Þjóðviljinn - 29.07.1973, Side 12

12 StÐA — ÞJ6ÐVILJINN Sunnudagur 29. júlf 1973.
Kristinn E. Andrésson:
Betur má ef duga skal
Þrjár ljóðabækur eftir Einar Ólafsson
Ég hef um langa tið lagt eyrun
við skáldskap og reynt eftir
föngum að fylgjast með þvi.sem
nýtt hefur komið, en auðvitað
hefur margt farið fram hjá mér.
Ég gleðst innilega, ef eitthvað
snertir mig, og vil þá láta fögnuð
minn i ljós.
Ekki fyrir löngu gladdi mig til
að mynda að heyra fluttan i hljóö-
varpinu snjallan ljóðaflokk eftir
Birgi Sigurðsson, Eins á Nina
Björk Árnadóttir einhvern log-
skæran tón sem smýgur til
hjartans. Hrifinn varð ég að
heyra eitt kvöldið flutt ljóð eftir
Sigurð A. Magnússon og hringdi
morguninn eftir i Bókabúð Máls
og menningar og bað um að iáta
senda mér nýju ljóðabókina hans,
en fékk það svar að hún væri
engin, heldur hefðu kvæðin verið
úr bók, sem komin var út fyrir
nokkrum árum: eitt dæmi þess
hvað farið getur fram hjá manni,
og verð ég að biðja Sigurð afsök-
unar.
Fyrir nokkru siðan bárust mér i
hendur ljóðabækur eftir Njörð P.
Njarðvik og Hjört Pálsson, og ég
hreifst svo að ég setti saman rit-
dóm sem birtist hér i Þjóð-
viljanum. Ég lofsöng báða og hélt
þvi fram um Njörð að þar sé stór-
skáid á ferð. Háskólakennari
sagði nokkrum dögum siðar að i
kringum sig hefði kveðið við að nú
væri Kristinn alveg orðinn galinn.
Menn eru orðnir þvi svo vanir að
undanförnu að heyra aldrei annað
en tæpitungu, að þeir þola ekki að
heyra hreint orð eða neitt sé sagt
afdráttarlaust. Dóm minn um
Njörð jafnt sem Hjört studdi ég
gildum rökum: Auk yfirsýnar
sem þeir hafa um viðburði og
framfarastefnu nútimans stendur
á bak við þá islenzk náttúra, hjá
Nirði einkum stórbrotleiki
hennar, saga Islands og arfleifð
islenzkra bókmennta. Þeir hanga
ekki i lausu lofti eða lifa i tóma-
rúmi, eins og alltof mörg skáld
siðustu áratuga.
Eftir þennan inngang er mál til
komið að snúa sér að viðfangs-
efninu sem er þrjár ljóðabækur,
tvær nafnlausar, ein með titlinum
Litla stúlkan og brúðuleikhúsið
eftir Einar Ólafsson, ungt skáld
sem mun vera 24 ára. I upphafi
fyrstu bókar fer hann svo vel af
stað i lausmálskvæði, að það
getur ekki annað en vakið hjá
manni miklar vonir, og það er
flug i þessari bók allri og bylt-
ingarandi.
En i næstu bók er dregið úr
fluginu, kominn ólikindatónn og
efunarsýki. Hún er sögulegt yfir-
lit um aldirnar, mesta langloka.
Þó er einn hugþekkur kafli i
bókinni i þjóðkvæðastil, hreinum
og tærum, er sýnir hvað skáldið á
til:
Og tunglið leið yfir himininn
fullt tungl,
kveikti elda á fjallstindum,
lét skugga fæðast i rjóðrinu,
skimaði,
bar hönd fyrir auga,
skimaði,
hvarf bak við sjóndeildarhring-
inn,
settist og svo komu dagar
og nætur,
og þörungar, þörungar haf-
meyjar
marbendlar
skriðu úr sjónum og reikuðu
um skóginn,
horfðu á sólina, tunglið og guð,
guð var i fjallinu, guð var
i steininum,
einn var i fljótinu, annar i mér.
1 þriðju bók er Einar ólafsson
dottinn ofan i tizkufarganið, tóm-
leika og ósmekkvisi.
Hvað hefur komið fyrir skáldið
og hvað er það sem hann skortir
án þess að gera sér grein fyrir?
