Þjóðviljinn - 21.12.1975, Blaðsíða 5

Sunnudagur 21. desember 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Ö /,
„Ég
verð
aldrei
samur maður
EN (MIR), EXIEL PONCE
(sósiallistaflokkurinn), ANIBAL
PALMA (sósialdemókratafl.)
VICTOR TORO (MIR), JORGE
MONTES (kommúnistafl.). Allir
siðastnefndu sitia i miðstjórn sins
flokks.
Pyntin gastöðvar
Fangelsin sem fangarnir sitja i,
eru þrenns konar: I fyrsta lagi
vananleg fangelsi, á lögreglu-
stöðvum og stærri fangelsum. í
öðru lagi gegna ýmsir spitalar
hlutverki fangelsis. Þar eru illa á
sig komnir fangar eftir pyntingar
hafðir, bæði til umönnunar og
frekari pyntinga. Dæmi um slik-
an spitala er Herspitalinn i Santi-
agó, stjórnað af formanni lækna-
samtakanna i Chile, DARWIN
ARRIAGADA. I þriðja lagi er um
að ræða fangabúðir og PYNT-
INGASTÖÐVAR Dæmi um slik-
ar MELINCA- og RITO-
aftur”
Tala flóttamanna, eftir valda-
ránið i Chile 1973, er i dag um 200
þúsund. Flestir hjfa flúið til
nágrannalanda Chile, og er talið,
að i Argentinu og Perú séu um 120
þúsund flóttamanna, sem hjálpað
hefur verið undan ofsóknum her-
foringjaklikunnar i Chile. Albióð-
legar hjálparstofnanir svo sem
Flóttamannahjálp Sameinuðu
Þjóðanna og Amnesty Inter-
national hafa greitt götu flestra
þessara flóttamanna, og rúmlega
20 þúsund þeirra hafa komið til
Evrópu á vegum þessra stofnar.a.
Þar af eru um 3000 á Norðurlönd-
um, flestar i Sviþjóð, en hér i
Noregi dvelja tæplega 130 flótta-
menn frá Chile.
Fyrir skömmu tók ég einn úr
hópi nýkominna flóttamanna tali,
og ræddi við hann um flóttafólk,
pólitiskar fangelsanir, and-
spyrnuhreyfinguna i Chile og
fleira. Af ótta við refsiaðgerðir
gegn fjölskyldu og vinum i Chile,
vildi hinn ungi maður hvorki láta
nafns sins getið né láta ljósmynda
sig.
Rekinn úr háskólanum.
Hann skýrir mér stuttlega frá
bakgrunni sinum: 28 ára, og með-
limur i flokki vinstri byltingar-
sinna MIR (Movimiento de
Izquierda Revolucionario), sem
var einn af sameiningarflokkum
UP, Alþýðueiningu Allendes.
Eftir valdaránið var honum sem
öðrum vinstrisinnuðum sparkað
úr háskólanum, þar sem hann
stundaði búfræðinám. Undir
stjóm Allende hafði hann unnið
ötult i endurskipulagningu land-
búnaðarins, sem gekk undir nafn-
inu CERA (Centro Reforma
Agragria), og fólst aðallega i þvi
að nýta hinar stóru landeignir
óðalsbændanna i þágu smábænd-
anna og þjóðarinnar i heild. Eftir
valdatöku herforingjanna hugð-
ust flestir bændur berjast gegn
fasistunum i stað þess að horfa
aðgerðarlausir á eyðileggingu
endurskipulagningarinnar. Það
kom i hlut hins unga búfræðinema
og nokkurra vina hans að telja
bændunum hughvarf, þvi við
ofurefli var að etja, og slik mót-
spyma hefði aðeins leitt til blóðs-
úthellinga og hreinnar slátrunar.
Mótspyrna gegn hinum nýju
valdhöfum var heldur ekki reynd,
nema i PANGUIPULLI, litlum
skógariðnaðarbæ i VALDI-
VIA-héraðinu i Suður-Chile. Þar
voru rúmlega 200 manns til
varnar,og það tók allt að þvi viku
að murka lifið úr þeim öllum.
Hann segir mér frá ringulreið-
inni, sem rikti eftir valdaránið,
frá handtökunum,. ofsóknunum,
pyntingunum. Augu hans eru
augu öldungs, fas hans rólegt,
röddin blæbrigðalaus. Ég hef það
á tilfinningunni, að hann hafi sagt
þetta oft áður, að bikar þján-
inganna hafi verið tæmdur i botn.
