Þjóðviljinn - 20.03.1977, Qupperneq 13

Sunnudagur 20. mars 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
orðurlandaför hennar
troðfullur þessi salur, sem lesið
er i og mjög ánægjulegt að vera
þarna og hitta fólk bæði sem ég
þekkti og þekkti ekki.
— Er kannski eitthvaö aö koma
út eftir þig á dönsku?
— Nei, siöan islenskir rit-
höfundarhættuaðskrifaá dönsku
efast ég um aö danir hafi mikinn
áhuga á islenskum bókmenntum.
Það verðum við alltaf að
muna okkar nóbels-
höfundi
Ég man, þegar ég var ung-
lingur og var að lesa um þessa
höfunda sem skrifuöu á dönsku
eöa norsku og þeir voru orðnir æði
margir, að þaö var rikt i mér,
þegar ég fór að hugsa um að
skrifa, sem voru náttúrulega ekki
annaö en hugarórar, að ég yröi aö
vera erl. og læra eitthvert mál
alveg til að geta skrifaö á þvi máli
en ekki islensku, en þá kemur
Laxness og bjargar málinu bók-
staflega viö. Það verðum við
alltaf aö muna okkar nóbelshöf-
undi hvort sem okkur likar betur
eða verr við hann, aö hann
skrifaði þó alltaf á islensku. Hann
lagði i þá áhættu.
— Hann hefur kannski sýnt
okkur fram á að þaö er hægt að
skrifa á islensku og verða samt
heimsfrægur?
— Já, hann vissi aö það var
auðveldara að skrifa á annarri
tungu og hann hefur kannski haft
drauma um þaö en hann tók
áhættuna af þvi aö hann vildi
skrifa fyrir sina þjóð. Þetta finnst
mér ekki nógu oft hafa verið
undirstrikaðafþviaöokkur þykir
nú svo sjálfsagt aö skrifa á
islensku.
Svo stóðu allir upp og
sungu Nallann
— Hvaö sástu merkilegt i
Danmörku?
— Eitt þótti mér athyglisvert
aö hvar sem ég kom rakst ég á
verkafólk, sem hafði komiö til
Islands og unnið hér, að það hafði
strax gert sér grein fyrir þvi að
kaupiö á Islandi byggist á þessum
langa vinnutima og samþykkir
hann ekki. Þar hættir fólk að
vinna kl. hálf fjögur eöa fjögur og
i siðasta lagi kl. 5. Þetta tal um að
fólk erlendis byrji vinnudaginn
fyrrer baraútíbláinn. Mér finnst
að verkalýðsforystan hér ætti að
fylgjast betur með þvi hvað er aö
gerast á þessum löndum i
kringum okkur.
Það hittist þannig á þegar ég
kom til Kaupmannahafnar að þá
var búið að dæma starfsfólkiö hjá
Berlinska i mjög háa sekt fyrir
ólöglegt verkfall. Það hélt fund,
sem var sjónvarpað og þar var
geysilega góö stemning. Þaö eru
yfir 2000 manns, sem vinna við
þetta blað. Hver einasti maður á
fundinum samþykkti að halda
áfram verkfallinu. Svo stóðu
allir upp að lokum og sungu
Nallann með miklum krafti. Þá
fór ég að hugsa um hvort islenska
sjónvarpið mundi útvarpa fundi
álika þessum? Það væri nú miklu
skemmtilegra, ef viö réöum yfir
sjónvarpinu, að fá td. svona
fréttamyndir frá Noröur-
löndunum heldur en eitt og annað
sem þeir koma með. En
sjónvarpið hér er ekki launþega-
sjónvarp.
Þetta er i annað skipti núna á
stuttum tima sem verkfall er
dæmt ólöglegt i Danmörku og fær
svo mikla samúð að það var t.d.
fyrirhugaö allsherjarverkfall til
stuðnings þessu hjá Berlinska.
Það hlýtur að vera meiri róttækni
hjá dönum en okkur.
Nauðsynin á
stéttgreiningu
Eitt þarf mjög nauðsynlega að
taka til ihugunar hér. Það er
stéttgreiningin. Hér er kominn
einhver rigur á milli þeirra sem
hafa notið einhverrar menntunar
á háskóla- og menntaskólastigi
annars vegar og menntunar
annars staðar hins vegar. Þetta
er byggt á röngum forsendum af
þvi að það vantar stéttgreiningu á
bak viö. Að maöur sé i þessum
eða hinum launaflokki eöa að
hann hafi notiö þessarar eða
annarrar menntunar segir ekki til
um hvar hann á heima I stétt.
