Þjóðviljinn - 24.12.1958, Blaðsíða 39

JÓLABLAÐ þJÓÐVILJANS 1958 (36
Fjórða ágúst 1193 stóð brúð-
kaup hins franska konungs
Filippusar Ágústusar og dóttur
Valdemars mikla, Ingibjargar.
Brúðurin var 18 ára og höfðu
þau aldrei sézt fyrr, og urðu
að hafa túlk til að geta talað
saman. Þessi danska kóngsdótt-
ir kunni ekkert í frönsku.
Filippus Ágústus var 25 ára.
Honum lá svo á að giftast, að
brúðkaupið var láttið s'tanda
sama dag og Ingibjörg kom.
Daginn eftir, en þá var búið
að krýna hana drottningu
Frakklands, var hann orðinn
henni svo fráhverfur, að hann
vildi hvorki heyra hana né sjá.
Upp úr því hófst svo skilnaðar-
mál, sem varð að dæmafáu
hneyksli, og hlutust af því
milliríkjadeilur og mikil vand-
ræði fyrir frönsku þjóðina.
Það mætti virðast næsta kyn-
legt, að hinn helzti af konung-
um í Evrópu skyldi kjósa sér
drottningu frá svo fjarlægu og
frumstæðu landi, sem Danmörk
var. Ekkert stjórnmálasam-
band var á milli landanna. Vil-
hjálmur ábóti, sem Absalon
biskup hafði kvatt til Danmerk-
ur, og hafði fyrir stjórnarer-
indreka, var franskur. Absalon
var „lærður súður í Frans“, og
með honum kann að hafa komið
til Danmerkur neisti af franskri
og evrópskri menningu, en þó
tókust engin veruleg menning-
arskipti milli landanna. Morðið
á Knúti Lávarði sýndi það bezt,
hve illa Dönum var við útlend-
inga. Og Knútur mikli hafði
þótt kunna sig svo illa, þegar
hann kom til Róm, að það álit
komst á danska þjóð suður í
löndum, að hún væri illa siðuð.
Ástæðan til þess að Filippus
vildi mægjast Danakonungi,
var sú, að Danmörk var orðin
þó nokkurt herveldi undir
stjórn Valdemars mikla og son-
ar hans, Knúts sjötta. Filippus
Ágústus átti í ófriði við England
og hann hélt að unnt yrði að
ráðast inn í landið meðan Rík-
arður ljónshjarta var fangi í
Austurríki, ef Knútur fengist
til að veita honum liðsinni með
landgöngusveitum sínum og
flota. Danakonungur þóttist
eiga tilkall til landa í Englandi,
svo að álíta mætti, að honum
væri frjálst að fara að Englandi
ásamt Filippusi, þó að hinn síð-
arnefndi hefði að vísu lofað að
ráðast ekki á landið meðan Rík-
arður væri fjarverandi. En hin
franska sendinefnd, sem átti að
semja við Knút konung og
Absalon um skilmálana fyrir
Þessi brúðkaupsnótt verður
ævinlega „leyndardómurinn
sem enginn skildi".
Annálaritari, munkur að
nafni Rigord, segir svo: „Kon-
ungurinn virtist skyndilega
hafa fengið óbeit á hinni ungu,
fögru brúði sinni, sem hann áð-
ur hafði þráð svo ákaft að gift-
ast“. Öllum annálariturum ber
saman um að hin unga drotning
hafi verið fögur og fríð, sjðsöm
HANS SCHERFIG:
Enginn veit hvað gerðist nóttina pá í
rekkju Frakkakonungs, — en hún dró mikinn
dilk á eftir sér.
„Hún var björt og grönn, bláeyg, og af augna-
ráðinu stafaði töfrandi yndisþokka“,
en var hún andiúl eða gekk eitthvað enn
verra að henni?
Hínn óttalegi leyndardómur
og gáfuð, — „hún var björt og
grönn, bláeyg, og af augna-
ráðinu stafaði töfrandi yndis-
þokka“.
En daginn eftir brúðkaupið,
sáu menn að konunginum „var
undarlega brugðið. Hvenær sem
honum varð litið á drottning-
una, sást að hann skalf, fölnaði
og kipptist við. Það var auðséð
að hann þurfti að taka á öllu
því sem hann átti til, til að
sitja kyrr í hásæti sínu meðan
krýningarathöfnin fór fram“.
Þetta segir Rigord.
í Hvidtfeldsannál segir svo:
„Því kom fjandinn til leiðar,
að konungurinn fékk andstyggð
og viðbjóð á henni. Og olli þessu
annaðhvort lausung hans eða
annar frillulifnaður“. Einn af
annálariturunum gizkar á, að
frúin hafi verið andfúl, en ann-
ar fullyrðii', að hún hafi haft
einhvern vaxtargalla, sem ekki
bar á, þegar hún var alklædd.