Aðeins i einstaka tilfelli, eins og
t.d. þegar hann segir mér frá
bóndanum gamla, sem hermenn-.
irnir börðu og spörkuðu i hel að
vinum hans og fjölskyldu (þer á'-
meðal barnabörnum) aðsjáandi,
eða þegar herforinginn ölvaði léf
þorpsbúana ganga á hnjánum'
heilan dag, á meðan hann óð um
bölvandi og ragnandi, veifandi
whiskyflösku i annarri hendi en
skammbyssu i hinni, aðeins i slik-
um tilfellum, sé ég móta fyrir
viprum i kringum munninn og
finn bælt hatur og fyrirlitningu.
Annars lætur hann engan bilbug á
sér sjá.
Allir félagarnir
myrtir.
Hann segir frá þátttöku sinni i
andspy rnuhrey fingunni:
„Vitaskuld var erfitt að byggja
upp andspyrnuhreyfingu. þar
sem vinstrisinnar voru ofsóttir,
fangelsaðir og drepnir hvar sem
þeir náðust. Útgöngubann og
samgönguleysi gerðu lika sitt.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika
vorum við komnir með öfluga
andspyrnuhreyf ingu skömmu
eftir valdaránið 1973. Við vorum
sjö i minni grúppu og var ég for-
ingi hópsins. Fyrst af urðum við
aðallega að halda okkur i fjöllun-
um, þvi bæir og borgir voru_
finkemdar af blóðhundum her-
foringjaklikunnar. Okkur til
halds höfðum við lögregluradió,
þar sem við gátum heyrt og fylgst
með sendingum og ákvörðunum
lögreglumanna og hermanna.
Það bjargaði oft lifi okkar. Vegna
samgönguerfiðleika misstum við
oft sambandið við aðalstöðvamar
og við aðra hópa. 1 eitt skiptið,
þegar þannig var komið, var ég
sendur til að freista að ná sam-
bandi við aðalstöðvarnar, þvi for-
ingi hvers hóps er vanalega tengi-
liður við aðrar grúppur neðan-
jarðarhreyfingarinnar. Þegar ég
kom tilbaka nokkrum dögum
siðar, voru félagar minir horfnir.
Gömul bændakona, sem ég hitti i
nágrenninu tjáði mér, að þeir
hefðu allir verið teknir til fanga af
hermönnum herforingjanna.
Skömmu siðarvoru þeir teknir af
lifi. Duttlungar örlaganna höfðu
bjargað li'fi minu. Ég varð að fara
huldu höfði, og það sem verra er,
ég gat ekki tekið þátt i starfi and-
spyrnuhreyfingarinnar þar sem
likur voru á að andstæðingarnir
þekktu til min. Ég varð þvi að
halda mér að mestu leyti neðan-
jarðar þar til ég slapp úr landi
sem pólitiskur flóttamaður.”
Meðlimirnir
bera dulnefni
Hann útskýrir uppbyggingu
andspyrnuhreyfingarinnar:
„Andspyrnuhreyfingin er saman-
sett af ótal smáhópum. Sérhver
hópur inniheldur 4-7 manneskjur.
Einn úr hverjum hóp er tengilið-
ur, þeas. hann hefur samband við
einn tengilið úr öðrum hópi til að
skiptast á upplýsingum, og við
einn yfirmann, sem tekur
ákvarðanir og gefur fyrirskipan-
ir. Reynt er að setja saman hóp-
ana þannig, að meðlimir hvers
hóps þekkist ekki persónulega.
Sérhver persóna notar dulnefni.
Þetta er til að fyrirbyggja að upp-
lýsingar leki út, eða að hægt sé að
pynta upplýsingar úr föngum.