Þaö er búið að niöurniða oröiö
öreigi svo þaö virðist merkja
bara maður sem á ekki neitt. ör-
eigi var ekki sá sem ekki hafði
notið neinnar menntunar. Alls
ekki. öreigi var maður sem ekki
hafði vald yfir atvinnutækjum og
vinnu annarrra manna. Launþegi
hefur það ekki.
Mér fannst þetta hljóta
að vera ævintýraheimur
— Þú fórst til Noregs lika?
— Já, mig hafði lengi dreymt
um að heimsækja frænku mina
þar, dóttur Þórleifs Bjarnasonar.
Hún á heima i litlum bæ austan
viö Osló. Ég hafði mjög indælt og
rólegt hjá henni og fjölskyldu
hennar. Þaðan fór ég svo til
Bergen til að hitta Helgu Kress.
Bergen langaði mig lika alveg
sérstaklega mikiðtilaö sjá vegna
þess aö þangaö fór faðir minn
ungur og var þá aö læra smiöar,
var þar held ég i tvö ár og svo fór
hann heim og fór aö eiga sin börn
og sá þennan staö aldrei aftur.
Mér fannst þetta hljóta að vera
ævintýraheimur og þaö er llka
alveg yndislega fallegt þarna.
— Það hefur haft mikil áhrif á
föður þinn að vera þama?
— Hann talaöi nú litið um þaö
en fyrir hann af þessum af-
skekkta stað, Hornströndum,
voru þetta mikil viðbrigði. Auk
þess fékk hann tilboö um að halda
þarna áfram námi og fara i verk-
fræðinám með þvi aö ráða sig I
vinnu ákveöinn tlma aö loknu
námi. Þetta var á fyrri heims-
styrjaldarárunum, og hann kom
heim til aö ráöskast viö fósturfor-
eldra sina en þá fór þetta nú
svona aö ferillinn tók aöra
stefnu.
Ég var alltaf mjög fana-
tisk
— Er ekki orðið langt siöan þú
hefur komið á Hornstrandir?
• — Ég hef ekki komiö þangað
siðan 1943. Þá fórum vð systurnar
saman noröur f Látravik, þar sem
Hornbjargsvitinn er. Þá var þar
herflokkur undir forystu skosks
foringja. Þessi hópur var oröinn
kunnugur heimilisfólkinu. Þegar
þessi skoski maður heyröi að við
heföum farið gangandi alla leið
frá Hesteyri þangaö norður þá
fannst honum þetta svo mikið aö
hann vildi endilega bjóöa okkur
far meö birgðaskipi sem hann
sagði að væri i skipalest og átti að
fara til Aöalvikur og færa þeim
birgðir lika. Enég var alltaf mjög
fanatisk og afþakkaði þetta góða
boð. Það var ráðist á skipalestina
og sökkt held ég bara einmitt
þessu skipi sem hann ætlaði að
koma okkur með þannig að
við vorum öruggari á okkar
fótum en um borð I verndar-
skipunum.
Það stendur einn
minnisvarði i Hælavik
— Langar þig ekki heim á
fornar slóðir?
— Jú, mig langar vissulega til
þess. Það stendur einn minnis-
varði i Hælavik, reykháfur sem
pabbi minn steypti árið 1924.
Hann er það eina sem stendur
enn. Annars fluttu þau þaöan til
Hesteyrar 1936.
— Rétt áður en þú fúrst að
heiman?
— Nei, ég var farin, fór 1935.
Þau voru á Hesteyri I 10 ár en
fluttu þá til Keflavikur, en ég var
aldrei hjá þeim öðruvisi en gestur
nema seinasta veturinn sem þau
voru þar.
Náðargáfan
og námið
— Þú hefur veriö á skóla þá?
— Skóla! Ég var að vinna, ég
gat ekki komist i skóla. Það sem
kom næst þvi að ég heföi getaö
fengið að lesa undir stúdentspróf
var austur i Holtum. Gamli sr.
Ófeigur Vigfússon og sonur hans,
sem var prestur þarna, tóku oft
nemendur á veturna, sem lásu
utan skóla. Ég áttiþarna vini sem
vildu ábyrjgastfyrir mér greiöslu
og ég hafði kynnst gamla mann-
inum. Hann var ákaflega elsku-
legur og hann var ljóöelskur og
gerði nú miklu meira úr þessum
ljóöasamsetningi minum, sem þá
var, en réttmætt var. Hann var
ekkert frábrugöinn þvi sem ungt
fólk setur saman á þessu aldurs-
skeiði. En að ég færi að setjast til
náms taldi hann algerlega óþarft
fyrir kvenmann. Ég hafði fengiö
náðargáfu sem hlyti að þroskast
af guðs náð.
