Þjóðviljinn - 16.05.1976, Blaðsíða 13

Þjóðviljinn - 16.05.1976, Blaðsíða 13
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. mai 1976. Sunnudagur 16. mal 1976. ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 13 ÞRIÐJI LANGHUNDUR FRÁ Börnin á plantekrunni: klnverjar, indverjar, malajar Fiskimannaþorp: ein húsaröö i flæöarmálinu Áður en lengra er haldið er rétt að taka það fram, að við vorum mjög heppin eins og Fúsi vert var á sín- um ferðum, sællar minn- ingar. Við hittum fyrir sex íslendinga í Singapore, tvær og hálfa f jölskyldu og einn lausamann: þeir smiða þar skip, framleiða kælibúnað og leita að olíu. Þetta ágæta fólk reyndist flækingum sérstaklega gott stórkonsúlat. Svo mik- ið er víst, að miklu fleiri gloppur og vitleysur væru í þessu spjalli ef að Singa- poreíslendingar hefðu ekki sýnt forvitni blaðamanns kurteisi og þolinmæði. Á hinn bóginn ber blaða- maður auðvitað einn skömm af því, sem mis- sagt er og misskilið í þess- um greinum. Hentu aur, manni Einn sólarmorgun er siglt með kinverskri djúnku undir upplit- uðum rauðum seglum (rautt er farsældarlitur i kinverskri hefö, rétt eins og sama orð mátti hafa yfir „rauöur” og „fagur” i rússnesku). Djúnkan heitir óska- byr. Hún skríður um þessa fjórðu stærstu höfn i heimi, þar sem biða útifyrir hundraö skip frá öllum heimshornum. Framhjá nokkr- um eyjum sem tilheyra Singa- pore: á einni er ferðamanna- afdrep, á annarri oliuhreinsunar- stöð, en aðrar eru svotil ósnortnar og hefur liklega fátt breyst þar frá þeim tima þegar sjóræningjar leyndust hér i vikum og sundum og gerðu mikinn usla á nýlendu- versluninni, enda þótt þeir hafi ekki oröið eins sögufrægir og þeir sem ráku sjórán I Karibahafi. bar standa kelog, fiskagildrur, á staurum úti i sjónum. Óskabyr lagði upp að á einni slikri eyju. Snaggaralegir strákar busluöu við bryggjuna hrópandi „Throw money, man”, kastaðu aur manni, og köfuðu eftir smápen- ingum — rétt eins og þegar Björg- úlfur Ólafsson læknir var á þessum slóðum fyrir rúmum fimmtíu árum. Þarna á eynni var litiö fiski- þorp malaja, ein húsaröð reist á staurum i flæöarmálinu. Og fyrir ofan húsaröðina hefur verið lagður malbikaður gangstigur fyrir túrista, sjö minútur á þorps- enda, sjö minútur til baka, myndavélar á lofti, þeir for- vitnustu gægjast inn um opna glugga. Pinulitlar telpur seldu hálsfestarúrskeljum: one dollar, man, buy for your lady. Æ, það er alltaf jafn ömurlegt þegar daglegt lif fólks er gert aö sýningu. Maður fer hjá sér ein- hvern veginn. Ég sá i The Straits Times frá- sögn af bók sem Kurt Pfund, austurriskur, hafði skrifað um Trobriand eyjar, sem eru norð- austur af Nýju-Gineu. Þær eru kallaðar ástareyjar vegna þess að þar eru verklegar ástir stund- aðar af sérlega miklu frelsi og örlæti. Pfund reyndi að ráða þá gátu, hvers vegna stúlkur á þess- um eyjum yröu aldrei þungaðar þrátt fyrir fjölskrúðugt kynlif — fyrr en þær giftu sig og tækju að búa meö einum manni.. Honum tókst það ekki. Hann varaði að visu evrópumenn viö að leita til Trobriandeyja eftir fyrirhafnar- litlu kvennafari, þeir væru alls ekki eins heillandi fyrir heima- stúlkur og þeir héldu sjálfir. En þvi miður dettur vist fáum i hug að eyjarnar og hiö sæla mannlif verði látið i friði eftir að komin er út heil bók um málið. 