Um leið og andspyrnumeðlimur
er tekinn til fanga, er hópurinn
gerður óvirkur, og ef um tengilið
er að ræða, er sú grúppa sem
hann hefur samband við, einnig
lögð niður. Meðlimir i óvirkum
hóp fá ekki að taka til starfa að
nýju, fyrr en fullvist þykir, að
nöfn þeirra séu ekki á lista her-
foringjaklikunnar. Fyrir hvern
meðlim, sem gerður er óvirkur,
hefur mótspyrnuhreyfingin á að
skipa fimm varamönnum. Með-
limir verða þeir, sem valdir hafa
verið út af yfirmönnum and-
spyrnuhreyfingarinnar. Þú getur
aldrei haft samband við hreyfing-
una, hreyfingin hefur alltaf sam-
Viðtal við
pólitískan
flóttamann
frá Chile
band við þig. Andspyrnuhóparnir
eru dreifðir um allt Chile, þeir eru
i öllum þýðingarmestu verk-
smiðjunum, i öllum stærri bæjum
og borgum og einnig innan hers-
ins. Yfir öllum þessum hópum er
svo einn foringi (ef til vill nokkr-
ir) sem eru þeir einu sem þekkja
til hina eiginlegu samsetningu
andspyrnuhreyfingarinnar. Þeir
taka allar stærri ákvarðanir og
ákveða samstilltar aðgerðir.”
Tilgangur og markmið
Hver er þá tilgangur mót-
spyrnuhreyfingarinnar?
„Það má segja að tilgangurinn
sé þrenns konar. 1 fyrsta lagi til
að áfla upplýsinga um afdrif horf-
inna félaga og annarra atburða,
sem ekki er skýrt frá i hinum rit-
skoðuðu fjölmiðlum Chile. Einnig
að koma þessum upplýsingum á
framfæri til fólksins, sem felst
aðallega i dreifiblöðum og skrif-
um á veggi og hús. Þessi fjölmiðl-
um fer aðaliega fram að nætur-
lagi og felur i sér lifshættu bæði
fyrirþá, sem dreifa upþlýsingum
og áróðri, svo og fyrir þá, sem
lesa eða hafa að geyma slik
dreifirit. Þennan fyrsta lið má
kalla áróðurs- og upplýsingar-
starfsenii.
t öðru lagi skem mdarverk.
Fyrst og fremst skemmdarverk,
sem koma niður á fjárhag stjórn-
arinnar. Fjarlægja þýðingar-
mikla hluti úr vélum verksmiðj-
anna, láta ljós loga og vatn renna
að næturþeli o.s.frv. Skemmdar-
verkin mega ekki vera i það stór-
um skala, að þau komi niður á
„verkafólkinu. þannig getum við
ekki sprengt eða brennt stærri
framleiðslueiningar einsog verk-
smiðjur. Það mundi skapa at-
vinnuleysi og bitna harðast á
verkafólkinu. Skemmdarverkin
eru fyrst og fremst vopn til að
grafa undan fjárhag herforingj-
anna.
Iþriðja lagi að vinna að skipu-
legri baráttu fólksins og að end-
anlogum sigri yfir fasistastjórn
Pinochet. Fjárhagslega hefur
ástandið aldrei verið jafn slæmt i
Chileognú. Millistéttin ogsmáat-
vinnurekendur, sem margir
hverjir hrósuðu sigri yfir valda-
ráninu, hafa flestir snúið við
herforingjunum bakinu. At-
vinnuleysið er um 28% og
almenningur hefur aldrei átt
við jafn bág kjör að búa. Efna-
hagsbandalagslöndin hafa hætt
lánum ti! Chile og verslunar-
sambönd farið rénandi, mörg
lönd hafa hætt öllum viðskiptum
við Chile. Þessi efnahagslega ein-
angrun hefur haft i för með sér
skerptar aðgerðir gegn andstöð-
unni I Chile. Ofbeldið og ofsókn-
irnar eru verri en nokkru sinni
fyrr. Herforingjarnir eru búnir að
skapa sér sjálfskaparviti, sam-
timis sem þeir herða á ólunum,
missa þeir álit og traust erlendis.
Ef þeir hins vegar slaka á stjórn-
inni. eiga þeir á hættu að verða
steypt af stóli.
Skipuleg barátta fólksins innan
landamæra Chile er afar þýðing-
armikil, þvi' endanleg taka lands-
ins mun gerast innan frá. Engu að
siður er nauðsynlegt að hafa
skipulagða starfssemi meðal
flóttamanna semerlendis dvelja,
bæði til að byggja brú milli and-
spyrnuhreyfingarinnar og um-
heimsins svo og eru þeir i þeirri
aðstöðu að geta haft ýmis áhrif,
svo sem peningasöfnun i þágu
fretsishreyfingarinnar, aðgerðir
til einangrunar herforingjaklik-
unnar. bæði fjárhagslegrar
einangrunar og diplómatiskrar.
Siðast en ekki sist, hafa flótta-
menn erlendis betur tök . á að
skipuleggja baráttuna i þágu
pólitiska fanga sem sitja i fang-
elsum og pyntingarstöðvum fas-
istanna.”
