Þjóðviljinn - 21.11.1976, Blaðsíða 5

Sunnudagur 21. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
KÍNA OG UMHEIMURINN:
Viö hverju
má búast?
Plaköt i Sjanghæ gegn fjórmenningunum handteknu: enn hefur utanrikismálum ekki verið blandað i
ákærurnar.
Ilúa Kúo-feng : „hann mun stýra
skipinu eftir réttri stefnu”.
Tsjang Tsjing : skáldið Kúo Mo-
dsjo kallar hana „djöfulinn sem
reis úr hvitri beinhrúgu” i nýlegu
kvæði.
Eins og kunnugt er hefur kin-
verska byltingin yfirleitt haft
heldur góðan orðstlr út um heim :
vinstrisinnar, flokksbundnir og
heimilislausir, sem og þó nokkrir
borgaralegri aðilar, hafa keppst
um að lofa Maó og hans menn fyr-
ir þær breytingar sem hafa á
rúmum aldarfjórðungi orðið á
kjörum kinverskrar þjóðar og
stöðu hennar meðal þjóða. Þessi
lofgjörð hefur verið all almenn,
nema hvað sovétmenn, og þeir
sem aðhyllast þeirra skilning á
stjórnmálum, höfðu uppi ekki að-
eins marga fyrirvara heldur og
harða gagnrýni á „stóra stökk-
ið”, menningarbyltinguna og
mörg þau tildragelsi önnur i Kina
sem mestum tiðindum hafa sætt.
Utanrikisstefna Maós
Viðbrögðin við utanrikisstefnu
Kina hafa verið margbreytilegri.
Þegar kinverjar hafa mælt með
eflingu Nató og Efnahagsbanda-
lags og stutt sömu hreyfingar og
bandariska leyniþjónustan CIA i
Angólu, þá hafa hægrisinnar
fagnað mjög, og er skemmst aö
vitna til hins sérstæða maóisma
Morgunblaðsins. En vinstrisinnar
hafa að vonum verið heldur ó-
hressir flestir. Hvernig getur það
verið að byltingarriki styðji
hernaðarbandalag sem lýtur
bandariskri forystu? spurðu þeir.
Taki jákvæða afstöðu til aftur-
haldastjórna? Er þetta ekki and-
stætt bæði hagsmunum Kina og
sósialismans? Verður ekki breyt-
ing á þegar Maó nú er allur?
Háskinn þrefaldi
Ekki alls fyrir löngu gaf Johan
Galtung, norskur sérfræðingur i
friðarrannsóknum , ásamt
japananum Fukimo Nishimura út
bók semheitir „Getum við lært af
kinverjuin?” (Gyldendal Norsk
Forlag). Þar reyna þeir að skil-
greina þann hugsanagang, sem til
þessa hefur ráðið mestu um hina
sérstæðu utanrikisstefnu Kina.
Þeir segja að kinverskir ráða-
menn hafi þann skilning á hlut-
um, að þrjár séu þær hættur, sem
að þeim steðji. Mest hætta stafi af
þvi sem þeir kalla sósialimperial-
isma Sovétrikjanna, þvi næst
komi sameiginlegt forræði risa-
veldanna tveggja, Sovétrikjanna
og Bandarikjanna og i þriðja sæti
hin kapitaliska heimsvalda-
stefna, sem fylgt er eftir fyrst og
fremst með hinu mikla efnahags-
lega valdi Bandarikjanna.
Siðan hefur Kina fylgt þeirri
stefnu Maós að glima við eina
hættu i senn. Aðferðin er sú, að
vingast við óvini aðalandstæð-
ingsins, m.ö.o. við andstæðinga
Sovétrikjanna. Það er reynt að
styrkja þá til að draga úr mætti
höfuðandstæðingsins. Seinna
muni koma að þvi að berjast við
hættur númer tvö og þrjú. Þeim
erekkigleymt, heldur er þeim ýtt
til hliðar.
Höfuðpaurinn er i
Moskvu
Þessi skilgreining bókarhöf-
unda er vissulega allgóð skýring
á utanrikisstefnu Kina eins og
hún hefur verið undanfarin ár.
