Þjóðviljinn - 31.12.1976, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. desember 1976
Upprifjun á nokkrum meginatriðum úr skýrslum
sem birtustfyrr á árinu um samskipti íslands og
Bandaríkjanna á árunum 1947 og 1949
A þessu ári sem senn er á enda
hafa birst i blööum á tslandi
þýðingar erlendra skýrslna sem
afhjúpa ákaflega vel leynimakkiö
sem fram fór á árunum eftir
striöið um örlög islensku þjóöar-
innar. Þjóöviljanum þykir hlýöa
aö rifja upp á gamlársdag nokkur
meginatriði þessara skýrslna
enda verður birting þeirra svo og
greinar Þórs Whiteheads i Skirni
1976 að teljast meöal þess merk-
asta sem birst hefur af frum-
heimildum um islenska samtima-
sögu áranna eftir striöiö og þar til
islendingar voru komnir i At-
la ntshafsba nda la gið. Fyrir
skömmu — sunnudaginn fyrir
hátiöar — birtist hér í blaöinu
sunnudagsgrein þar sem efniö i
grein Þórs Whiteheads var rakiö
nokkuö og i blaðinu i gær birtist
forystugrein þar sem sérstaklega
var fjallað um andstyggilegan
loddaraskap Framsóknarflokks-
ins i sambandi viö umræöurnar
um herstöövasamning viö banda-
rikjamenn eftir striöiö og siöan
um Keflavikursamninginn. Er
þvi þarflaust aö rifja grein Þórs
upp hér — en efnisatriöi hennar er
vert aö hafa i huga viö upprifjun
þcirra skýrslna sem fyrr á árinu
voru birtar i Þjóöviljanum og aö
hluta til i Lesbók Morgunblaös-
ins.
tslendingar hafa veriö frábitnir valdbeitingu og hernaöi, enda kemur fram I leyniskýrslunum aö Bjarni Benediktsson taldi „erfitt aö ala þjóö-
ina upp og breyta hugsunarhætti hennar og þaö væri helsta hindrunin gegn myndun herstyrks og aöild aö Alantshafsbandalaginu.” Myndin er
úr hernaöi forræöisrikisins INATÓ gegn bændum I Indókina.
Þegar íslenskir valdsmenn
læröu aö þakka fyrir sig
Að seija sjálfstæðið fyrir
saltfisk
20. júli sl. birti Þjóöviljinn orð-
rétta þýðingu á skeytum frá
bandariska utanrikisráðuneytinu
um samskiptin við Island á árinu
1947.
Hér var um aö ræöa þrjú sim-
skeyti frá Trimble, fyrsta sendi-
ráðsritara við bandariska sendi-
ráöiö i Reykjavík til utanrikisráð-
herra Bandarikjanna. I þessum
skeytum kemur ma. fram að
Trimble og Bjarni Benediktsson
þáverandi utanrikisráðherra
lögðuá ráðin um „efnahagslegan
hernað” gegn islendingum i þvi
skyni að halda stjórn Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar (Alþýðu-
flokksins, Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins) viö völd
og aö hindra um leiö að Sósial-
istaflokkurinn fengi aðild að
rikisstjórn en á þvi var mikill
áhugi innan Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins.
Erfiðleikar rikisstjórnar
Stefáns Jóhanns i efnahagsmál-
um voru einkum i þvi fólgnir, að
hér voru óseld um 20.000 tonn af
saltfiski. I viðræðum við banda-
riska sendimanninn lýsti þáver-
andi utanrikisráðherra þvi yfir
„ákaflega áhyggjufullur” hvort
möguleikar væru á þvi að selja
þennan fisk til Bandarikjanna.
Bandariski sendimaðurinn skildi
óöara hvað klukkan sló og sendi
yfirboöurum sinum skeyti:
„Það eru góöar horfur á þvi
aö núverandi rikisstjórn haldist
viö völd svo framarlega sem
viö gætum hjálpaö tslandi til aö
koma fiskinum á markað... Ég
geri mér fyllilega ljóst aö sú
stefna i aögeröum okkar sem
sendiráöiö leggur til (þe. aö
bandarikjamenn kaupi fiskinn)
samsvari aö vissu leyti venjum
I efnahagsiegum hernaði, en ég
lít svo á aö þetta sé nauösynlegt
vegna hernaðarlegra hags-
muna sem hér koma við sögu.”
Við Bjarna Benediktsson sagði
bandariski sendimaðurinn aö:
„ef kommúnistar yröu teknir
inn i endurskipuiagöa ríkis-
stjórn, væri ekki hægt aö kom-
ast hjá því aö það heföi neikvæð
áhrif á tilraunir okkar til aö
hjálpa islendingum efnahags-
lega til dæmis meö þvi aö
kaupa fisk...”
Hér er með öðrum orðum
blygðunarlaust um það að ræða
að bandarikjamenn hafa frekleg
afskipti af innanlandsmálum og
þeir nota sér efnahagsástandið á
Islandi til þess að koma i veg fyrir
myndun rikisstjórnar meö þátt-
töku islenskra sósialista.
Skeyti Trimbles eru frá 18.4.,
2.8 og 1.9. 1947.
Frá árinu 1949
24. mars 1976 hafði Morgun-
blaðið birt I Lesbók sinni hluta af
bandarisku skýrslunum um Is-
land frá árinu 1949, árinu sem Is-
land gekk i Nató og annan hluta
31. mars sl. Föstudaginn 2. april
sl. birti Þjóðviljinn yfirlitsskýrslu
bandariska utanrikisráðuneytis-
ins um samskiptin við Island árið
1949, fyrri hlutann og daginn eftir
siðari hlutann. Fimmtudaginn 15.
april birti Þjóöviljinn siðan þá
þætti leyniskýrslnanna sem ekki
höfðu áður sést i Morgunblaðinu
eða i Þjóðviljanum.
