Þjóðviljinn - 04.07.1976, Qupperneq 6

(» SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 4. júll 1976
r
Kjartan Olafsson:
Hákarlar viðskiptalífsins
gegn hagsmunum alþýðu
Nú um mánaöamótin siöustu
hækkuöu laun almennt um 8-9%
samkvæmt ákvæöum kjarasamn-
inganna, sem geröir voru i lok
febrúar i vetur.
Þrátt fyrir þessa launahækkun
veröur kaupmáttur launa verka-
fólks nú i júlimánuöi engu skárri
en hann var fyrir sjö mánuöum,
þegar kjaramálaráöstefna Al-
þýöusambandsins var haldin i
byrjun desember sl.
Lifskjörin
versna enn
Frá 1. nóvember sl. til 1. júni sl.
haföi framfærslukostnaöurinn
hækkaö samkvæmt opinberri
visitölu um 18%. Sé hins vegar lit-
iö á til samanburöar, hvaö kaupiö
hefur hækkaö frá 1. nóvember
kemur i ljós, aö þótt hækkunin nú
þann 1. júli sé talin meö, þá er
heildarhækkun kaupsins frá 1.
nóv. samt ekki nema 18-19%.
Þetta þýðir aö nú í júnímánuöi
hefur kaupmáttur launa verka-
fólks verið mun lakari en hann
var i nóvember sl., nú i júli
verður hann álika og i nóvember
sl., en i ágúst og september má
búast viö, aö hann veröi aftur
lakari en fyrir hálfu ári, þar sem
verðlag heldur áfram að hækka,
en engin ný launahækkun kemur
til fyrr en 1. október.
Þaö er þvi ljóst aö yfir sumar-
mánuöina júni—september 1976
veröur raungiidi kaupsins hjá
verkafólki til jafnaðar lægra en
það var fyrir rúmu hálfu ári, þeg-
ar kjaramálaráöstefnan var
haldin, en þá lá óvéfengjanlega
fyrir, aö kaup verkafólks heföi
hins vegar þurft að hækka um ná-
lægt 30% að raungildi til að vinna
upp þá kjaraskeröingu, sem átt
haföi sér staö á hálfu ööru ári
fyrir tilverknaö núverandi rikis-
stjórnar.
Þaö er kunnara en frá þurfi aö
segja, aö þegar talsmenn rikis-
stjórnarinnar fjalla i ræöu eöa riti
um þá gifurlegu kjaraskeröingu
hjá almenningi, sem orðiö hefur
frá stjórnarskiptum, þá er kenn-
ing þeirra jafnan sú, aö hér eigi
rikisstjórnin engan hlut að, — allt
sé þetta óviöráöanlegum ytri á-
föllum aö kenna, það sé hiö mikla
veröfall á útflutningsvörum okk-
ar á árunum 1974 og 1975. sem
valdi allri kjaraskeröingunni.
Gullöld
hjá Coldwater
Allir blaöalesendur kannast viö
risafyrirsagnirnar I Morgunblað-
inu, ef einhvers staðar hefur
lækkaö verö á útfluttum islensk-
um afuröum á þessum tima. Þá
hafa heldur ekki verið sparaöar
ályktanirnar i Morgunblaöinu i
þá veru, aö auövitaö veröi kaupið
aö lækka hjá verkafólkinu i sam-
ræmi viö fallandi útflutningsverö.
Nú geröist þaö hins vegar fyrir
þremur vikum réttum, á sjó-
mannadaginn, aö i Morgunblaö-
inu birtíst frétt um þaö, aö á siö-
asta árihafi heildarsöluverðmæti
islenskra sjávarafurða hjá Cold-
water Seafood Corporation i
Bandarlkjunum hækkaö um
28,9% mælt i doliurum. Og þaö er
tekiö fram sérstaklega i þessari
frétt, aö verðlag hafi farið hækk-
andi, er á áriö leiö.
Nú brá hins vegar svo viö, aö
ritstjórar Morgunblaösins sáu
enga ástæöu til aö draga fram
stóra fyrirsagnaletrið, og þvi
siöur aö þeim kæmi til hugar aö
draga ályktanir um kjarabætur
til handa islenskum sjómönnum,
eða verkafólki viö fiskvinnslu.
Óviðkomandi
sjómönnum
og verkafólki?
Nei, — þessi frétt um hækkandi
verölag á Islenskum sjávarafurö-
um og nær 30% hækkun i doUur-
um — ekki I fallandi Islenskum
krónum — á árinu 1975 á heildar-
söluverömæti dótturfyri rtækis
Sölumiöstöövar hraöfrystihús-
anna i Bandarikjunum, — sú frétt
var falin i Morgunblaöinu undir
litUli eindálka fyrirsögn á þeim
staö I blaöinu, þar sem minnstar
lUcur voru á aö lesendur kæmu
auga á hana.