Bandalög og riki sem andæfa So-
vétrikjunum fá stuðning Kina,
t.d. Nato, og Suðaustur-Asiu-
bandalagið, ASEAN. Ef að talið
erað þau veiki forræði risaveld-
anna, eins og t.d. Efnahags-
bandalagið, þá er það einnig iitið
vinsamlegu auga. Kapitalisminn
er gagnrýndur en það er einnig
litíð svo á, að hægt sé að „nota”
kapitalisk riki sem andsovésk öfl.
Kinverskir forystumenn hafa tal-
iðheiminnundirhælirisavelda og
Kina kemur sjálft fram sem stór-
veldi i þvi tafli.
En þá er einnig spurt að þvi : af
hverju hafa kinverjar litið á
Sovétrikin sem höfuðandstæðing?
Kinverjarsegja sjálfir að orsökin
sé sú, að Sovétrikin stundi sósial-
isma i orði en heimsvaldastefnu i
raun. Þeir telja, að sovéskir vilji
auka áhrif sín sem mest á öllum
sviðum, og séu að þvi leyti sér-
lega hættulegir að þeir sigli undir
merkjum sósialisma án þess að
hafa rétt til þess.
I þvi samhengi halda þeir þvi
fram, að Kina sé öðruvisi þjóð-
félag en hið sovéska, hafi lagt
stund á baráttu gegn skrifræði og
fyrir dreifingu valds — andstætt
þvi sem sovétmenn geri.
Eftir þessu hafa kinverjar sem-
sagt farið. Ef að Sovétrikin hafa
gott samband við eitthvað tiltekið
riki, þá styðja kinverjar andstæð-
inga þess. Ef að Sovétrikin styðja
tiltekna þjóðfrelsishreyfingu þá
styðja kinverjar keppinauta
hennar (Angóla)
Hljóð úr horni
Bókarhöfundar leggja og á-
herslu á það, að þessi viðhorf,
þessi aðferð kinverja (sem vissu-
lega á sér umtalsverðar forsend-
ur) hljóti að sýnast ósanngjörn
mörgum þeim þjóðum og öflum
sem i málin blandast. Það hljóti
að vera erfitt fyrir marga afriku-
menn og suðuramerikumenn að
kyngja þvi, að Sovétrikin séu
þeim meiri háski en sá kapital-
ismi alþjóðlegra auðhringa, sem
arðrænir þá. Það hljóti að vera
erfitt fyrir þá, sem fylgja vilja
hlutleysi og andæfa hernaðar-
bandalögum t.d. i Evrópu að við-
urkenna að slökunarstefna, bætt
sambúð austurs og vest'urs, sé
einungis Sovétrikjunum i hag,
eins og kinverjar og maóiskar
hreyfingar hafa haldið fram.
Brésjnéf brosir
Nú hefur Maó Tse-tung horfið
til feðra sinnaj en það er augljóst
aðhannhafðimikiláhrifi þá veru
að Sovétrikin væru skoðuð sem
andstæðingur númer eitt. Það er
þvi m jög eðlilegt að viða sé að þvi
spurt um þessar mundir, hvort
fráfall hans muni breyta hér
nokkru um — þó ekki væri nema i
þá veru að breyta um röð á „hætt-
unum” þrem. Menn telja þeim
mun fremur ástæðu til að spyrja
vegna þess, að fjórmenningarnir,
sem nú eru kallaðir Sjanghæklik-
an og hafa verið sviptir fyrri
áhrifum allmiklum, voru allir
taldir með harðsnúnari andstæð-
ingum Sovétrikjanna.
