Þjóðviljinn - 26.02.1977, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 26.02.1977, Blaðsíða 11
10}- SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 26. febrúar 1977 Framtíð byggðar í Reykjavík Nýlega lauk sýningu á tillögum aö nýju aöaiskipulagi Reykjavik- ur, sem haldin var aö Kjarvals- stööum. Tillögur þessar hafa þeg- ar veriö samþykktar i skipulags- nefnd og mun borgarstjórn fá þær til umfjöllunar á næstunni. Aö þvi er borgarstjóri sagöi viö opnun sýningarinnar, þá var hún haldin til þess aö gefa Ibúum borgarinn- ar kost á þvi aö gera athuga- semdir viö tillögurnar og gagn- rýna þær áöur en þær hljóta endanlega afgreiösiu yfirvalda. Þörf heföi veriö á þvf, aö um sýninguna heföi veriö fjallaö á gagnrýnin hátt I dagblööum, eins og venja er til um flestar opinber- ar sýningar, en þaö veröur látiö ógert hér. Þó þykir hér rétt aö nefna, án þess aö lýsa borgar- stjóra þar meö ósannindamann, aö sýningin bar aö mikiu leyti keim af augiýsingastarfsemi og lltil áhersla lögö á aö koma mikil- vægustu atriöunum til skila á skýran og augljósan hátt og gefa þannig almennum borgurum kost á aö mynda sér skoöun á tillögun- um og móta gagnrýna afstööu til þeirra. Hér mun hins vegar f jallaö um helstu þau atriöi, sem nauösyn- legt er aö hafa I huga þegar taka á afstööu til tiilagnanna. Hvað er aðalskipulag? Aöalskipulag er áætlun um þró- un borgarinnar i megindráttum I ákveöinn árafjölda. Aöalskipu- lagiö hlýtur á vissum sviöum staöfestingu ráöuneytis og þar meö löggildingu. Aöalskipulag var I fyrsta sinn gert fyrir Reykjavikurborg áriö 1963 og var þvl ætlaö aö gilda til 1983 og var ætlunin aö þaö yröi endurskoöaö á fimm ára fresti. Niöurstaöa fyrstu endurskoöunar iiggur nú loksins fyrir I mynd nýs aöalskipulags, sem hér er fjallaö um, og er þvi ætlaö aö gilda til 1995. Sem áætlun um þróun borgar innar er aöalskipulagiö býsna mikilvægt plagg. 1 þvl felst stefnumörkun borgaryfirvalda um þróun borgarinnar I öllum meginatriöum næstu tvo áratugi, og þannig snertir þaö framtíö allra þeirra sem búa i Reykjavik. Þar eru til dæmis teknar ákvaröanir, sem segja aö veru- legu leyti til um þaö hversu miklu fé veröur aö ráöstafa til gatna- geröar á skipulagstimabilinu. Þar eru teknar ákvaröanir um þaö, hvernig ný hverfi skuli byggja og I hve rikum mæli. Þar eru örlög gömlu hverfanna ráöin I megindráttum.og svo mætti lengi telja. Aöalskipulagiö er þvl I raun og veru mun áhrifarlkara en nokkur pólitlsk stefnuskrá eöa viljayfir- lýsing. Af þeim sökum sem hér hefur veriö drepiö á, ætti þaö aö vera ljóst, aö yfirbragö sýningarinnar á Kjarvalsstööum er hættuleg blekking aö ýmsu leyti, og viö veröum aö krefjast þess, aö I framtlöinni veröi skipulags- sýningar geröar auöskiljanlegar. Kynna þarf almenningi sem flesta valkosti, og mönnum þann- ig gefinn raunverulegur kostur á þvl aö móta gagnrýna afstööu til skipulagsins.. Tillögur þær, sem sýndar voru, eru árangurinn af nokkurra ára vinnu hóps manna, og þaö er aug- ljós staöreynd, aö ef meta á gagn- rýni, sem fram kemur til jafns viö sjálfar tillögurnar, veröur gagn- rýnin helst aö vera I mynd breytingartillögu. Til aö búa sllka breytingartillögu úr garöi má ætla aö krefjist viöllka mikillar vinnu og þaö tók aö gera upphaf- legu tillöguna. Af hverju var okk- ur t.d. ekki sýndur annar val- kostur aö gatnakerfi