Þjóðviljinn - 16.05.1976, Blaðsíða 7

Sunnudagur 16. maí 1976. ÞJÓÐVILJINN — SlOA 7
Á fundi hjá Alþýðu-
banda lagsfélaginu í
Reykjavík flutti Svanur
Kristjánsson lektor fram-
söguerindi um þátttöku
æskufólks og verkafólks í
starfi flokksins/ en hana
taldi hann háskalega litla.
Margt var athyglisvert í
erindi Svans og fer endur-
sögn á þvi hér á eftir.
Svanur kvaðst I upphafi með
æskulýð eiga við fólk undir þri-
tugsaldri sem ekki væri verka-
fólk. En verkafólk væri i ræðu
hans faglært og ófaglært verka-
fólk, sem vinnur erfiðisvinnu.
Ef til vill er, sagði hann, ekki
mjög margt sameiginlegt með
þessum hópum tveim. En eitt er
mjög mikilvægt og það er sú stað-
reynd, að báðir þessir hópar
koma litið, allavega alltof litið,
við sögu i starfi Alþýðubanda-
lags. Þetta kemur bæði fram i
fundasókn, þátttöku i almennu
starfi Abl og svo blátt áfram i þvi
að þessir hópar eru tiltölulega fá-
mennir a.m.k. i flokksfélaginu i
Reykjavik.
Gegn sjálfsánægju
Þetta er uggvænleg þróun, sem
menn hafa haft alvarlega til-
hneigingu til' að hundsa. Þarna er
á ferð sama háskalega sjálfs-
ánægjan sem kemur fram i ýms-
um plöggum eins og drögum að
stjórnmálaályktun 1974, þar sem
segir að sigurvegarar kosning-
anna þá um sumarið séu Abl. og
Sjálfstæðisflokkurinn, og að ,,A1-
þýðubandalagið hefur á hinn bóg-
inn eflst og vaxið jafnt og þétt og
aukið fylgi sitt við hverjar kosn-
ingar hin siðari ár." Þarna er
ekki litið á það, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði unnið 6,5% at-
kvæða i þessum kosningum, feng-
ið 42,5% og hafði ekki haft hærra
hlutfall siðan 1933. En Alþýðu-
bandalagið hafði aðeins bætt við
sig 1,2% atkvæða frá 1971 ög var
ekki orðið eins öflugt atkvæða-
lega og það var þegar það var
stofnað 1956.
Þeir sem fóru
Mér sýnist að minna fari fyrir
æskufólki i Abl. nú en var um
tima — sumt af þvi unga fólki sem
kom inn i allrikum mæli 1967—71
fór aftur úr flokknum. Hluti þess
hefur unnið i pólitisku starfi — i
háskólanum, iðnnemasamtökum,
eða þá i samtökum sem talin eru
,,til vinstri" vib Alþýbubandalag-
ið, þótt sú staðsetning geti orkað
tvimælis.

ÆSKUFÓLK,
VERKAFÓLK
ar, blaðamenn o.s.frv.). Það les
góðar bækur, sækir leikhús,
sinfóniutónleika. Er á móti hern-
um og bandariskri heimsvalda-
stefnu. Hefur áhuga á verndun
gamalla húsa og les sunnudags-
blað Þjóðviljans af kostgæfni
o.s.frv.
Áherslur
Það er vissulega þýðingarmik-
ið að gera sér grein fyrir þessu
brotthvarfi og afleiðingum þess að
þetta fólk segir heldur neikvæð
tiðindi af reynslu sinni i Alþýðu-
bandalaginu.
Nú má segja sem svo, að það
hafi hvort sem var ekki verið
neinn ávinningur i mörgum
þeirra sem kjósa að starfa „til
vinstri". Það fólk er gjarna i leit
að sálufélögum, nýrri fjölskyldu,
afstaða þess er meira eða minna
trúarleg. Og i sambandi við gagn-
rýni þessa fólks má taka það
fram, að við islenskar aðstæður
erréttað hafna hugmyndum Len-
ins um útvalinn hóp samsæris-
manna sem „færir" verkalýðnum
byltinguna.