Það er augljóst, að i Moskvu
gera menn sér miklar vonir um
að Húa Kúo-feng og hans menn
verði vinsamlegri i garð granna
sins í norðri. Skömmum um Kina
er hætt i sovéskum blöðum og
Brésjnef og opinberir fréttaskýr-
endur sovéskir eru farnir að tala
á þessa leið „Skipun Húa Kúo-
fengs I stöðu formanns Kinverska
kommúnistaflokksins og manna-
skipti i ýmsum mikilvægum stöð-
um hafa vakið mikinn áhuga i
Sovétrikjunum, vegna þess að
þau gefa tilefni til að ætla, að já-
kvæð þróun mála iKina sé mögu-
leg, þótt reynslan verði að sjálf-
sögðu að skera úr um það” (K.
Smirnof, Apn). Og fylgja fyrir-
heit um að sovéskir séu allir af
vilja gerðir til að bæta sambúð
osfrv. Þessi viðbrögð mætti
kannski kalla varfærna bjartsýni.
Þverstæður
Vandinn er hinsvegar sá, að það
kemur mjög rækilega á daginn,
hve litiðmenn vita um það sem
gerist innan kinversku forystunn-
ar. I fréttum frá Peking er nlikið
um það, að ekkja Maós og félagar
hennar þrir hafi afskræmt menn-
ingarbyltinguna og haft hin
verstu áhrif á listalif og skóla-
hald. Aftur á móti hefur ekki
spurst að þau séu gerð ábyrg fyrir
einhverju sem miður hafi farið i
utanrikismálum. Og að þvi er
Sovétrikin varðar, þá berast
fréttir sem ganga hver á aðra.
Einn daginn taka fréttamenn sér-
staklega til þess, að sovétmönn-
um hafi borist óvenjulega hlýlegt
heillaóskaskeyti frá Peking
sjöunda nóvember. Tveim dögum
seinna má lesa, að aðalfulltrúi
Kina hjá SÞ, Húan Húa, hafi i
ræðu talað um sovésku sólial-
heimsvaldastefnuna sem mestu
styrjaldarhættu heimi vorra
daga” og lýst afvopnunartillögur
sovétmanna hræsni eina.
Va.’d stýrimanns
En hver veit nema það beri
fyrst og fremst að skoða breyt-
ingar á innanlandspólitik i Kina
til að fá visbendingu um það sem
gerast kann i utanrikismálum?
Ef að horfið verður i reynd frá
mörgu þvi róttækasta i tilrauna-
starfsemi þeirri sem kölluð var
menningarbylting, þá er liklegt
að þróun kinversks samfélags lik
ist meir hinu sovéska en gert hef-
ur hingað til. Þar með hefði dreg-
ið nokkuð úr forsendum fjand-
skaparins milli Moskvu og Pek-
ing. Þar með er reyndar ekki
sagt, að þær forsendur væru allar
úr sögunni. En framtiðin er að
mjög verulega leyti tengd þvi,
hve djúpum rótum breytingar
menningarbyltingar skutu — og
þá þvi, hvort menn hafi yfirleitt
skilið hana rétt.
En meðan menn velta vöngum
safnar Húa Kó-feng lofi fjölmiðla
i Kina. „Fylgjum fyrirmælum
Húa formanns” segir i fyrirsögn i
Dagblaði alþýðu. Þar segir m.a.:
„Reynslan hefur sannað, að
félagi Húa getur dyggilega fylgt
óskum Maós formanns fram i
veruleikanum og stjórnað skipi
byltingarinnar yfir bylgjurnar
eftir þeirri stefnu sem Maó for-
maður hefurlagt”. Hvaðeina sem
gerist i Kina mun verða réttlætt
með tilvisun i Maó, rétt eins og
sovétmenn visa við öll tækifæri i
Lenin. En sá sem fer með hlut-
verk stýrimanns hefur það nokk-
uð i hendi sér að túlka það, hverj-
ar væruá hverju augnabliki óskir
þeirra öldunga, sem skipi þeirra
ýttu af stað.
Árni Bergmann.
MEGRUNARLEIKFIMI
Nýtt námskeið
Vigtun — Mæling — Gufa-Ljós
— Kaffi — Nudd — Megrunar-
fæða — Matseðill.
Innritun og upplýsingar í sima
83295 alla virka daga kl. 13-22.
Júdódeild Ármanns
Ármúla 32.