Þjóðviljinn - 25.01.1976, Blaðsíða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur. 25. janúar 1976.
Ómetanlegt sjálfboöaliöastarf
Við lesum oftsinnis í
hverjum mánuði um útköll
einnar eða fleiri hjálpar-
sveita vegna ófærðar á
götum þéttbýlisins, eld-
gosa, jarðskjálfta, æfinga
almannavarna, flugslysa,
sjóslysa o.s.frv. Síðast en
ekki síst má svo nefna út-
köllin í sambandi við leitir
að týndu fólki, rjúpna-
skyttum, göngufólki,
skíðamönnum og öðrum
þeim, sem leita á vit nátt-
úrunnar á einn eða annan
hátt.
Allar þessar fréttir
flennast yfir dagblaðasíð-
urnar í einn eða tvo daga,
sagt er frá fimm hundruð
manna leit hér og f jörutiu
vélsleða leit þar, leiðangri
tíu eða tuttugu björgunar-
sveita hingað og sjúkra-
þjónustuferðum þangað.
Trúlega eru þeir ófáir sem
lesa þessar fréttir með at-
hygli, en þó án þess að
Tryggvi Páll Friöriksson, for-
maður Landssambands hjálpar-
sveita skáta
Við byrjum á þvi að ræða við
Tryggva um það, hvenær skát-
arnir fóru fyrst að beina augum
sinum að þessu hjálparstarfi,
sem nú er oröið svo snar þáttur i
starfi þeirra.
— Fyrsta sveitin var stofnuð
árið 1932 hér i Reykjavik, og var
upphafið að þvi á Þjóðhátiðinni
1930. Þar voru skátar með hjálp-
arbúðir og leituðu m.a. að litlum
dreng, sem týndist á hátiðinni.
Árið þar á eftir var efnt til hóp-
ferðar mikillar á hestum upp á
Kjalv. og gengið þaðan yfir Lang-
jökul. Þessi ferð mun hafa verið
fyrsta hópferðin yfir jökul á Is-
landi og það var litið á hana sem
nokkurs konar undirbúning að
stofnun sveitarinnar ári siðar.
Útbúnaður var nú ekki mikill en
nánast eingöngu i eigu félaganna
sjálfra, eins og það hefur raunar
verið alveg fram á siðustu ár.
— Hvað eru margar sveitir á
ykkar vegum núna?
— Þær eru tiu samtals, i
Reykjavik, Biönduósi, Isafirði,
Akureyri, Vestmannaeyjum,
Hveragerði, Njarðvikum, Hafn-
arfirði, Garðabæ og Kópavogi.
Hafnfirðingar stofnuðu sina sveit
árið 1951 og er hún sú næstelsta
sem nú starfar.
1 þessum sveitum er lágmarks-
aldurinn átján ár, og ég reikna
með þvi að meðalaldurinn sé um
eða rétt yfir þritugt. Við teljum
okkur vera að langmestu leyti
komna út fyrir þetta venjulega
skátastarf, það er meiri alvara og
eldri félagar i okkar starfi.
— Eru margir félagsmenn i
þessum tiu sveitum?
■
•lVV.
l’ 'S

að^
j tssari umf’s!m J*tt tókuT
Brejftahiii?- fð ‘
Björgunar-
sveitirnar
hafa
oröið
mörgum
manninum
til lífs
leiða hugann verulega að
því, að hjálparsveitirnar
eru allt annað en sjálf-
sagður hlutur, sem hvert
þjóðfélag á að geta gengið
að þegar þörf krefur. Þær
eru allar reknar af vanefn-
um, rekstrarkostnaður er
mikill, enda eru gerðar ó-
mældar kröfur til tækja-
búnaðar. Um opinbera
styrki er varla að tala,
þeir eru það óverulegir,
ekki síst þegar miðað er
við allt það starf sem lagt
er af mörkunum.