4 Soldánar Hvað um þaö. Annan morgun er ekið yfir eiðiö sem lagt heíur ver- ið frá Singaporeyju til Malasiu sem mi heitir svo. Meðfram hrað- brautinni liggja vatnsleiðsliw* digrar, þvi mikiö af vatni Singa- pore kemur frá Johore, sem er syðst sambandsrikja Malasiu. Við seljum ■ þeim 1000 gallón (minnir mig) á limm sent, segir malajastúlkan sem hefur leiösögn. Og þeir i Singapore hreinsa vatnið og selja okkur það aftur á 50 sent. Þetta er eiginlega grasafræöi- leiðangur til að skoða gúmitré og oliupálma. En um leið og komið er yfir til borgarinnar Johore Bahru og við sjáum höll soldáns- ins þar, kemur upp þörf fyrir nokkurn pólitiskan fróðleik. Hvaöa hlutverki gegnir einn soldán i þessu múhameðska ríki? Það kemur á daginn, að það er ekki mikiö. Malasia er sam- bandsriki ellefu fyrrverandi Hinum megin á bakkanum EFTIR ÁRNA BERGMANN Kelong, fiskagildra úti I sjó. breskra verndarrikja á Malakka- skaga og tveggja á norðurhluta Borneo og var fullskapað áriö 1963. Það er konungdæmi með þeim sérkennilega hætti, að soldánarnir kjósa einn úr sinum hópi til aö heita þjóöhöfðingi tií fimm ára i senn. En kjörfurstar þessir hafa litil pólitisk völd, þau eru hjá „venjulegum” pólitikus- um og væri of langt mál aö tiunda flokka þeirra og bandalög hér. Nema hvað soldáninn i Johore var hinn hressasti þótt rúmlega áttræður væri. Það er af þvi að hann á bara eina konu, sagði leið- sögukonan. Reyndar er fjölkvæni ekki algengt meðal malaja, þótt múhameðskir séu, og konur alls ekki eins bældar og i mörgum öðrum múhameðslöndum. Engin er t.d. með blæju fyrir andliti. Abdulla, leigubilstjóri og þúsund- þjalasmiður i Singapore átti að visu tvær konur: aðra hafði hann i Singapore, hina uppi i Malasiu og gekk vel. Hann var 76 ára. Mörg er mjólkin En þetta var semsagt grasa- fræðilegur leiðangur. Malasia er feikilega frjósamt land og nátt- úrulegur gróður þar margfalt fjölbreytilegri en svo, aö islend- ingur úr hraununum hendi reiður á. Enda syndgar hann i góðu samfélagi; náttúrufræöingurinn Benedikt Gröndal lét sig hafa það, að yrkja um að hnigiö sé barr „hám sem að áður á björk- unum var”. En á seinni hluta nitjándu aldar var komið með gúmtréö hingað frá Brasiliu og mikið land syöst á skaganum var lagt undir gúmiekrur. Gúmi ásamt tini hefur siðan verið örlagavaldur þessa lands en Malasia er stærstur útflytjandi á hvorutveggja i heimi. Þaö eru einnig þessi tvö hráefni sem valda þvi, aö malajar eru sjálfir ekki nema rétt um helmingur ibúa i landi sinu. Kinverjar voru fluttir þangað i stórum stil til að vinna i tinnámum auk þess sem þeir hafa stundað kaupskap á þessum slóðum lengi. Þeir eru 34% ibúanna. Indverjar voru og fluttir austur þangað til að vinna á plantekrum. Ferðamenn eru leiddir inn i gúmilund I Ulu Tiram. Trén eru ekkert augnayndi, en það er gaman aö sjá gúmimjólkina leka úr þeim i litla bolla. Þegar þau hafa náð nokkrum þroska er skorinn I börkinn gormlaga hringur i u.