borgarinnar, þar sem hlutur almenningsvagna var metinn aö fullu? Þar heföu sennilega flest tveggja hæöa gantamótin veriö ónauösynleg Sú staöreynd ein, aö þau munu kosta miljaröa króna,ætti aö vera nægi- leg til þess aö rökstyöja nauösyn þess, aö strætisvagnakosturinn heföi veriö sýndur, og mönnum gefinn kostur á aö taka afstööu til þess hvor kosturinn væri réttari. Forsendur og markmið aöalskipulagsins Heilsteypt gagnrýni á aöal- skipulagstilHögurnar veröur aö fela I sér athugun á því út frá hvaöa forsendum sé gengiö, hver séu helstu markmiöin meö gerö þess, hvernig þau eru valin og hverra hag þau henti. Mikilvægt er aö gera sér þaö ljóst, aö flest markmiöanna, sem móta aöalskipulagstiilögurnar, hafa hvergi veriö sett fram á skrifuöu máli, en eru þrátt fyrir þaö nokkuö ótvlræö, ef grannt er skoöaö. Hluti af ástæöunni fyrir þvl, aö þau eru hvergi skýrt sett fram er, aö reynt er aö gefa þéim yfir- bragö af þvl, aö þau séu of sjálf- sögö til þess aö sllkt sé nauösyn- legt. Um þau þurfi ekki aö ræöa frekar en þyngdarlögmáliö, þau séu gefin frá náttúrunnar eigin hendi. Eitt af lykiloröunum I þessum skollaleik sem þannig er leikinn, er oröiö „þróun”. Aöalskipulagstillögurnar byggja aö verulegu leyti á þvi, ab athugaö er hvernig hinir ýmsu þættir borgarmyndarinnar hafa breyst á undanförnum árum. Á grundvelli þeirra athugana geta menn sér til um hvernig breyting- in gæti oröiö á næstunni, ef ekkert væri aöhafst til þess aö beina henni inn á aörar brautir. Niöur- staöa getgátanna hlýtur svo nafniö „þróun”, og skipulagstil- lögurnar eru sniönar til þess aö koma „þróuninni” I kring. Sú „þróun”, sem hér um ræöir er skiljanlega alltaf stigmögnun á þvi ástandi, sem á undan er gengiö, og skýtur alltaf enn fleiri stoöum undir hag þeirra, sem best mega sin. Þaö er þvl nauösynlegt, eins og fyrr sagöi, aö leita uppi mark- miöin og forsendurnar, skoöa þau og greina hvers eblis þau séu og hvaða afleiöingar þau hljóti óhjá- kvæmilega aö hafa I för meö sér. Þetta er nauðsynlegt til þess aö geta skilið skipulagstillögurnar og gagnrýnt þær og þannig af- hjúpaö raunverulega stefnu borgaryfirvalda, sem hulin er flóknu, fræöilegu oröaþrugli og oft búin gervi óhjákvæmilegra ör- laga. Stefna í byggingu nýrra hverfa og áhrif hennar á örlög gamla bæjarins Vöxtur Reykjavlkur átti sér lengi framan af skiljanlegri or- sakir en nú. Fjölgun fólks var jöfn og vöxtur borgarinnar hægur og stöðugur. Húsnæöi til atvinnureksturs og ibúöarbyggö voru samofin I eina heild, en ekki aðskilin eins og siöar varö. A árunum eftir stríö uröu breytingar örar, slfellt stærri hverfi byggðust á æ skemmri tima.og algengt veröur að vinna sé sótt I annan bæjarhluta en þann sem búiö er I. Sérhæfö Ibúðarhverfi eiga sér þannig aöeins nokkurra áratuga sögu hér á landi. Meö Arbæjar- hverfinu, þar sem umferö akandi og gangandi er aö mestu skilin aö, fá hverfin á sig þá mynd sem viö þekkjum hana I dag. Sömu stefnu er haldiö áfram I Breið- holti I, þar sem beitt var nútlma- tækni og fjöldaframleiöslu viö byggingu húsanna, óg enn er / Alyktun starfshóps um skipu- lagsmál stefnt I sömu átt. Hverfin stækka stig af stigi, byggingarhraöinn eykst, og yfirbragð hverfanna ber slfellt sterkari keim af þvl, aö þau séu mótuö eftir kröfum byggingariönaöarins, en siöur eftir þörfum Ibúanna fyrir gott umhverfi aö