Gagnrýni
En á hitt er að lita, að aðrir
þeirra sem hafa horfið úr Abl. eða
vilja ekki taka þátt i starfi þess
hafa mikið til sins máls þegar
þeir gagnrýna flokkinn. Þeir
telja, að þar sé um of einblint á
þingstarf og kosningafylgi, en
vanrækt f jöldabarátta — á vinnu-
stöðum, i skólum, i ýmsum fé-
lagsmálahreyfingum o.s.frv. Þá
hefur þaðog haft neikvæð áhrif á
þetta fólk, hve valdalaust Alþýðu-
bandalagsfélagið i Reykjavik
reynist — ákvarðanir eru i reynd
teknar annarsstaðar — i þing-
flokki, af ráðherrum ef flokkurinn
á aðild að stjórn, i miðstjórn, eða
á ritstjórn Þjóðviljans. Þetta
finnst þeim allt draga úr póli-
tiskri umræðu og gildi hennar,
minna frekar á borgaralegan
flokk en sósialiskan.
Hverjir eru í
forystu?
Alltof litil þátttaka verkafólks i
flokksstarfinu á sér ýmsar sögu-
legar orsakir. Þar segja til sin á-
hrif neyslusamfélags, langs
vinnutima, þá er verkafólk i
þeirri merkingu, sem ég nota hér, ingunum 1971 og 1974. En það skal
minnkandi stétt tiltölulega i sam- tekið fram, að samt er Aibl. með
félagi þar sem millistétt stækkar hæst hlutfall allra flokka, af
ört. Hér við bætist að það er hefð i verkafólki i framboði.
flokknum að menntamenn séu Bændur eru um 10% frambjóð-
mikils ráðandi.
í yfirliti yfir menntun þing- -g, u .j
manna sem hafa setið á Alþingi ,g c E ,2 ~
1923—71 kemur i ljós: 5- £• 2 2, £-
< < fc m <e
Ilaskolaprof.........................42,1% 55,2 28,4 52,4 25,0
Stúdentspróf.........................9,5% 10,3 3,0 7,1 28,6
Starfsmenntun......................23,5% 24,2 29,8 20,2 21,4
Gagnfræðapróf......................12,7% 10,3 20,9 8,3 10,7
Barnaskólapróf......................12,2% 17,9 12,0 14,3
eða minna
(Ath: i hverjum dálki eru nú- enda, iðnaðarmenn og fólk úr
verandi flokkar og fyrirrennarar ýmsum þjónustugreinum eru
þeirra — ihaldsflokkur, sósial- önnur 10%. Þetta hlutfall hefur
istaflokkur o.s.frv. Meb starfs- haldist nokkub stöbugt.
menntun er i reynd einkum átt við Stærstir hópar frambjóðenda
kennaraskóla, samvinnuskóla, Alþýðubandalags og fyrirrennara
bændaskóla og sjómannaskóla). þess eru 1) kennarar og skóla-
Miðað við önnur Norburlönd er stjórar 2) rithöfundar og blaba-
það sérislenskt fyrirbæri hve menn 3) framkvæmdastjórar og
margir háskólamenn og stúdent- forstjórarýmislegra stofnana eba
ar eru 1 forystulibi verklýðsflokk- fyrirtækja. Siðan 1956 hefur hlut-
anna beggja. 1 Sviþjóð voru 65% ur þessara hópa aukist nokkuð
þingmanna (1962) ekki með neiu jafnt og þétt. 1974 voru þeir 72%
próf umfram barnaskólanám. frambjóbenda.