þ.b. 150 sm hæö. Niöur þennan gorm lekur gúmimjólkin i dropatali i svosem tvo tima, en aftur má tappa af trénu með nýjum skurði að degi liðnum. Skurðirnir færast smám saman neðar á trénu, en það heldur áfram að vaxa, og að ofan endur- nýjast ysta lag barkarins — þann- ig mun eitt tré geta mjólkað i ein 25 ár. Olíupálminn En gúmiræktin er á undanhaldi fyrir gerfigúmi efnaiönaðarins: Malasia hefur ekki aðeins reynt að slást fyrir gúmiverði heldur reynt, ásamt öðrum náttúru- gúmilöndum að ná samkomuiagi við t.d. japani um aö þeir haldi gerfigúmiframleiðslu sinni i skefjum. önnur viöbrögð eru þau. að draga saman gúmirækt en rækta oliupálma i staöinn. Oliu- pálminn er mikið tré og fallegt og vaxa á honum rauðgular hnetur i stórum klösum. Klasarnir eru skornir niöur meö sigðum á firna- löngum sköftum, og þaö er mesta furða, hve litið þeir splundrast við fall úr um það bil tiu metra hæð. Það er einnig hægt aö láta gerjast pálmavin þar uppi i krón- unni, og var fimur indverji sendur upp i einn pálma með brúsa að sækja gestum slikan mjöð, var hann súr nokkuö og yrðu brennivinsmenn liklega seint hifaðir af honum. Þar i Ulu Tiram er fabrikka sem gjörnýtir hnetur oliupálmans. Pressar úr þeim bæði hnetuoliu og kjarna- oliu, sem notaðar eru i kerti, margarin, mataroliu, ilmvötn — og úr trefjum og öðrum afgangi er geröur áburður og eldsneyti handa verksmiðjuni. Þrællinn kostar ekki neitt Það má sjálfsagt margt jákvætt segja um búskapinn i Ulu Tiram, en plantekrurnar voru breskt fyrirtæki og forstjórinn var reyndar sjálfur með i skoðunarferðinni þennan dag. Þokkaleg hús höfðu verið reist yfir starfsfólkið og barnaheimili og ýmislegt fleira þarflegt haföi verið gert. Hitt er svo ljóst að kaup er mjög lágt. Það taldist dagsverk að tappa af 250 gúmitrjám og safna ellefu pund- um af gúmimjólk, en fyrir þaö Hann sækir pálmavin, það er kallað toddi Hvlt gúmimjólkin drýpur hægt I bollann Gúmisólar i sportskó og hagfræði þriöja heimsins fengust aðeins 5—6 malajadollar- ar, sem er litiö fé, hvernig sem á það er litið. I gúmifabrikku var kvoöan hert með ýmsum efnum, siðan völsuð i þunna dregla með miklum vatns- austri, þá hengd upp til þerris. Þaöan fóru þynnurnar i stóran sal, þar sem urmull af fólki, mest kornungar stúlkur, lagði þynn- urnar saman i æ þykkari renn- inga, skar utan af, sortéraði, pressaöi saman afganga, pakkaði inn. Það var ekkert skelfilegt við þessa mynd. Þetta var hreinleg vinna og ekki hávaöasöm (nema völsunin), og svo er fólkið fritt og brosmilt. En samt var það svo, að i þessum sal fannst mér að ég væri að horfa á einfalt og áleitið skóladæmi um þá hluti, sem sifellt eru á dagskrá i sambúð iðnrikja og þróunarlanda: Hvernig er verðmyndun háttað i heiminum, hvaða verð á að koma fyrir vinnslu hráefnis i þróunar- landi og hver er hlutur þeirra sem beita fjárfestingu sinni og tækni- kunnáttu til að framleiöa tilbúna vöru úr sama hráefni á hálauna- svæöi þúsundir kilómetra i burtu? Þetta var mjög þétt setinn salur, frumstæð vinnubrögð, margar hendur á lofti en þvi færri vélar — enda hver hönd ódýr: þrællinn kostar ekki