búa I. Einkum er þaö yngra fólk, barnafjölskyldur, sem flyst I þessi nýju hverfi, og þvl fer fjarri aö fbúar nýrra hverfishluta myndi dæmigert þversnið af ibú- um borgarinnar I heild. I vissum hverfishlutum byr efnalitiö fólk og annars staöar þeir vel settu. örri byggingu Ibúöahverfanna fylgja ekki nauðsynlegar úrbætur samgangna nema fyrir þá sem geta notaö einkabll, og þjónusta hvers konar er I algjöru lág- marki... Þessi stefna borgarinnar fæöir ekki eingöngu af sér fábreytt svefnhverfi, heldur hefur hún mjög alvarlegar afleiðingar fyrir eldri hluta borgarinnar einnig. Fólki fækkár verulega I eldri borgarhverfum. Þannig hefur ibúum innan Hringbrautar fækkaö um 57% á 33 árum. Meöalaldur ibúanna hækkar og ■„ ýmsirþjónustuliöir ganga úr sér og leggjast niöur, t.d. mjólkur- búöir og nýlendu- og smásölu- verslanir. Eldra fólkið, sem eftir situr, skortir oft fjármagn til viö- halds húsum, og ibúöir ganga úr sér af þeim sökum aö þær veröa- lélegri. Mörg hús I gamla bænum eru á einkalóðum, og ýtir þaö undir.'aö fjársterkir aöilar, at- vinnufyrirtæki ýmiss konar, kaupa lóöir og mannvirki til at- vinnureksturs. Hiö háa lóöaverö I gamla bænum leiöir til þess, aö lóðirnar eru nýttar til hins ýtr- asta, og þegar fjármagniö, sem lagt er I byggingarnar, er mikiö, krefjast eigendurnir þess aö enn- þá fleira fólki sé veitt inn I bæinn á verslunartimum, til þess að auka veltuna. Flutningar fólks með einkabil- um hafa I augum borgaryfirvalda svo mikinn forgang, aö viö endur- skoöun aðalskipulagsins er ekki gert ráð fyrir endurbættu al- menningsvagnakerfi. Fleiri einkabilar komast aöeins til miöbæjarins, ef lagöar eru nýjar brautir, þær eldri breikkaöar og gatnamót gerö á brúm. Þá þarf að gera ný bflastæöi á dýrum lóöum, og þegar lóðarveröiö er orðiö enn hærra, veröur hag- kvæmt aö byggja sérstök blla- geymsluhús. Aukin umferö bila um gamla bæinn gerir umhverfið ófýsilegra aö búa I, eykur lóðaveröiö enn meir, sem leiöir til þess að lóöirn- ar veröur aö nýta enn betur, sem aftur leiðir til enn meiri umferöar o.s.frv. Fagurgali, sem haföur er I frammi I skipulagstillögunum um þaö, aö I miöbænum geti rikt lokkandi aödráttarafl, eins og þaö er einhvers staöar oröaö !!! breytir I engu þeim markaöslög- málum, sem borgaryfirvöld ætla okkur aö búa viö að minnsta kosti til ársins 1995. Dæmi um stefnu borgar- yfirvalda Forstööumaöur Þróunarstofn- unar (þeirri stofnun var komiö á laggirnar til þess aö annast nýja aöalskipulagiö) hefur látiö þau orö falla aö einn af helstuerfiö- leikunum viö gerð aðalskipulags- ins sé, hvernig leysa megi vanda- mál, sem sú umferö mun hafa I för meö sér, sem „þróunin” segir til um aö veröa muni til miö- bæjarins. Sjálfur er hann for- stöðumaöur þeirrar stofnunar, sem, eins og nafniö bendir til, er ætlaö aö velja „þróunina”. Erfiö- leikarnir eru fyrst og fremst fólgnir I þvl, hvernig koma megi fyrir nauösynlegum brautum og Haldlð opnunni til haga og notið á ráðstefnunni á miðvikudag Laugardagur 26. febrúar 1977 ÞJÓÐVILJINN — StÐA — 11 Yfirbragð nýju hverfanna ber sifellt sterkari keim af þvl að þau eru mótuð eftir kröf- um byggingariðnaðarins en slður eftir þörfum ibúanna fyrir gott umhverfi að búa I (Ljósm.: GEl) Tveggja hæða gatnamót kosta miljarða. Af hverju var ekki sýndur annar valkostur að gatnakcrfi borgarinnar þar sem hlutur