Sjálfsagt hafa þeir Morgun-
blaösmenn taUö, aö islenskum
sjómönnum og verkafólki viö
fiskvinnslu kæmi þaö harla litiö
viö, þótt doUurunum fyrir is-
lenskar sjávarafuröir fjölgaöi á
einu ári um nær 30% hjá þvi fyrir-
tæki sem langsamlega mest um-
svif hefur á sviöi islenskrar út-
flutningsverslunar.
Þetta fólk, sem viö fiskinn vinn-
ur hér heima, átti nefnilega sam-
kvæmt boöum rikisstjórnarinnar
og Morgunblaösins aö sætta sig
viö stórkostlega kjaraskeröingu á
sama tima og hjá Coldwater Sea-
food Corporation rikti gullöld og
gleöitiö.
Þannig var þaö á árinu 1975.
A undanförnum vikum og mán-
uöum hafa svo stööugt veriö aö
berast fréttir af hækkandi veröi
erlendis á útflutningsvörum okk-
ar fslendinga. Það er ekki aöeins
frystar sjávarafuröir sem hækka,
— verð á saltfiski og skreiö er i
hámarki og verö á fiskmjöli hefur
stigiö verulega aö undanförnu,
allt i raunverulegum verðmæt-
um.
En hvaö þá um kaupiö hjá al-
mennu launafólki? Á það þá ekki
aö hækka aö raungildi? Eöa á
verögildi daglaunanna áfram aö
fara lækkandi? Stjórnarherrarnir
hafa á reiðum höndum svar viö
þeirri spumingu.
Nær 20% hækkun
útflutningsverðs.
— Kaup lækkar enn
um 3%
Þjóöhagsstofnunin hefur ný-
lega sent frá sér yfirlit um ástand
og horfur í efnahagsmálum nú á
miöju ári 1976. Þar kemur fram
aö ráö er fyrir þvi gert, aö kaup-
máttur kauptaxta launafólks al-
mennt muni á árinu 1976 enn
lækka um 3% frá meöaltali ársins
1975, og gert er ráö fyrir aö kaup-
máttur „ráöstöfunartekna heim-
ilanna” rýrni enn að sama skapi.
í hinu sama yfirliti um efna-
hagsmál, sem þjóðhagsstofnun
sendi frá sér I slðasta mánuöi er
hins vegar upplýst, aö verö á út-
fluttum sjávarafuröum héöan frá
Islandi hafi farið mjög hækkandi
á undanförnum mánuöum, og
tekiö fram, að þetta útflutnings-
verö hafi hækkaö frá áramótum
til mailoka um 18-19% til jafnaö-
ar, mælt I dollurum.
Þessi mynd er alveg ljós: in-
flutningsvörur okkar hækka i
veröi um nær 20% i raunveruleg-
um verömætum, — samt á raun-
gildi kaupsins hjá almennu
launafólki aö halda áfram aö
lækka.
Og ef rikisstjórnin og flokkar
hennar heföu verið einir i ráöum
þá heföi kjaraskeröingin á þessu
ári orðiö enn meiri, og þaö miklu
meiri. Þaö kostaöi tveggja vikna
harövitugt verkfall 35.000 félags-
manna i verkalýöshreyfingunni
aö tryggja þó þau kjör sem fólk
býr viö í dag.
Eigi kaupmáttur almennra
launa nú enn að lækka frá siöasta
ári, þrátt fyrir nær 20% meöal-
talshækkun á helstu útflutnings-
vörum, þá mætti ætla að á hinn
bóginn væri sjálfsagt aö krefjast
alveg sérstaklega kauphækkana,
þegar veröfall veröur á afuröum!
Svo öfugmælakennd er pólitik
rikisstjórnar Geirs Hallgrims-
sonar. Þá pólitik skilur enginn
nema hann geri sér grein fyrir
þvi, aö sú rikisstjórn fésýsluafl-
anna, sem hér situr viö völd, er
fyrst og fremst hagsmunatæki
þeirrar stéttar, sem verkafólk á i
höggi viö, þegar þaö berst fyrir
bættum kjörum.
Hagsmunir hákarla
Rikisstjórn Geirs Hallgrims-
sonar stórkaupmannshefur litið á
þaö sem meginverkefni sitt aö
breyta tekjuskiptingunni I þjóöfé-
laginu verkafólki, og öllu al-
mennu launafólki i óhag, en kaup-
sýslumönnum og jöfrum viö-
skiptalifsins I hag.
Þess vegna hefur hún máö út
þær kjarabætur verkafólks, sem
áunnust f tiö vinstri stjórnarinn-
ar.
Þess vegna hefur hún skert llfs-
kjörin, kaupmátt launanna hjá
almenningi um a.mlc. 25-30% á
sama tima og þjóöartekjur á
mann lækkuðu um tæp 10%.
Þess vegna er þaö nú helsta
keppikefli valdhafanna i stjórn-
arráðinu aö gera þessa kjara-
skeröingu, þessa breyttu tekju-
skiptingu varanlega.