neitt, sagöi hressileg- ur bisnessmaður á bar I Singa- pore. Þetta gúmi fór m.a. i sportskó ágæta, sem gerðir eru á Englandi. Það eru dýrir skór þegar þeir eru komnir hingaö aft- ur sagði malajastúlkan, sem fylgdi okkur i þessa ferð. Kína og USA Singapore er i miðju svæöis sem fimm riki mynda, sem hafa með sér samstarf sem ASEAN heitir: hin eru Malasia, Thailand, Indónesia og Filippseyjar. Samkomulag þeirra hefur áður verið miklu stiröara en nú, m.a. vegna þess að bæði Filipseyjar og Indónesia gerðu tilkall til noröur- hluta Borneó þegar Malasia var stofnuö. | Stjórnir þessara um margt óliku rikja eiga við svipaöan utanrikis- pólitiskan vanda að glima: hann er i skemmstum orðum tengdur ósigri Bandarikjanna i Indókina. Viðbrögð þeirra eru i stuttu máli þau, að þessi riki reyna mjög að bæta sambúð sina við Kina um leiö og skorin er niöur þaö sem á feimnislegu máli er nefnt „hern- aðarleg nærvera Banda- rikjanna”. Þessa daga i Singa- pore mátti einmitt lesa um til- burði filippseyinga i þá átt og stjórn Thailands var að loka siðustu bandarisku herstöðvun- um I landinu. Siðustu bresku her- mennirnir fóru frá Singapore fyrir nokkrum vikum — en um það gegnir nokkuð öðru máli, það var endahnútur á þróun sem byrjaði 1971 með ákvörðun breta um að hætta hernaðarumsvifum „austan Súesskurðar”. önnur viðbrögð ASEAN-rikja eru að efla sin i milli efnahagslegt pólitiskt samstarf, stofna eins- konar efnahagsbandalag Suð- austur-Asiu. Sku Idaskil En þar með er fátt eitt sagt um framvindu mála I þessum rikjum, sem ætla sér að vera utan hernaöarbandalaga, en um leið að vera hluti af kapitalisku efna- hagskerfi, sem mjög er tengt bandariskri, breskri (Malasia) og þó einkum japanskri fjárfestingu. Við getum sagt sem svo, að Singapore sé tiltölulega „rikt” land á þessu svæði, hafi um margt sérstööu. En i stórum dráttum eru þetta mikil gósen- lönd erlends fjármagns i leit að ódýru og réttlausu vinnuafli — japönsk auðfélög t.a.m. flytja nú allmikið af vinnuaflsfrekum verkum út til þessarra landa, vegna þess aö lifskjörin heima fyrireruorðin „of góö”. Þar fyrir utan eru þetta gósenlönd fjár- málaspillingar (nema þá kannski Singapore) — það er eins og hver annar sjálfsagður hlutur, að það þurfi að „smyrja” embættis- menn”. Þessa daga var reyndar veriðað yfirheyra pótintáta einn i Kuala Lumpur Dato Hussein Idris, sem hafði fengið 225 þúsund dollara hjá banka einum i Hong kong fyrir lóð undir mikið | stórhýsi i Kuala Lumpur. Þau eru I mörg Armannsfellin. Spillingin og hiö frjálsa spil alþjóölegs auðmagns skerpa i þessum löndum þjóðfélagslegar andstæður, sem ekki verða afgreiddar með þeim einfalda hætti aö visa til áhrifa kinverja eða byltinganna i Indókina. Malajasambandið hefur allt frá þvi i striðslok átt i höggi við rót- tækar skæruliðahreyfingar, sem hafa einmitt aukiö umsvif sin aö undanförnu (N.b. menn greinir á um, að hve miklu leyti hér er um stéttaátök að ræða og að hve miklu leyti um uppreisn hins rót- tækari hluta kinverska minni- hlutans, sem um margt á undir högg aö sækja). Sighvatur Pétursson, landmælinga- og oliu- leitarmaður, hafði