almenningsvagna var metinn að fullu? Þar hefðu sennilega flest tveggja hæöa gatnamót veriö ónauðsynieg (Ljósm.:GEi) Aukin umferð bfla um gamla bæinn gerir umhverfið ófýsilegra til að búa I, eykur lóðaverðiö enn meir, sem leiðir til þess að lóðirnar verður aö nýta enn betur, sem aft- ur leiðir til meiri umferðar osfrv. (Ljósm.:GEl) tíáSm Þau bæjarfélög sem taka þá stefnu að láta atvinnurekstur byggja upp gamla bæjar- kjarna verða sjálf að leggja i stóraukinn kostnaö við framkvæmd skipuiags vegna bilaumferöar ofl. Heildsalan sem sést hér á myndinni rýfur auk þess jafna og gamla húsalinu l Þingholtsstræti og skemmir hana (Ljósm.: GEl) tveggja hæöa gatnamótum milíi húsanna, sem fyrir eru. Þótt hlálegt megi viröast þá stafa þessi vandamál af þeirri ákvöröun Þróunarstofnunar (eöa borgarstjórnar), aö gengiö skuli út frá þeirri forsendu, aö flatar- mál húsnæöis til atvinnureksturs á svæöinu vestan Kringlumýrar- brautar skuli stóraukast á skipu- lagstlmabilinu, en þaö er einmitt atvinnureksturinn, sem fyrst og fremst leiöir til aukinnar um- feröar. Einnig er gert ráö fyrir þvi, aö ibúum sama svæöis fækki um 11000-12000 og þá er þeim ef- laust ætlað aö flytja I ný svefn- hverfi, þar sem reisa þarf þeim ibúöarhús og veita þeim þjónustu. Anders Nyvig heitir danskur sérfræöingur, sem hefur veriö ráögjafi Þróunarstofnunar I um- feröarmálum. Sérfræöingurinn sá hefur skriflega gagnrýnt þess- ar ákvaröanir Þróunarstofnunar og bent á hvers konar sjálf- skaparviti þær leiöi út I. Heldur hefur veriö fariö laumu- lega meö þá gagnrýni og lltiö sennilegt aö borgarstjórnarmenn veröi hvattir til þess aö kynna sér álit sérfræöingsins áöur en skipu- lagiö veröur samþykkt. Hverjum er svo þessi stefna í hag? Reynsla annarra Noröurlanda sýnir okkur skýlaust, aö þau bæjarfélög, sem taka þá stefnu aö láta atvinnurekstur byggja upp gamla bæjarkjarna, veröa sjálf aö leggja I stóraukinn kostnaö viö framkvæmd skipulagsins. Skipulagsuppdrættir Þróunar- stofnunar, sem sýna öll þau um- feröarmannvirki sem eru nauösynlegar afleiöingar þesarar stefnu, eru afdráttarlaus viöur- kenning á þvl, aö almennum Ibú- um borgarinnar er ætlað aö bera kostnaöinn af „þróuninni” og aö „þróunin” sé fasteignaeigendum I miöbænum i hag. Sú stefna sem við hljótum hins vegar að berjast fyrir er sú, aö tekiö sé fullt tillit til þess, aö æski- legt er aö viöhalda Ibúöabyggö I gamla bænum og auka hana. Bæta umhverfið til ibúöar og nýta á ný þá félagslegu þjónustu, sem þar er fyrir hendi. Sllkt væri al- menningi I hag. Stefnumótunin, framkvæmd hennar og stjórnun, er pólitiskt mál framar öllu ööru, og krefst þess aö þróunin sé valin meö hag almennings fyrir brjósti. Lánamálin og eldri hverfin Þaö sem ööru fremur einkennir þær breytingar, sem oröiö hafa á búsetu fólks I Reykjavik seinustu árin, er, eins og áöur hefur veriö drepið á, ör flutningur Ibúa eldri hverfa borgarinnar I nýju hverfin. Byggöar hafa veriö mun fleiri ibúöir en Ibúafjölgunin ein segir til um. Meginskýringin á þvl, aö mun færri búa I hverri íbúð en áður tíðkaöist og aö nauðsynlegt hefur veriö aö taka úr notkun lé- legthúsnæöi. Auk þesshefur hluti af gömlu húsnæöi veriö tekinn undir skrifstofur og aöra starf- semi. Búseturöskunin hefur veriö mjög hröö og hefur leitt til þess að félagsleg þjónusta af öllu tagi hefur veriö vanrækt. Vissulega