Hann hefur ósjálfrátt fallið niður i
myrkradýki nútimans. Og hann
skortir Island á bak við sig, en
það gerði gæfumuninn fyrir Njörð
og Hjört, og önnur þau skáld sem
bezt eru hér á landi um þessar
mundir. An þess að gerþekkja
náttúru landsins, sögu þess og
bókmenntaarfleifð getur enginn
orðið mikið skáld á Islandi. Við
eigum dýrmætari bókmenntaarf-
leifð en nokkur þjóð önnur, og
hvaða vit er i þvi að færa sér hana
ekki i nyt. Þetta hafa stærstu
skáldin okkar skynjað, og tekið
sig á hafi þau vanrækt hana eða
jafnvel afneitað henni i æsku.
Hvað ber þá skáldinu að gera?
Honum ber að taka sér hvild frá
útgáfu ljóðabóka um skeið. Gorki
TEKKNESKA
BIFREIÐAUMBOÐIÐ
Á ÍSLANDI H.F.
AUÐBREKKU 44-6 SfMI 42600 K0PAV0GI
SKODAIOOS KR.288.000." SKODAIOOL KR.299.000- SKODAllOL KR.306.000,-
SKODA 110LS KR.350.000.- SKODA 110R COUPÉ KR. 383.000,-
Kristinn E. Andrésson
gaf einu sinni ungu skáldi þetta
sama ráð, sagði honum að kynna
sér lif og háttu rússnesku þjóðar-
innar og náttúru landsins, áður en
hann gæfi út næstu bók. Hann
hlýddi ráðum Gorkis og varð eitt
af þjóðskáldum Sovétrikjanna.
Einar Ólafsson ætti að fara i
spor Jónasar Hallgrimssonar
landið þvert og endilangt, helzt
fótgangandi eða riðandi, kynna
sér jurtagróður Islands, fuglalíf
og steinategundir: fylgja for-
dæmi Snorra og Jóns Helgasonar
að hlusta á hjartslátt óbyggð-
anna, heyra landið fá mál eins og
Jóhannes úr Kötlum, leggja
eyrun við dulúð lands og sögu eins
og Ólafur Jóh., Þorsteinn Valdi-
marsson og Þorsteinn frá Hamri,
og finna samhljóm þessarar
dulúðar vin innsta kjarna til-
verunnar, þvi að fæstir eiga þá
náðargjöf að sjá frá bæjardyrum
sinum um heima alla, eins og
Þórbergur og Guðmundur
Böðvarsson.
En eigi siður ber Einari að
nema tungutak islenzkunnar.
Halldór Laxness varði til þess
tveim árum að „læra” fornmálið,
ná tökum á þvi, áður en hann
samdi Gerplu. Það þarf meira en
setjast að skrifborðinu og skoða
inn i sjálfan sig til að verða skáld
sem stendur undir nafni.
Og þá vik ég aftur að fyrstu bók
Einars Ólafssonar sem gaf svo
miklar vonir. Hann er þar undir
talsverðum áhrifum frá Jó-
hannesi úr Kötlum, og er ekki
nema eðlilegt, en hann er jafn-
framt eins og eðlisskyldur honum
og búinn ýmsum beztu kostum
hans. En þar að auki ber hann
einkenni nýrrar æsku, sem sér
heiminn i skarpara ljósi en kyns-
lóð Jóhannesar gerði, sér hann
hvassari arnaraugum. Hann
yrkir þarna kvæði, sem nefnist
Ilátiðarljóð 1. des. 1970. Þar er
eitt erindið:
sóley sólufegri var guggin
blikið slokknað i barnsauga
ég lék mér eitt sinn að völum
en nú eru þær týndar
kindurnar minar frosnar
allt eins og blómið eina
eitt eilifðar smáblóm
klófifan sem ég átti i sumar
myrkur undir fallinni þekju
ó guð vors lands hvi slærðu mig
Og hann talar til erfiðis-
mannsins:
eina stund sezt þú niður
-lekur upp kaffibrúsa
brauðeilitið viðbit
til viðhalds þér verkamaður
i vingarði drottins guðsins nýja
i vestri
Annað kvæði ber titilinn Til
verkamanna Parisar 1871 og
öreiga allra landa og skáldið er i
uppreisnarhug með þeim:
höndin
kreppt um hamarinn er reidd
til skirslu heimsins
Næsta kvæði heitir febrúar
1848,og skæruliðar i Bólivíuhefst
á þessa leið:
hnifar fáeinna handa
ryðja sér braut
og ósýnileg spor veginn varða
yfir gljúfur fjöll gegnum hulu
leitar hárbeitt eggin messan
heldur áfram hvar er von okkar
falin i frumskóginum
Framhald á bls. 15.