Danski sósialdemókrataflokkur- ,
inn var stofnaður á áttunda tug AstðBÖUr
fyrri aldar. Þegar Viggo Kamp-
mann var árið 1960 kosinn for- Astæðurnar fyrir þessari þróun
mabur flokksins þótti þab nokkub eru margskonar. Rikjandi hug-
varasamt, þvi ab hann var há- myndafræbi, hugmyndir um ab
skólagenginn. við búum i þjóðfélagi „hinna
jöfnu tækifæra", aö „hver sé
Pcpm hÍnfSpnHlir sinnar gæfu smiður" koma þar
1 1 aiiiujuuunuui viðsögu.Rikjandimatávinnuog
Ef ab litib er sérstaklega á skójagöngu. Verkafólk hefur meb
frambjóbendur Alþýbubanda- ýmsum hætti fengib trú á
lagsins og fyrirrennara þess, þá menntamönnum en vantrú á
kemur þetta út (Ath: skobaðir eru sjálfu sér. En menntamenn hafa
allir frambjóðendur i einmenn- aftur á móti trú á forystuhæfileik-
ingskjördæmum 1931—59, eftir um sjálfra sin (gildi sérþekkingar
þab þrir efstu menn i öllum kjör- o.fl.).
dæmum — en ab þvi er Reykjavik Útkoman er siban svo, að mjög
varðar eru tekin fjögur efstu sæt- mikið fer fyrir þvi fólki i flokkn-
in frá 1931—1974) um sem kenna má til menningar-
Fram til 1949 eru verkamenn i róttækni. Þetta fólk stundar
meira en fimmtungi frambobs- gjarna einhverskonar millistéU-
sæta. Siban hefur þab hlutfall arstarf (kennarar, leiklistarfólk,
minnkað og náði ekki 10% i kosn- opinberir starfsmenn, rithöfund-
í sjálfu sér er ekkert rangt við
þetta. Spurningin er hinsvegar
sú, hvort þessari menningarrót-
tækni hætti ekki til að missa sjón-
ar á nokkrum höfuðatriðum i
stjórnmálum. Að minnsta kosti
leggja ekki áherslu á þau sem
skyldi. Ég á við stéttabaráttuna
sjálfa, baráttu fyrir jöfnuði i
þjóðfélaginu, baráttu fyrir mann-
sæmandi kaupi fyrir dagvinnu,
fyrir breytingum á þjóðfélaginu
— og þar með verkalýðnum sjálf-
um. Aherslu á það, hvaða stéttir
mynda grundvöll þjóblifsins. Vib
skulum ekki gleyma þvi, ab þab
ætti að vera hlutverk mennta-
manna ab berjast gegn þeirri
hugmyndafræbi, sem hindrar
þróun og þroska verkalýbsstétt-
ar.
Hvað ber að gera?
Ef ab spurt er hvab skal til
bragðs taka þá er sjálfgert að
nefna markmið eins og meira lýð-
ræði innan flokksins, meiri áhrif
flokksmanna, meiri umræbu.
Baráttan sé viðtækari— þ.e. ekki
bundin vib þing og kosningar. Það
má einnig benda á praktisk atriði
eins og blátt áfram það, að skrif-
stofan sé betur rekin, ab ekkert
standi á framkvæmdaratribum.
Þá er mjög naubsynlegt ab
berjast i öllum áróðri gegn rikj-
andihugmyndafræði. Og þar und-
ir fellur að vib beitum okkur fyrir
öðru mati á gildi vinnu og skóla-
göngu. Vib þurfum ekki endilega
skýrari stefnuskrá en vib nú höf-
um, en allavega skýrari stefnu.
Ég veit vel ab breytingar sem um
munar eru erfibar i framkvæmd.
En við verðum að muna, að
sósialiskur flokkur verður ab
varðveita sérkenni sin, annars á
hann það á hættu að úrkynjast og
verða ab kosningamaskinu. 1
þeim efnum er þróun Alþýbu-
flokksins viti til varnaðar. Sósial-
istar eiga að móta stefnu sina
sameiginlega. Og fylgja henni
eftir, fela fulltrúum sinum að fara
eftir henni og sjá til þess að svo sé
gert.
Vanrækslusyndir okkar eru
margar. Það væri ofmælt að
segja að við flytum sofandi að
feigðarósi. En kannski erum vib i
þessum efnum eins og' milli
draums og vöku.