mun nauösynlegt aö reisa ný Starfs- hópurmn 1 starfshópnum sem samdi ávarpið um framtið byggðar I Reykjavik foru eftirtaldir: Adda Bára Sigfúsdóttir, Gunnar H. Gunnarsson, Hjörleifur Stefánsson, Hrafn H allgr ims son , Hrafn Magnússon, Magnús Skúla- son, Sigurður Harðarson, Sigurður Tómasson, Sigur- jón Pétursson, Stefán Thors, Stefán örn Stefánsson, Þor- björn Broddason. ibúöarhús á komandi árum, en fjölda þeirra veröur aö ákvaröa á grundvelli skynsamlegs mats á þvi, hvaö sé æskilegt og nauösyn- legt, og þá veröa þarfir byggingariönaðarins fyrir ný verkefni ekki þyngstar á metun- um. Rætur stefnu borgaryfirvalda I byggingarmálum eru margvls- legar og hefur áöur verið minnst á nokkra anga hennar. En mestu ræöur opinber stefna I lánamál- um. Lánum Húsnæöismálastofn- unar var upphaflega ætlaö þaö meginhlutverk aö stuöla aö sem mestri fjölgun ibúöa á tlmum mikils húsnæöisskorts, enda brýn nauösyn á aö bæta úr. Eins og nú er komiö hér I Reykjavlk, viröist þvl fjármagni rikisins, semHúsnæöismálastjórn ráöstafar I of rlkum mæli varið meö þarfir byggingariönaöarins I huga. Eigi aö stööva þá hnignun, sem nú á sér staö I eldri hverfum, og eigi samtimis aö nota fé Hús- næðismálastofnunar til þess aö byggja hverfi, sem fyrst og fremst eru til þess gerö aö veröa Ibúunum viömótsgóö, veröur óhjákvæmilega aö breyta rikj- andi stefnu I lánamálum. Veita þarf sanngjörn lán til kaupa á eldri Ibúöum. og veita þarf lán til viðhalds og endurbóta Ibúöa og húsa. Kröfur um endurskoöun á aðalskipulagsforsendum. Aö lokum viljum viö setja fram eftirfarandi kröfur um endur- skoöun á nokkrum þáttum aöal- skipulagstillagnanna, sem fyrir borgarstjórn liggja: 1. Endurskoðaöar veröi áætlanir um aukningu húsnæöis til at- vinnurekstrar á öllu svæöinu vestan Kringlumýrarbrautar vegna þess aö þaö eru fyrst og fremst þessar áætlanir, sem leiöa til allrar þeirrar um- feröaraukningar, sem mil- jöröum króna á aö verja til aö anna. 2. Endurskoöaöar veröi áætlanir um f jölda ibúöa á sömu svæöum borgarinnar og geröar ráö- stafanir til endurnýjunar og aukningar ibúöabyggöar á þeim. 3. Nýjar umferöaráætlanir veröi geröar meö tilliti til þeirra endurskoöana, sem þegar hafa veriö nefndar og hlutverk al- menningsvagna verði metiö aö fullu. 4. t staö þess aö auka atvinnuhús- næöi i gamla bænum veröi gert ráö fyrir þvi á iönaöarsvæðum, nýjum miöbæjarkjörnum og innan nýju ibúöarhverfanna. 5. Geröar veröi deiliskipulagstil- lögur aö eldri hverfunum I samræmi viö þá endurskoöun, sem hér hefur veriö nefnd, og miöist þær viö aö þau veröi til frambúöar notuö til Ibúöar. 6. Byggingarhraöi nýrra hverfa verði miöaður viö aö hægt sé aö veita þar fullnægjandi félagS' lega þjónustu og atvinnu. 7. Opinber stefna I lánamálum veröi endurskoöuö meö tilliti til þeirrar stefnubreytingár, sem hér hefur veriö lýst. Alþýðubandalagið i Reykjavik efnir til umræðu um: Framtíð byggðar i Reykjavík Almennur fundur um FRAMTÍÐ BYGGÐAR í REYKJAVíK verður haldinn miðvikudags- kvöld 2. mars i Félagsstofnun stúdenta við Hringbraut. — (ekki laugardag eins og áður auglýst) Frummælendur: Hjörleifur Stefánsson arkitekt, Stefán Thors skipulagsarkitekt. Fundarstjóri: Sigurjón Pétursson borgarráðsmaður Fundarritari: Anna Sigriður Hróðmarsdóttir. ABR Stefán Sigurjón

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.