Það er margt forvitni-
legt í sambandi við rekstur
og starf íslensku björgun-
arsveitanna. Þjóðviljinn
mun í þessari viku kynna
þetta starf í þremur opnu-
greinum. Sú fyrsta birtist
hér, og er hún um hjálpar-
sveitir skáta. Siðan verður
Slysavarnafélag ( íslands
kynntog loks Flugbjörgun-
arsveitin. Þessir þrír aðil-
ar reka allir björgunar-
sveitir sem starfa á land-
inu utan eina, björgunar-
sveitina Stakk í Keflavík,
sem starfar sjálfstætt og
mjög öflugt.
Fyrir svörum hjá skát-
unum varð Tryggvi Páll
Friðriksson formaður
Landssambands Hjálpar-
sveita skáta. í spjallinu við
hann er komið víða við,
rætt um fjárhagslega af-
komu, manngerðirnar sem
leggja á sig þessa geysi-
legu sjálfboðavinnu, þjálf-
unardagskrána, spornund-
ana og margt fleira.
„Sambland af ævintýra-
mennsku og tilfinningu
fyrir samborgurunum”
— Þeir eru um fjögurhundruð
talsins sem eru i fullu starfi, þ.e.
taka þátt i æfingum þeim og leit-
um sem upp koma. Auk þess eru
um tvö hundruð manns sem ekki
vinna á fullu, en við leitum þó til
þeirra ef sérstök þörf krefur.
Samtals höfum við þvi á okkar
vegum svona um 650 manns gæti
ég trúað. 1 sambandi við þessa
siðustu leit i Bláfjöllum var að-
eins byrjað að ræsa út „varalið-
ið” en það var rétt farið að tygja
sig af stað þegar leitinni lauk.
Bílarnir dýrastir
í rekstri
— Hvernig skiptast helstu út-
gjaldaliðirnar ykkar?
— Það má skipta þeim i tvennt
til að byrja með. Annars vegar er
um að ræða beinan reksturs-
kostnað, t.d. kaup á bensini,
sjúkravörum o.fl. Hins vegar er
siðan eignakostnaur, kaup á bún-
aðinum. 1 sambandi við tækja-
búnaðinn eru bilarnir vafalaust
stærsti liðurinn og svo talstöðvar,
Vélsleðar og fleira þess háttar.
Stærsti kostnaðurinn undir
rekstrarliðnum er hins vegar ým-
iss konar gjöld til rikisins og opin-
berra aðila, t.d. gjöld af talstöðv-
um, skattur af bilum og ýmislegt
sem tinist til.
— Ykkur er ekki sleppt við
slikt?
— Nei, það hefur ekki verið
gert ennþá. Nýlegasta þrætumál-
iðþess eðlis varð þegar við keypt-
um neyðarrafstöð tileinnar sveit-
arinnar. Hún er notuð þegar sett
er upp færanlegt sjúkrahús sem
er iokkar eigu, og jafnvel i öðrum
tilfellum. Við sóttum um niður-
fellingu skatts af rafstöð, en þvi
var synjað á þeim forsendum að
við gætum hugsanlega leigt hana
út einhvern timann eða „grætt” á
henni á annan hátt. Ég held nú að
allir geri sér grein fyrir þvi, að
segir
Tryggvi Páll
um
hugsjónir
hjálpar-
sveitar-
manna
þessi stifni yfirvalda er ósann-
gjörn, en um tilslakanir hefur þó
ekki verið að ræða ennþá.
— Eigið þið marga bila?
— Þessar tiu sveitir eiga 15eða
16 bila. Við höfum lagt á það
mikla áherslu undanfarið að end-
urnýja flotann, koma gömlu bil-
unum frá og láta nýja taka við,
sem fullnægja nútima kröfum. A
siðasta ári keyptum við t.d. sex
bila; allir nýir nema einn, sem þó
er nýlegur og mjög litið notaður.
I pöntun eru núna þrir bilar i
viðbót. Sá sem kemur fyrst mun
sennilega kosta liðlega tvær
miljónir, en þeir eru fluttir inn
sem sjúkrabilar, og fást þannig
aðeins ódýrari. Tækin kosta
a.m.k. hálfa miljón, — sennilega
þó mun meira. Talstöðin ein kost-
ar t.d. hátt á fjórða hundrað þús-
und.
— Hafa sveitirnar einhverja
aðstöðu?