nýverið séð thailenska flugherinn gera loft- árásir miklar á skæruliða i norð- anverðu Thailandi: hann hélt að það land yrði „falliö” innan tiu ára. A Filippseyjum er mikill þjóöagrautur sem flækir mynd- ina: þar eru nú að verki m jög rót- tækir skæruliöahópar, en þeir sem eru Marcos forseta mestur höfuðverkur eru múhameðskir aðskilnaöarsinnar syðst á eyja- klasanum. Sprengiefni En þegar velt var upp áherslum á stétt, eða þjóöerni eða trúar- brögð i ýmiskonar samtölum i Singapore, þá kom oftar en ekki þar samtalinu, að Indónesia, stjórnarfar þar,fæli i sér þær and- stæður sem einna mest sprengju- efni væri i. Agæt kona og liklega frekar ópólitisk hafði verið á Borneó i litlu plássi, sem ameriskt oliuleitarfélag hafði reist fyrir sitt starfsfólk. Ég spurði hana að þvi hvort Indónesia væri erfitt land að búa i. Hún sagði blátt áfram: þar hefi ég aldrei veriö. Þessar sjötiu fjöl- skyldur, sem voru i oliuplássinu, höfðu tekiö Bandarikin með sér með neysluvöru, bridsi, golfi og öðru sem til þarf. Hún felldi eng- an dóm um þessa staðreynd: þetta var bara svona. Samt haföi hún þó verið i Indónesiu i þeim skilningi, að hún sagði: þetta er það dæmi þegar hinir riku veröa rikari, og hinir fátæku fátækari. Og getur það fariö nema á einn veg? Björgúlfur læknir En úr þvi aðeins er minnst í veru evrópskra og bandariskrí sérfræðinga og bisnessmanna í þessum slóöum, þá get ég ekk stillt mig um aö ljúka þessi spjalli á rúmlega sextiu áre gömlu dæmi. Það er tekið úr ból Björgúlfs Olafssonar, í Malaja löndum, en hann var herlæknir : hollenska nýlenduhernum á Java og Borneo og kom þangat skömmu fyrir fyrra strið. Hanr varð fyrir þvi einu sinni, þegai verið var að flytja hann til skips að ræðarar hans ætluðu að setja honum afarkosti, en hann fékk aC visu hrundiö þeirri atlögu Björgúlfur kemst á skip út og segir siöan sem svo — og taki menn eftir tvibentri, mjög sér- kennilega tvibentri afstöðu þess sem frá segir: „Major einn var meðal farþega á skipinu. A leiðinni fór ég að segja honum frá þessu atviki. Hann sagöi aö ég hefði mátt sjálf- um mér um kenna, þvi ef ég hefði verið i liðsforingjabúningnum, hefðu flutningsmenn aldrei reynt að hafa neina hrekki I frammi. Ég sagöi eitthvaö á þá leið, aö ég hefði haft gaman af þessu enda heföi ég engan baga liöið við þaö. En hefðu þessir mórauðu Madúramenn getað látiö hvitan mann sæta afarkostum, væru þeir menn að meiri i minum augum. Majórnum þótti þetta öldungis ófær hugsanagangur: Hvitir menn ættu að heimta til hins Itrasta, að innlendir menn sýndu þeim virðingu og undirgefni, en mættu aldrei þola þeim neina litilsvirðingu, það væri stórhættu- legt fyrir alla aðstöðu hinna hvitu og yfirráð þeirra. Ég skildi að þetta myndi vera mikilsvert fyrir nýlendupólitik hollendinga og veit reyndar fullvel að þetta var i alla staði rétt á litið, að minnsta kosti þá, 1914. En það kemur þvi ekki viö, þó samúö geti vaknaö með litilmagnanum, ef maður sér hann hrista af sér slenið og reyna að standa uppi I hárinu á þeim, sem óbeðnir hafa sest I eignir þeirra.”

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.