Hinn þriðji segir, að konungur-
inn hafi orðið þess var, að hún
var þegar orðin afmeyjúð, en
Suhm neitar því með öllu.
Filippus Ágústus heimtaði
þegar skilnað, og krafðist þess
að dönsku sendimennirnir færu
með Ingibjörgu heim til föður
hennar. En sendimennirnir
hröðuðu brottför sinni allt hvað
af tók, og veslings Ingibjörg
var lokuð inni í klaustrinu St.
Maur, í grennd við París. Þá
var skotið á fundi lögfræðinga
og presta, sem konungnum
voru leiðitamir og stjórnað var
af móðurbróður hans, erkibisk-
upnum í Reims, og fundur þessi
kvað upp þann dóm, að hjú-
eða
Innocentius páfi þriSji. Eftir
mósaíkmynd, Capella Conti
Poli, Róm.
Innsigli Knúts konungs sjötta (1182—1202).
þessari hernaðarhjálp, fékk
fullkomna synjun. Hinsvegar
lofaði Knútur að láta 10.000
mörk í heimanmund, en sveikst
um það og lét aðeins 4000.
Ingibjörg fór frá Danmörku
með fríðu föruneyti og kom
til móts við Filippus í Amiens,
og þar var brúðkaupið haldið
samdægurs. Af bréfum frá Ingi-
björgu, sem enn eru til, má
sjá, aö hún hefur staðhæft, að
hjúskapurinn hafi verið hald-
inn, þessa einu nótt sem tæki-
færi gafst,. og að fullyrðingar
konungsins um það, að hann
hafi ekki getað fengið af sér
að snerta við brúði sinni, i hafi
verið lognar.
brúðkaupsnóttin sem enginn skyldi
skapurinn væri ógildur vegna
skyldleika brúðhjónanna, en
það var hin algengasta skiln-
aðarsök á þessum öldum. Raun-
ar voru þau ekki skyldari en
svo, að engin leið var að banna
þeim hjúskap samkvæmt kan-
óniskum rétti, og hinir einu
meinbaugir, sem fundnir urðu,
var mágsemd milli foreldra
fyrri konu Filippusar Ágústusar
og Eiríks góða. Ingibjörg var
viðstödd fund þenna, en skildi
ekkert af því sem sagt var. Við
erkibiskupinn mælti hún þess-
um orðum: „Mala Francia"
(Frakkland er vont) og „Roma“,
til merkis um að hún vildi biðja
páfann ásjár.
Lýsing úr sálmabók Ingibjargar
sem geymd er í Chantilly í
Frakklandi (Davíð konungur).
Eftir þetta var hún lokúð
inni í Cisoingklaustri, þar sem
hún hlaut harkalega meðferð.
Klæði sín varð hún að selja til
þess að kaupa mat fyrir og í
bréfum þakkar hún erkibisk-
upnum fyrir ölmusur sem hann
hafði sent henni. Þaðan var
hún svo flutt í víggirta höll, og
hlaut hún þar enn verri með-
ferð.
Absalon og Vilhjálmur skrif-
uðu kirkjuhöfðingjanum í
Frakklandi og Coelestin (Köl-
estin) páfa og mótmæltu dómn-
um og þeim uppspuna, að brúð-
hjónin væru skyld, og Absalon
lét ættfræðinga semja ættartöl-
ur, sem sagnariturum hefur
ætíð þótt mesti fengur í. Knútur
konungur sendi Vilhjálm ábóta
og Andrés Súnason kanzlara
alla hina löngu og hættulegu
leið til Róm, til þess að árétta
þau mótmæli gegn dómnum,
sem Knútur konungur hafði
sent fyrir hönd systur sinnar.
Auk þess hafði hún sjálf snúið
umkvörtunum sínum beint til
páfans (Vilhjálmur hefur vafa-
laust samið það bréf). í því
bréfi stendur þetta: „Sam-
kvæmt ákvörðun gúðs var ég
leidd burt úr húsi föður míns
og send til Frakklands, þar
sem ég var sett í hásæti. En
óvinur mannanna gat ekki unnt
mér þessa heiðurs, og mér var
fleygt burt eins ög þurrum og
visnuðum kvisti“.
Það leið alllangur tími áður
en hinum dönsku sendimönnum
tókst að fá hinn afgamla Coel-
estin páfa til að ljá þessu eyra.