Þess vegna eiga launin hjá al-
menningi enn aö lækka á þessu
ári, sem nú er aö liða, aö raun-
gildi, og þaö þótt verölag á út-
flutningsvörum okkar hafi siöast-
liöiö hálft ár ekki lækkaö heldur
hækkaö um nær 20% i dollurum,
samkvæmt opinberum skýrslum
Þjóöhagsstofnunar.
A Islandi er kaup verkafólks
fyrir 40 stunda vinnuviku nú um
þaö bil helmingi lægra i raun en
almennt gerist i löndum eins og
Sviþjóö, Noregi og Danmörku, og
þaö þótt þjóöartekjur á mann séu
hér álika og i tveimur þessara
þriggja landa.
Enginn þarf þó aö efast um aö
hákarlar viðskiptalifsins draga til
sin iangtum stærri feng en þeim
ber í Danmörku, Noregi og Sví-
þjóö, og kjör verkafólks þar þvi
lakari en skyldi. Hér á Islandi er
ástandið þó greinilega langtum
rotnara en i þessum nágranna-
löndum og hákarlar viöskiptalifs-
ins stórtækari i skjóli rikisstjórn-
arinnar en á kostnaö verkafólks.
Dæmdir til
vinnuþrældóms
Sá vinnuþrældómur, sem
verkafólk á íslandi býr viö
þekkist hvergi i nálægum lönd-
um. Hér verða menn aö afla
helmings tekna sinna meö yfir-
vinnu á kvöldin, um nætur eöa um
helgar til þess að hafa úr álika
fjármunum aö spila og stéttar-
bræöur annars staöar á Noröur-
löndum, sem aöeins vinna 40
stundir I viku. Svo ólik eru kjörin.
Þessi vinnuþrældómur megin-
þorra verkalýösstéttarinnar á ís-
landi er smánarblettur á þvi rika
þjóöfélagi, sem viö lifum i. Meö
honum eru menn sviptir mögu-
leikum til félags- og menningar-
lifs og margs þess, sem helst
gefurlifinugildi. Menn vinnaekki
60-70 stundir á viku á íslandi
vegna þess, aö þeir kæri sig ekki
um tómstundir, heldur vegna
þess, aö fyrir flesta er meö öllu
útilokaö að komast af meö öörum
hætti.
Það er ranglát skipting þjóöar-
auös og þjóðararös, sem þessu
veldur. Hákarlar viðskiptalifsins
draga til sín alltofstóran hlut og
beita rikisvaldinu miskunnar-
laust i sina þágu, þegar þess er
kostur eins og nú.
1 spá Þjóöhagsstofnunar fyrir
áriö 1976 er gert ráö fyrir tölu-
verðum samdrætti 1 framkvæmd-
um á landi hér. Þannig er þar
gert ráð fyrir 8% samdrætti i
ibúöarhúsabyggingum, 6% sam-
drætti til jafnaðar i hvers kyns
opinberum framkvæmdum og
gert er ráð fyrir aö fjármuna-
myndun atvinnuveganna dragist i
ár saman um 10%. I plaggi Þjóö-
hagsstofnunar segir, aö þessum
samdrætti hafi nú þegar aö ein-
hverju leyti verið mætt meö sty tt-
ingu vinnutimans, og á heildina
litiö megi búast viö, aö nokkuö
dragi úr atvinnu á árinu 1976.
Þannig má búast viö aö skertar
tekjur vegna minnkandi vinnu
bætist við áframhaldandi skerö-
ingu kaupmáttar dagvinnutekna.
Með tilliti til þessa og einnig
vegna þess, aö talsmenn rikis-
stjórnarinnar gera mikiö af þvi
aö hæla sér af þvi, aö hér sé þó
ekki verulegt atvinnuleysi, þá er
vertað hafa rikt i huga, að verka-
maöur á Islandi, sem haft hefur
um helming tekna sinna fyrir
yfirvinnu en missir yfirvinnuna,
— hann veröur fyrir langtum
meira tekjutapi heldur en t.d.
danskur verkamaöur, sem alltaf
hefur bara unniö dagvinnu, eins
og þar tiökast, en veröur atvinnu-
laus og fær greiddar atvinnu-
leysisbætur i staö launanna áöur.
Byggjum upp
pólitískt afl verka-
lýðshreyfingarinnar
Verkalýöshreyfingin á Islandi á
i höggi viö illvigan andstæöing,
þar sem er rikisstjórn Geirs Hall-
grimssonar. Viö þær aöstæöur,
sem hér rikja er nauösyn öflugrar
faglegrar baráttu ljós. Hætt er þó
við, aö þeir sigrar, sem á þeim
vettvangi vinnast veröi sjaldan
annaö en varnarsigrar meöan
ekki eiga sér staö meiriháttar
pólitiskar breytingar.
Þaö er pólitiskt afl verkalýös-
hreyfingarinnar, sem brýnast er
aö efla. Þaö er á alþingi og I rikis-
stjórn, sem endanleg úrslit ráöast
um skiptingu þjóöartekna. Af bit-
urri reynslu ættu menn aö hafa
lært þá lexiu nú.