Leynifangar
Um 8 þúsund sitja i fangelsum
herforingjanna fyrir pólitfskar
skoðanir eða fyrir að vera skyldir
eða tengdir fólki með óæskilegar
skoðanir. Samkvæmt tölu Friðar-
hreyfingarinnar i Chile (samtök'
trúarbragða, með kaþólsku og
lútersku kirkjuna i fararbroddi)
eru um 3 þúsund fangar sem ekki
eru til á skýrslum. Herlöringja-
stjórnin kannast ekki við að hafa
þá i haldi, og dómstólarnir i' Chile
viðurkenna þá ekki sem fanga.
Þetta eru svokallaðir „leynifang-
ar”. Þar á meðal eru helstu for-
menn vinstri flokkanna. þeir.sem
ekki voru teknir af lifi eftir valda-
ránið. Nöfnsem LUIS CORVAL-
AN (Forrn. kommúnistaflokks-
ins), PEDRO FELIPE RAMI-
REZ, (form. kristilegra sósial-
ista), BAUTISTA VAN SCHOW-
QUE-fangabúðirnar i nágrenni
Santiagó, og meðal fjölmargra
pyntingastöðva, sem liggja flest-
ar i höfuðborginni, má nefna
VILLA GRIMALDI (fyrrverandi
tesölustaður) og NO. 1315 JOSE
DOMINGO CANAS, sem ber nafn
af heimilisfanginu sinu. Flestall-
ar pyntingastöðvar eru til húsa i
dýrum og glæstum einkahúsum
betri hverfanna. Einnig má geta
þeirrar frelsisskerðingar, sem
felst i að flytja fólk á milli lands-
hluta, Desterrados Politicos, þar
sem óæskilegt fólk er einangrað i
þorpumog minni bæjum til sveita.
og verður að gefa sig fram við
lögregluyfirvöld viðeigandi
staðar á degi hverjum. Eins kon-
ar stækkun á stofufangelsi.
Górillurnar
Ilverjir taka ákvarðanir um
handtökur og sjá um framkvæmd
þeirra?
„Innan hersins eru starfandi
ley niþjónustur. Þannig hefur
landherinn sina leyniþjónustu
SIM (Servicio Inteligencia Mili-
tar) flugherinn SIFA (S.I. Fuerza
Aerea) og sjóherinn sina levni-
þjónustuk, SIMA (S.I. Marina).
Auk þess hefur lögreglan i Chile
eigin leyni- og upplýsingaþjón-
ustu, SIC (Servicio Inteligencia
Carabineros) að ógieymdri
einkaleynilögreglu Pinochets.
DINA (Dirección Inteligencia
Nacional), sem oft hefur verið
likt við (iestapo Hitlers.
Allar þessar leyniþjónustur
hafa það hlutverk að leita uppi
fólk með óæskilegar skoðanir og
hugsjónir, að fangelsa það, pynta
eða drepa. Og einnig að afla upp-
lýsinga um öll þau öfl sem vinna
gegn herforingjaklikunni. Af öll
um þessum levnilögreglum er
DINA sú stofnun sem mestan
orðstir hefur sér getið i barátt-
unni gegn andstæðingum Pino-
chets. DINA hefur á að skipa um
tvöþúsund manns og hefur >1ir
umsjón með fangabúðum. pynt-
ingastöðvum og fangelsum. Þeir
taka við skipunum frá Pinoehet
persónulega, og eru jafnframt
yfirstofnun allra hinna lcyniþjón-
ustanna.”
Verkalýðsfélög
bönnuð
Hvð með verðalýðsfélög og
verkamannahreyfinguna i Chile?
„Allar verkalýðshreyfingar eru
bannaðar i Chile. Landssmband
verkamanna. CUT tCentral
Unica De Trabajadoses) var lagt
niður og bannað með lögum eftir
valdaránið 1973. I stað þess setti
herforingjaklikan á laggirnar
verkalýðseiningar. sem i samein-
ingu bera nafnið SINDICATOS.
þar sem valdir hægri menn. hlið-
hollir fasistastjórninni. ráða lög-
um og lofum. CUTer nu leynilegt
og starfar sem hluti ai’ and-
spyrnuhreyfingunni. SINDICAT-
OS eru gott dæmi um tilraun her-
foringjanna að fá alþyðqna i lið
með sér. Arangur þess erfiðis eru