Að halda sósíalistum utan
ríkisstjórnar
1 þessum skýrslum koma fram
mörg fróðleg atriði. Þar er enn
stagast á nauðsyn þess að halda
sósialistum utan stjórnar. Aö-
ferðin er sú að láta islensku rikis-
stjórnina hafa peninga, að þessu
sinni með Marsjallaðstoð, en ekki
með kaupum á saltfiski:
...krefst öryggi okkar þess
aö island fái efnahagsaöstoö
sem gæti reynst nauösynleg til
þess aö tryggja lifvænlegan
efnahag þess og nægilega góö
lifskjör til þess aö koma i veg
fyrir pólitiskar hræringar okk-
ur andstæðar.”
Efnahagsaðstoö ber ennfremur
að veita
„til þess aö kommúnistar geti
ekki hagnýtt sér þetta mál...”
„Þaö sýnir vissulega rétta
aöferö aö fyrst var byrjaö á
hinu fjárhagslega samstarfi en
ekki hafist handa um stofnun
varnarsamvinnu fyrr en þaö
var komiö á legg.”
Ef asni klyfjaður gulli kemst um
borgarhliðin eru allir vegir færir!
Að þakka fyrir sig.
1 fyrstu voru islenskir ráða-
menn hikandi viö aö taka við
peningum frá bandarikjamönn-
um en áöur en langt leið lærðu is-
lenskir forystumenn borgara-
flokkanna aö þakka fyrir sig:
„Eftir þvi heiur veriö tekiö aö
islenskir stjórnmálaleiötogar
hafa oröiö vinsamiegri Banda-
rikjurium og þaö hik og jafnvel
tregöa sem áöur var á þvi aö
þakka Bandarikjunum og ECA
(marsjallaöstoöin) vissa efna-
hagslega velgerninga sem ts-
landi hafí veriö veittir hefur aö
mestu horfiö.”
Þó að islenskir ráðamenn heföu
lært veislusiði að skapi banda-
rikjastjórnar var margt vanda-
málið litt yfirstiganlegt. Eitt
þeirra var andúð islendinga á
hvers konar hernaði. I skýrslun-
um er þetta haft eftir islenska ut-
anrikisráðherranum:
„Þetta (andúö islendinga á
hernaöi — innsk. mitt) sé meira
vandamál fyrir tsland en önnur
lönd.”
Þess vegna telur ráðherrann
ennfremur aö viðræður um aðild
Islands að Nató verði að fara
„eins hljóölega og kostur
væri.”
Og:
„Bjarni Benediktsson kvaö
Islendinga frábitna þvi aö beita
valdi og flestir islendingar
tryöu þvi ekki aö kommúnist-
ar myndu gera þaö. Þaö er erf-
itt að ala þjóöina upp og breyta
hugsanagangi hennar og þetta
er helsta hindrunin gegn mynd-
un herstyrks og aöild að At-
lanshafsbandalaginu.”
Innlenda hættan
Þrátt fyrir uppeldisvandamáiið
og erfiðleikana á þvi að ala þjóð-
ina upp virtust islensku ráðherr-
arnir sem fóru til Washington
1949 reiðubúnir til þess að kenna
þjóðinni að trúa á stálið. Banda-
riska viðræöunefndin gerði og sitt
besta til þess að magna islensku
ráðherrana i hræðslu við erlenda
sem innlenda árásarhættu. Sagöi
Anderson hershöfðingi, aö
„alla vega væri mesta hættan á
aögeröum undirróðurs- og
byltingarafla i landinu sjálfu.”
Anderson hnykkti á og hvatti
beinlinis til borgarastyrjaldar á
tslandi — gegn islenskum sósial-
istum:
„Anderson hershöföingi benti
á aö kommúnistar væru ekki
fjölmennari en hinn hluti
þjóöarinnar og spuröi af hverju
ibúarnir tækju ekki höndum
saman.”
Gerðu bandarikjamennirnir
raunar litið úr hættunni á árás
rússa i samanburði við innlendu
hættuna:
...innlend skemmdarverk
vir'tust vera mesta hættan og
þaö ylli meiri áhyggjum en
hugsanleg árás.”
Til þess aö vinna bug á hinni
miklu „hættu” kom margt til tals
annað en að hvetja til innanlands-
styrjaldar. Ein leiðin var sú að
efla lögregluliðið i Reykjavik. En
þar var hængurinn á:
„Bjarni Benediktsson sagöi
aö þeir heföu 150 lögreglumenn
aö mestu óvopnaöa i Reykjavik
og þeir viidu efia þann liðsstyrk
en til þess skorti fé.”
Leiðbeiningar
Þegar bandarikjamennirnir
höfðu kennt isiendingum að
þakka fyrir sig og bent þeim á að
beita lögreglunni gegn sósialist-
um fór bandariski skýrsluskrifar-
inn viðurkenningarorðum um
gáfnafar og næmi islensku ráð-
herranna. Og bandarikjamenn-
irnir skildu ákaflega vel hversu
illa gekk að ala þjóðina upp svo
hún sætti sig við herstöðvar. Þess
vegna var mikilvægt að ganga
þannig frá hnútunum aö islensku
ráðherrarnir:
...gætu sagt aö aðrar bæki-
stöövar væru til árása og aö is-
land yröi eingöngu til varnar.”
Islensku ráðherrarnir báru sig
einnig upp undan þvi hversu erfitt
væri að kenna landanum
hernaðarfræðin I rökræðum. Til