Vilhjálmur ábóti kvartar um
það í bréfi til Knúts konungs,
að farareyrir þeirra Absalons
sé á þrotum, „en heiður kon-
ungs hlýtur að vera meira virði
en fé“. Þegar ár var liðið, hófst
páfinn loksins handa og skrif-
aði erkibiskupnum í Reims
harðort bréf, og Filippusi annað
nokkru vægara, og segir í því
bréfi, að skilnaðurinn sé ógild-
ur og ólöglegur, og fær konung-
ur stranga áminningu um að
láta Ingibjörgu fá fulla upp-
reisn. Absalon og Vilhjálmur
’fórui ‘nú burt ffcá Róm, og
höfðu í höndum ekki færri en
16 páfabréf. Við Dijon var ráð-
izt á þá, öll páfabréfin tekin af
þeim, og síðan voru þeir settir
í Stranga gæzlu. Að lokum,
eftir mikið stapp, voru þeir
leystir úr haldi og héldu þeir
þá áfram ferð sinni til Parísar,
en ekki fékkst Filippus Ágústus
til að tala við þá fyrr en að
hálfu ári liðnu. Og þá er loksins
tókst að kalla saman fund
kirkjuhöfðingja, kom það í ljós,
að prelátarnir óttuðust konung
sinn meira en páfann, svo að
hinir dönsku sendimenn hlutu
að snúa heim án þess að hafa
komið fram máli sínu..Sama ár
giftist Filippus Ágústus prins-
essu nokkurri, Agnesi frá Mer-
an.
Enn komu bréf með ströng-
um fyrirmælum frá Knúti og
Vilhjálmi ábóta til páfans. Ingi-
björg skrifaði honum svohljóð-
andi: „Óvænt og kveljandi sorg
knýr mig til að segja frá raun-
um mínum og ausa út beizkum
kveinstöfum í yðar postullegu
eyru.... Ég neyti matar míns
með kvöl og drykkjar míns með
tárum....“
Páfinn dó árið 1198. Og ekld
var hinn næsti, Innocentius
þriðji, fyrr tekinn við, en yfir
hann tók að rigna umkvörtun-
um og hjálparbeiðnum frá þeim
Knúti og Viljhjálmi. Innocentius
sendi Frakkakonungi mörg mót-
mælabréf, og hótaði að síðustu
stórmælum (interdiktum), en
það þýddi, að stöðvuð skyldu
öll prestsverk um Frakkland
þvert og endilangt. 1199 kom
bannbréf páfa, og árið 1200
gekk það í gildi. Öllum kirkjum
var lokað, öll sakramenti og
önnur prestsverk bönnúð, syo
að enginn gat gengið í hjóna-
band, ekkert barn náði að skír-
ast en lík fengu ekki greftrun.
Þá lét Filippus Ágústus loks-
ins undan. Agnes drottning, sem
var barnshafandi, var send burt
og dó hún skömmu' síðar í
Poissy. Nefnd var skipúð til
áð taka upp skilnaðarhaálið.
Allt benti til þess að dómurinn
yrði Filippusi Ágústusi óhag-
stæður, og ekki tjóaði, þó hann
staðhæfði, að það væri göldrum
að kenna, að hann gæti ekki
þýðzt Ingibjörgu. Og svo vissu
menn ekki fyrri til, en hann lét
sækja Ingibjörgu í fangelsið, og
lýsti því síðan yfir, að hann
ætlaði að taka saman við hana.
Hún var færð í drottningar-
skrúða, og sýnd öll virðing sem
drottningu hæfir.
En allt var þetta með óheilind-
um gert. Nefndin hætti störfum,
og að því loknu var Ingibjörg
sett í turninn aftur. Enn bárust
páfanum mótmæli gegn fram-
ferði konungs. Knútur konungur
dó, og bróðir hans, Valdemar sig-
ursæli, komst tli valda, en hon-
um virðist ekki hafa verið jafn
annt um systur sína og Knúti
konungi. Absalon og Vilhjálmur
ábóti voru báðir dánir. Ingi-
björg barðist nú einsömul fyrir
rétti sínum. „Eiginmaður minn
ofsækir mig,“ segir hún í bréfi
til páfans. — „Hann hefur lok-
að mig inni í einmanalegu fang'-
elsi. Mér er skammtaður allt of
lítill matur. Enginn læknir kem-
ur til mín. Aldrei fæ ég að fara
í bað .... Ég er hrædd um að
missa sjónina og við ýmsa aðra
þungbæra sjúkdóma ..." Suhm
segir svo í Danmerkursögu
sinni: „Ef bréf Ingibjargar
hefðu verið jafn fögur og skáld-
leg og sorgarbréf Ovidis, hefði
hún orðið nafnkenndari en
þetta rómverska skáld.“
Páfinn áminnti kovmg um að
taka saman við konu sína „og
með bænum, messum og ölmusu
leitast við að fá þig til í trúnni
að halda við hana hjúskapinn“,
Þetta reyndi konungur 1207,
en sú tilraun heppnaðist ekki,
— hann gat með engu móti unn-
ið bug á þessari undarlegu and-
styggð, sem hann hafði á kon-
unni. Árið 1210 áminnir páfinn
hann enn í bréfi, um að gera
aðra tilraun, en Ingibjörgu
hvetur liann til þolinmæði og
Framhald á bls. 40,