að brátt mundi engin leið
að þekkja þær að. Herra Kelada
þurfti auðvitað að fara að tala
um þetta. Eg held ekki að
Ramsey hafi haft nokkra þekk-
ingu á perlum, en hann gat
ekki staðizt freistinguna að fara
að þrátta við manninn, og sú
þræta var áköf. Oft hafði ég
séð herra Kelada æstan og á-
kafan, en aldrei eins og nú. Að
síðustu sagði Ramsey eitthvað,
sem hinum sárnaði, og herra
Kelada barði í borðið og hróp-
aði:
— Já, ég ætti þó að \úta um
hvað wið erum að tala, því að
ég er einmitt á leiðinni til Jap-
ans til að kynna mér japanskan
perluiðnað. Þetta er mín at-
vinnugrein, og ég skil ekki að
nokkur maður, sem þekkir til,
beri brigður á það, að ég sé vel
að mér í þessu efni.
Þarna kom nokkuð nýtt upp
úr kníinu, því það var sama hve
málugur herra Kelada hafði
verio á skipinu, — aldrei hafði
hann minnzt einu orði á erindi
sín og fyrirætlanir. Samt viss-
um við að hann var á leið til
Japans í einhverjum verzlunar-
erindum, en það var allt og
sumt. Hann horfði á okkur til
skiptis, og honum var dillað.
— Aldrei munu þeir geta
framleitt perlur sem ég mundi
ekki þekkja frá egta perlum.
Harm benti á perlufesti, sem
frú Ramsay hafði um hálsinn:
- - Þér get.ið borið mig fyrir
því. írú Ramsay, að perlufestin,
sem þér hafið um hálsinn, verð-
ur aldrei mir.na virði en hún er
núna.
Frú Ramsay roðnaði af hæ-
versku og faldi festina undir
treyjunni sinni. Ramsay hallaði
sér fram. Hann leit á okkur
hvern af öðrum, og það vott-
aði fvrir brosi í augunum.
— Já, perlufestin hennar frú
Ramsey er þó nokkuð falleg,
finnst yður ekki?
— Eg var fijótur að taka eftir
henni, — svaraði herra Kelada.
— Þvilíkt! sagði ég við sjálfan
mig. Þetta eru svei mér fallegar
perlur.
— Auðvitað hef ég ekki keypt
festina sjálf. Mér þætti gaman
að v:ta hvað þér hélduð að hún
hefði kostað.
— Ætli hún hafi ekki kostað
svoria hér um bil 15.000 dollara
í ven.iulegri skartgripaverzlun.
En ef hún hefur verið keypt í
Fifth Avenue, mundi ég ekki
verða hissa þó mér væri sagt,
að hún hefði kostað 30 000 doLÞ
ara. ,
Ramsay brosti meinfýsislega.
Ætli yður þyki þá trúlegt,
að frú Ramsay hafi keypt hana
á útsölu, daginn sem hún fór frá
New York. fyrir 18 dollara.
Þá fór að þykkna í herra Kel-
ada.
— Hvaða vitleysa! Þessi festi
er egta, og ég hef aldrei séð
jafn fallegar perlur af þessari
stærð.
— Viljið þér veðja? Eg skal
veðja hundrað dollurum um
það, að perlurnar séu ekki egta.
— Eg samþykki.
— Æ, Elmer, þú getur ekki
favið að veðja um það sem þú
veizt með fullkominni vissu, —
sagði frú Ramsay.
Það lék dauft bros um varir
hennar, og hreimurinn i rödd-
inni var ofurlítið ávítandi.
— Jæja, — get ég það ekki?
Eg væri meira flónið, ef ég léti
þetta tækifæri til að græða pen-
inga ganga mér úr greipum.
— En hvernig í ósköpunum
er hægt að sanna þetta? — bætti
hún við. — Herra Kelada segir
þetta og ég segi hitt.
— Lof mér að sjá festina, og
ef hún er ekki egta, skal ég
segja eins og er. Eg hef efni á
að tapa 100 dollurum, — sagði
herra Kelada.
— Taktu hana af þér, góða
mín. Lofaðu rnanninum að
skoða hana að vild sinni.
Frú Ramsay hugsaði sig um
andartak og bar síðan höndina
að hálsinum.
— Eg get ekki opnað lásinn,
— sagði hún, herra Kelada verð-
ur °ð taka mig trúanlega.
Ramsay stökk upp.
— Eg skal opna lásinn.
Hann rétti Kelada festina, og
hann tók við henni, tók stækk-
unargler upp úr vasa sínum og
skoðaði festina vandlega. And-
litið á honum slétt og dimmleitt,
varð allt að einu hróðugu brosi.
Hann fékk Ramsay festina. Og
í því hann ætlaði að fara atS
tala, varð honum litið á frú
Ramsay. Hún var náföl, eins og
ætlaði að líða yfir hana. Hún
horfði á hann galopnum augum,
sem ar.gistin skein út úr. Það
var eins og hún væri að biðja
hann að þyrrna lífi sínu. Þetta
var svo augljóst, að ég skildi
ekkert í því. að maður hennar
skyldi ekki sjá það.
Framhald á 38. bls.