— Já, þær hafa flestar sæmi-
lega aðstöðu i gegnum sveitarfé-
lögin á hverjum stað. Húsnæðið
er þá ýmis i eigu sveitarfélag-
anna eða hjálparsveitanna
sjálfra, sem jafnvel hafa þá feng-
ið það að gjöf.
— Hvað um persónulega út-
búnaðinn?
— Félagarnir eiga hann að
langmestu leyti sjálfir. Þeir
kaupa hann að visu i gegnum
sveitirnar á lágmarksverði; það
er reynt að gera eins hagkvæm
innkaup og hægt er. En allur fatn-
aður, tjöld, svefnpokar og annað
þess háttar, þvi verða menn að
leggja út fyrir sjálfir. Þó eiga
sumar sveitirnar einhvern út-
búnað lika, jöklatjöld, litla bak-
poka o.fl.þ.h.
— Er þetta mikill kostnaður á
hvem félagsmann?
— Hann er i einu orði sagt al-
veg rosalegur. Ég er viss um að
einstaklingsbúnaður á sæmilega
löngum ferli i hjálparsveitum
leikur á hundruðum þúsunda en
ekki tugum. Við getum nefnt sem
dæmi að góður svefnpoki kostar
upp undir þrjátiuþúsund krónur
og gott tjald fæst varla fyrir
minna en 50-60 þúsundir.
— Þurfa allir að eiga slikan
búnað?
— Þeir sem fara i þetta af full-
um krafti telja sig yfirleitt ekki
komast af með minna. Sveitirnar
eiga þó eins og ég segi nokkur
tjöld sem eru lánuð ef þörf krefur.
— Eru tjöld mikið notuð?
— Já, það er töluvert um það. I
sumum leitum þurfa menn að
láta fyrirberast i tjöldum, sömu-
leiðis á mörgum æfingum og i
jöklaferðum, sem skátarnir fara
nokkuð oft i. Einnig þegar staðn-
ar eru sjúkravaktir á útisamkom-
um og i öðrum tilfellum ámóta.
Auk þess má nefna persónuleg-
an búnað eins og t.d. gönguskó,
skiði og ýmislegt annað, sem
sumir eiga en aðrir ekki eins og
gengur.
Samúð með
náunganum eða
ævintýramennska
En hvað skyldi það vera sem
rekur menn út i það að ganga
i björgunarsv., láta kalla sig út
á rólegu siðkvöldi um helgar,
sleppa vinnu i nokkra daga, lenda
i hrakningum i lengri eða
skemmri tima, verða jafnvel
blautur, kaldur og svangur við að
leita uppi týnda samborgara eða
aðstoða þá á annan hátt?
— Það er nú ekki gott að segja,
heldur Tryggvi áfram. I stuttu
máli má þó kannski segja að
þetta sé éinhverskonar sam-
bland af ævintýramennsku og
einhverri tilfinningu fyrir náung-
anum. Sumir koma eingöngu
vegna sportmennskunnar, en ég
veit um marga sem gera þetta
eingöngu vegna samúðar með
öðrum og löngun til þess að hjálpa
þeim, sem eiga i erfiðleikum.
Það vill nú svo til að hérna hjá
mér er einn af félögunum úr Vest-
mannaeyjum. Þar er hópurinn
ansi samstæður og ævintýraþráin
mikil. Þeir hafa farið i fjallaferð-
ir saman, ferðast til útlanda og
lent þar i svaðilförum. Þegar
svona samstaða næst er upplagt
að sameina þessar tvær kenndir i
brjóstum mannanna.
— Eru menn aldrei tregir til
þess að koma i útköll?
— Það hefur nú einfaldlega
áldrei komið upp slikt tilfelli svo
mér sé kunnugt. Menn neita bók-
staflega aldrei að fara i útköll.
Það er kannski frekar að þeir
maldi eitthvað i móinn þegar æf-
ing er i' kulda eða rigningu ef illa
stendur á.en það er þó afar sjald-
gæft lika.
— En hvað um allt vinnutapið?
— Það má segja að nær undan-
tekningarlaust hafi vinnuveitend-
ur hvers og eins ótakmarkaðan
skilning á starfi hjálparsveit-