— Hann hefur kannski veriö
sannspár þar?
— Ja, ég veit það ekki. Ég hef
nú trú á þvi að þaö heföi amk.
veriö auðveldara fyrir mig hefði
ég fengið meiri kennslu. Barna-
skólanámið var ákaflega lélegt
þá. Mas. islenskukennslan var
svo léleg að þeir sem eru á þinum
aldri geta ekki Imyndaö sér hvað
fólk af minum aldursflokki þurfti
aðhafa mikiö fyrir þvi að komast
yfir einföldustu atriði I islenskri
málfræði.
Handritin lentu i eldi i
ógáti
— Fæst þú ekki ennþá við
ljóöagerð?
— Nei, ég hef ekkert fengist við
hana nema þegar mig langar til
að skammast út af einhverju td.
bretanum og setuliöinu og til aö
taka á móti þjóðhöföingjum hér
og þar úr heiminum. Ég hef nú
ekki ævinlega fengiö þakklæti
fyrir.
— Þaö hefur ekki hvarflað aö
þér að gefa út ljóðabók?
— Nei, þó að ég hefði nú viljaö
taka saman þessi ljóö kemur þaö
varla til vegna þess að þaö
glötuöust öll min handrit.
— Hvernig stóö á þvi?
— Ég held ég ætti nú ekki aö fara
að útvarpa þvi. Ég þarf alltaf að
taka til öðru hvoru þvi aö ég er
komin á þann aldur aö það er
ýmislegt sem ég kæri mig ekki
um aö láta lifa eftir mig. Ég
ætlaöi ekki aö brenna kvæða-
handritunum en þau hljóta að
hafa lent meö. Nú, þaö er nóg til
af lögum á Islandi og kvæðum.
— Að lokum, Jakobina. Ertu
með eitthvað i bigerð núna?
— Nei, ég get ekki sagt þaö. En
þessi utanferð var nú ekki siður
farin til að reyna að hressa mig
eitthvaö upp.
—GFr
Myndir: GEL
Texti: GFr
Melina; grlska sjónvarpiö
hafnaði henni.
Melina Mercouri
á Grikklandi:
þjóölifs til þess að eigin sögn að
vinna gegn afleiöingum þess
heilaþvottar sem fasistastjórnin
stundaði um sjö ára skeiö. En
griska sjónvarpiö hafnaði mynd-
um hennar — á þeirri forsendu að
þær væru „of pólitiskar”. Þetta
særði mig, segir leikkonan i ný-
legu viðtali við International Her-
ald Tribune, myndir minar voru
ekki fjandsamlegar núverandi
stjórn, þær fjölluðu blátt áfram
um samfélagsvandamál. Ein
þessara mynda fjallar um kröpp
kjör fólks i einu úthverfi Aþenu,
og er nú sýnd I sumum litlum
kvikmyndahúsum eða fyrir kven-
réttindahópa.
Eftir aö leikkonan
sneri aftur heim
Hin þekkta leikkona, Melina
Mercouri, var ein þeirra grikkja
sem I útlegð tóku mjög virkan
þátt i baráttunni gegn her-
foringjastjórninni i Aþenu, sem
hélt landsmönnum i járnkruml-
um sinum i rúmlega sjö ár.
Melina Mercouri hélt heim
skömmu eftir að herforingja-
stjórnin féll, til að taka þátt i
endurreisninni. Hún bauð sig
fram til þings fyrir einn vinstri
flokkanna,og munaöi minnstu aö
hún yrði kosin. Hún fékkst um
tima við gerð heimildakvik-
mynda um ýmsa þætti grisks
Melina Mercouri hefur tekið
þátt i endurreisn hins griska leik-
húss. Mest hefur hún leikiö með
flokki einum i Saloniki,og hennar
besta frammistaða er talin hlut-
verk Medeu i nýrri leikgerö, sem
reynir aö varðveita sem mest af
hinum fornfræga texta
Evripidesar. Innan skamms mun
Melina Mercouri fara meö aöal-
hlutverk i Medeukvikmynd, þar
sem hið gamla efni (Medea
myrðir börn sin til aö hefna þeirr-
ar niðurlægingar sem eiginmaður
hennar lætur hana sæta) er flutt
til Grikklands nútimans.

SÓMIÆSLANDS
SVERÐÞESS
OGSKJÖLDUR
Plakat f fullum litum
eftir Kristján Kristjánsson.
Stærð: 47 X 57 sm.
Fæst í bókaverslunum.
IÐUNN
Sími12923